1. Adwogi maber ango ma wanongo ka wagoyo i wiwa cal jami ma pe wanenogi ki wangwa?

 KEROWA me cako goyo cal gin mo i wiwa ma peya waneno ki wangwa obedo mic mua ki bot Lubanga. Man konyowa me goyo pulan maber dok weko waketo cwinywa i kom jami mabeco ma gitye anyim. Jehovah neno jami ma bitimme i anyim dok en pol kare tittiwa con i Ginacoya gin ma anyim. Watwero goyo cal gin moni i wiwa ma nongo pud peya otimme. Ki lok ada, kerowa me temo goyo i wiwa cal gin ma nongo peya otimme konyowa me bedo ki niye.​—2 Kor. 4:18.

2, 3. (a) Goyo cal gin moni i wiwa konyowa nining? (b) Lapeny mene ma wabinyamogi i pwony man?

² Pol kare wagoyo cal gin moni i wiwa ma peya waneno matwal dok nongo pe tye ada. Me labolle, ka latin anyaka matidi goyo i wiye ni etye ka ngwec ki lapwopwo, meno nongo obedo lek mamwa. Ento Anna onongo tye ki tyen lok matir me bedo ka goyo i wiye gin ma obitimme ka ecwalo wode Camuel ka tic i kema me woro Jehovah. Eni onongo cung i kom gin ma en ocikke me timone dok man okonye me cobo cikkene. (1 Cam. 1:22) Ka wagoyo i wiwa gin ma Lubanga ocikke me timone, ci  nongo watye ka tam i kom gin ma bitimme ada.​—2 Pet. 1:19-21.

³ Labongo akalakala, jo ma lugen ma gukwo i kare me Baibul gubedo ka goyo i wigi cal jami mabeco ma Lubanga ocikke me timogi i anyim. Adwogi maber ango ma jo magi gunongo pienni gubedo ka goyo i wigi cal jami magi mabeco-ni? Dok adwogi maber ango ma wanongo ka wagoyo i wiwa cal jami mabeco ma Lubanga ocikke me timone pi jo ma luwiny?

4. Ngo ma oweko Abel ogoyo i wiye cal jami mabeco ma bitimme i anyim?

⁴ Tika Abel, dano mukwongo bedo lagen-ni “oneno” gin mo ma Jehovah ocikke me timone? Pe waromo wacone ni Abel onongo tye ki ngec wacon i kom kit ma lok ma Lubanga owaco bot twol-li onongo bicobbe kwede, Lubanga otito ki twol ni: “Abiketo mone i kin in ki dako, ki i kin likwayi ki likwaye; en bigoyo wii, in ibitongo opunye.” (Acak. 3:14, 15) Ento, Abel nen calo otamo matut adada i kom cikke meno dok oniang ni myero ‘kitong opuny’ ngat mo wek dano gukwo labongo roc kit ma Adam gin ki Kawa gukwo kwede i kare ma peya gutimo bal. Abel onongo tye ki niye ni gin mo keken ma Lubanga ocikke me timone wang ma ocobbe dok cwiny Jehovah obedo yom i kare ma en otyero lee macalo gitum.​—Kwan Acakki 4:3-5; Jo Ibru 11:4.

5. Pingo onongo ber pi Enoka me goyo cal gin ma tye i anyim?

⁵ Enoka obedo dano ma lagen kadi bed ni en okwo i kin jo maraco ma pe giloko jami mabeco i kom Lubanga. Cwiny maleng okonyo Enoka me tito ni Jehovah bibino ‘ki lwak jone maleng mapol ata, ka ngolo kop i kom jo ducu, ki ka miyo kop wek olo jo ducu ma pe gilworo Lubanga pi timgi ma pe gilworo kwede Lubanga, ki pi lok ducu maraco ma lubalo ma pe gilworo Lubanga guloko i kome.’ (Juda 14, 15) Pien Enoka obedo dano ma tye ki niye, en nen calo obedo ka goyo i wiye cal lobo ma jo maraco gipe iye.​—Kwan Jo Ibru 11:5, 6.

6. Gin ango ma Nua nen calo obedo ka tam iye i nge Pii Aluka?

⁶ Nua obwot ki i Pii Aluka pienni obedo ki niye. (Ibru 11:7) I nge Pii Aluka, niye oweko en otyero lee macalo gitum awanga. (Acak. 8:20) Calo Abel, en onongo tye ki niye matek ni dano gibigonyogi ki i opii me bal ki to. I nge Pii Aluka lobo dok odoko rac aye. Nimulodi ocako loc dok onongo mito ni dano gujem i kom Jehovah ento Nua onongo pud tye ki niye kacel ki gen. (Acak. 10:8-12) Ka pe gin mo, en nen calo cwinye obedo yom i nge tam i kom kare ma gibilaro iye dano ki i loc aconya, bal kacel ki to ma walako. Wan bene watwero “neno” kare meno maber tutwal ma dong cok-ki!​—Rom. 6:23.   

7. Anyim ma nining ma Abram, Icaka, ki dong Yakobo “guneno”?

⁷ Abram, Icaka, ki dong Yakobo nen calo gubedo ka goyo i wigi cal lobo mamwonya pien Lubanga ocikke ni ebitic ki lakwarogi wek rok ducu gunong mot. (Acak. 22:18; 26:4; 28:14) Likwayo pa co magi onongo gibinya gidoko mapol adada dok gibileyo Lobo ma Kiciko Pire. (Acak. 15:5-7) Pi niyegi, co magi ma gilworo Lubanga-ni gugoyo i wigi cal likwayogi ma dong gitye ka kwo i lobo meno. Pi meno, cakke wa i kare ma dano gurwenyo kwo labongo roc, Lubanga owaco bot luticce ma lugen ni gibinongo mot mapol ma Adam orwenyogi-ni.

8. Gin ango ma okonyo Abram me bedo ki niye matek?

 ⁸ Oromo bedo ni kero ma Abram tye kwede me goyo i wiye cal gin ma Lubanga ociko-ni aye okonye me timo tic madongo ma nyuto niye. Ginacoya nyuto ka maleng ni kadi bed Abram kacel ki lutic mukene pa Lubanga guto ma “pud peya gimiyogi gin ma ceng Lubanga ociko pire,” ento gin “guneno anena ki ka mabor, gumoto ki kunnu.” (Kwan Jo Ibru 11:8-13.) Abram onongo ngeyo ni Jehovah obedo ka cobo cikkene i kare mukato angec, ma oweko en onongo tye ki gen ni jami ducu ma Jehovah ociko ni ebitimogi i anyim wang ma gucobbe.

9. Adwogi maber ango ma Abram onongo pienni obedo ki niye i kom Cikke pa Lubanga?

⁹ Niye ma Abram obedo kwede i kom cikke pa Jehovah okonye me timo miti pa Lubanga. En onyuto niye i kare ma oa ki i gang me Ur dok bene obedo calo welo i gangi pa jo Kanaan. Calo gang me Ur, en onongo ngeyo ni gangi magi gibirii pi kare manok pien lulocce pe giworo Jehovah. (Yoc. 24:2) Pi kare me kwone ducu, Abram “onongo tye ka kuro gang ca ma tye ki gutine ducu matek, ma Lubanga aye obedo ngat mugoyo calle, ki lagedone kikome.” (Ibru 11:10) Abram ‘onenne’ calo iwacci dong etye ka kwo pi naka i gang ma Jehovah aye loyo. Abel, Enoka, Nua, Abram, kacel ki jo mukene onongo giye ni kibicero dano dok guketo cwinygi ducu me kwo i lobo i te Ker pa Lubanga, ‘gang ma tye ki gutine ducu matek.’ Bedo ka tam i kom mot magi omiyo niyegi i kom Jehovah ojing matek.​—Kwan Jo Ibru 11:15, 16.

10. Adwogi maber ango ma Cara onongo pienni obedo ki neno mupore pi anyim?

¹⁰ Tam kong i kom Cara dako pa Abram. Bedo ki neno mupore pi anyim okonye me tiyo tic me niye kadi bed ni onongo tye mwaka 90 dok pe ki latin. Macalo adwogine, en ogoyo i wiye cal likwaye ma gitye ka kwo i lobo ma Jehovah ociko pire. (Ibru 11:11, 12) Ngo ma oweko en obedo ki gen ma kit meno? Jehovah onongo owaco bot cware ni: “Abimiye gum, dok makato ducu abimiyo en nywalli latin laco; abimiye gum, en bibedo min rok mapol, ki luker pa rok mapol gibia ki i kome.” (Acak. 17:16) I nge nywalo Icaka, Cara onongo dong tye ki tyen lok matir me bedo ki gen ni meno jami ducu ma Lubanga ocikke kwede bot Abram wang ma dong gucobbe. Wan bene watwero jingo niyewa ka wabedo ka goyo i wiwa cal jami mamwonya ma Jehovah ociko piwa.

11, 12. Moses odongo mar pi Jehovah nining?

¹¹ Moses obedo ngat mukene ma onyuto niye i kom Jehovah kun bedo ki mar matut adada pire. I kare ma Moses pud tidi, en okwo macalo wod ker i gang kal me Ejipt dok man onongo romo weko en dongo cwiny me bedo laloc ki lalonyo. Ento ki bot lunyodone kikome, Moses opwonyo lok i kom Jehovah kacel ki Yub ma en tye kwede me laro jo Ibru ki i opii ci terogi i Lobo ma Ociko Pire. (Acak. 13:14, 15; Nia 2:5-10) Ka Moses pol kare onongo tamo pi mot ma jo pa Lubanga gibinongone i anyim, itamo ni ngo ma onongo bidongo i cwinye​—maro yweka nyo kece maro Jehovah?

¹² Ginacoya wacciwa ni meno: “Pi niye Moses, ka dong odongo, pe oye ni myero gilwonge ni en e wod pa nya pa Parao, kun oyero me neno can kacel ki jo pa Lubanga ma ka bedo ki yomcwiny me bal ma ri pi kare manok mo keken-ni. En otamo ni yet  ma giciro pi Kricito obedo lonyo madit makato lonyo ducu ma tye i Ejipt, pien onongo ociko wange kun neno mot me kare me anyim.”​—Ibru 11:24-26.

13. Moses onongo adwogi maber nining pien otamo matut i kom gin ma Lubanga ocikke me timone?

¹³ I kare ma Moses obedo ka tamo matut i kom gin ma Jehovah ocikke me timone bot jo Icrael, niyene ki marre pi Lubanga odongo. Calo jo mogo ma gutiyo pi Jehovah, Moses bene onongo ngeyo ni Jehovah bilaro dano ducu ki i to. (Yubu 14:14, 15; Ibru 11:17-19) Man omiyo Moses omaro Lubanga ma onyuto cwiny me kica i kom jo Ibru kacel ki dano ducu. Niye ki mar gukonyo Moses pi kwone ducu. (Nwo. 6:4, 5) Kadi bed ni Parao owacci ebineko Moses, ento niyene, marre pi Lubanga ki nen calo goyo i wiye anyim mamwonya okonyo Moses me kemme ki bura meno ki tekcwiny.​—Nia 10:28, 29.

14. Tam ango ma dano tye kwede ma pe bicobbe?

¹⁴ Dano mapol i kareni gigoyo i wigi jami mogo ma pe bitimme matwal. Me labolle, kadi bed ni gitye ki jami manok me kom, gin gitamo ni nino mo acel gibilony adada dok gibedo ki gwok muromo, ento kwo pa dano i kareni opong ki “can ki ayelayela keken.” (Jab. 90:10) Gin gigoyo i wigi kwo labongo par i te gamente ma dano aye loyo, ento Baibul wacciwa ni Ker pa Lubanga keken aye bicobo peko pa dano ducu. (Dan. 2:44) Dano mapol gitamo ni Lubanga pe bijwero lobo man, ento Baibul waco ni lobo-ni kibityekone woko. (Jep. 1:18; 1 Jon 2:15-17) Jo ma gigoyo i wigi jami ma pe rwatte ki yub ma Jehovah tye kwede pi anyim gibalo cawagi.

15. (a) Adwogi maber ango ma Lukricitayo ginongo ka gitamo i kom gengi? (b) Tit jami mogo ma itye ka kurogi ka nongo Lubanga cobo cikkene.

¹⁵ Ki tungcel, wan macalo Lukricitayo wabedo ki tekcwiny ka watamo i kom genwa, kadi bed ni gen me kwo i polo nyo i lobo. Tika iromo goyo i wi kit ma ibinongo kwede mit pa jami ma Lubanga ociko pigi? Labongo akalakala, bedo ka tamo i kom gin ma iromo timone ka nongo Lubanga cobo cikkene bikeli yomcwiny. Oromo bedo ni itye ka goyo i wi kit ma itye ka kwo kwede pi naka. Go kong ni itye ka tic kacel ki luwoti me loko lobo wek odok paradic. Luwoti ducu gimaro Jehovah kit ma in bene imarre-ni. Komi yot, itye ki kero, dok itye ki anyim mamwonya. Jo ma gidoro tic me loko lobo-ni giweko kwo bedo yot boti pien giparo piri adada. Dok cwinyi bedo yom me tic ki dironi pien kelo adwogi maber bot jo mukene dok keto deyo i kom Lubanga. Me labolle, ibipwonyo jo manyen ma kicerogi wek gunge lok i kom Jehovah. (Jon 17:3; Tic 24:15) Man pe obedo lek mamwa. Jami magi mamwonya ma wagoyo calgi i wiwa-ni gijenge i lok ada ma tye i Ginacoya dok gibitimme anyim.​—Ic. 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.

16, 17. Adwogi maber ango ma wanongo ka wabedo ka lok i kom gen ma watye kwede ki jo mukene?

¹⁶ Ka waloko ki Lukricitayo luwotwa i kom jami ma wamito timone ka nongo Jehovah medde ki cobo cikkene, ci wabikonyo luwotwa me goyo i wigi anyim man mamwonya-ni. Tye kono ni, pe wangeyo ngo kikome ma ngat acel acel bitimone. Ento ka waloko i kom jami ma watye ka kurogi, ci man nyuto ni watye ki niye i kom jami ma Jehovah ocikke me timogi. I kare ma lakwena Paulo olimo utmege ma i  Roma, gin gubedo ki pwoc pi ‘cuko cwinygi kekengi’ dok meno aye gin ma wan bene watimo i kare man me agikki-ni.​—Rom. 1:11, 12.

¹⁷ Goyo i wiwa cal jami ma tye anyim konyowa me lweny ki tam mugom i kare man ma kwo tek-ki. Lakwena Petero nen calo obedo ki tam man i wiye i kare ma owaco ki Yecu ni: “Nen, wan waweko jamiwa ducu ci walubi. Wabinongo iye gin ango?” Me konyo Petero ki jo ma onongo gitye kwedgi wek gubed ka goyo cal jami ma bitimme anyim, Yecu odok i lapeny-nyi ni: “Ada awaco botwu ni, i kare ma Lubanga oketo lobo manyen, ka Wod pa dano bibedo i wi komkerre me deyo, wun jo ma dong wulubo kora bene wubibedo i wi komker apar wiye aryo, kun wungolo kop i kom kaka apar wiye aryo me Icrael. Dong dano acel acel ma yam oweko odi, nyo omege, nyo nyimege, nyo wonne, nyo minne, nyo litino, nyo pottine, pi nyinga, binongo jami makato magi tyen miya, ci en binongo kwo ma pe tum.” (Mat. 19:27-29) Petero kacel ki lukwena mukene-ni i cawa meno gucako goyo i wigi tic ma gibibedo ka timone i gamente pa Lubanga ka nongo gitye ka loyo lobo kun nongo kelo mot mabeco bot jo ma gubedo lugen.

18. Bedo ka tamo i kom kit ma Lubanga bicobo kwede ki cikkene keliwa adwogi maber i kareni nining?

¹⁸ Lutic pa Jehovah ma gukwo con gunongo adwogi mabeco ki i bedo ka tamo kit ma cikke pa Lubanga bicobbe kwede. Abel onongo ngeyo yub pa Lubanga ma oweko en obedo ka goyo i wiye anyim mamwonya, ki dok pi niyene i kom yub meno, en obedo ki mar madit i kom Jehovah. Abram obedo ka goyo i wiye kare ma cikke pa Jehovah pi ‘lakwarone’ bicobbe iye, ma oweko en obedo lawiny bot Jehovah kadi bed ni timone onongo tek adada. (Acak. 3:15) Moses “onongo ociko wange kun neno mot me kare me anyim,” ma man okonye me maro Jehovah ki dok bedo lagen bote. (Ibru 11:26) Niyewa kacel ki marwa i kom Lubanga dongo medde ka watiyo ki kerowa me goyo i wiwa jami ma Jehovah ocikke me timogi. Wabinyamo i pwony ma lubo man kit ma waromo tic kwede ki mic man ma Lubanga omiyo-ni i yo maber.