JEHA enyɔ loko basabasa peeli ɔmɛ ma ba tua wɔ ɔ, i kɛ Evelyn Trabert wa gbe Watchtower Gilead Baiblo Sukuu eywiɛne ɔ nya. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, a peeɔ Gilead Sukuu ɔ ngɛ Ithaca ma a kasa nya, ngɛ New York. A ngɔ wɔ kɛ ho El Salvador ya konɛ wa ya sɔmɔ kaa ma se sane kpakpa fiɛɛli ngɛ lejɛ ɔ. I sɔmɔ ngɛ lejɛ ɔ maa pee jeha 29. Nyɛ ha nɛ ma de nyɛ nɔ́ he je nɛ i ba plɛ ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ ɔ. Ke i gbe nya a, ma de nyɛ bɔ nɛ ní tsumi ɔ ya nɔ ha.

A fɔ mi ngɛ jeha 1923 ngɛ Spokane, Washington, U.S.A. A tsɛɛ ye papaa ke John Olson, nɛ a tsɛɛ ye yayo hu ke Eva Olson. Mɛ tsuo a ngɛ Lutheran jami ɔ mi, se a kplɛɛ we Lutheran bi a hɛl la tsɔɔmi ɔ nɔ. A he we yi kaa Mawu nɛ́ ngɛ suɔmi ɔ ma pii nihi. (1 Yohane 4:8) Ye papaa tsuɔ ní ngɛ blodo sami he ko. Ligbi ko gbɔkuɛ ɔ, nɔ ko nɛ e kɛ lɛ tsuɔ ní ɔ kɛ Baiblo ɔ ye bua lɛ nɛ e nu sisi kaa Mawu pii we nihi ngɛ hɛl la ko mi. E kɛ we kulaa nɛ ye fɔli ɔmɛ kɛ Yehowa Odasefohi bɔni Baiblo ɔ kasemi. A ba le nɔ́ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ tutuutu kɛ kɔ gbogboehi a he.

Jamɛ a be ɔ mi ɔ, jeha nɛɛ pɛ i ye mohu lɛɛ, se i na kaa a bua jɔ nɔ́ nɛ a ngɛ kasee ɔ he. A bua jɔ kaa a ba le kaa Mawu biɛ ji Yehowa. A ba le hu kaa Triniti tsɔɔmi ɔ ji lakpa tsɔɔmi. (Yohane 8:32) Ye  fɔli ɔmɛ tsɔɔ mi níhi nɛ a ngɛ kasee ɔ. Anɔkualehi nɛ a tsɔɔ mi ɔ sɛ ye tsui mi wawɛɛ nitsɛ. Baiblo ɔ kanemi pee we mi hejɔ kɔkɔɔkɔ. Ye bua jɔɔ Mawu Munyu ɔ kasemi he. E ngɛ mi kaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, i gboɔ zo mohu lɛɛ, se i kɛ ye fɔli ɔmɛ yaa fiɛɛmi. A baptisi ye fɔli ɔmɛ ngɛ jeha 1934 ɔ mi, nɛ ngɛ jeha 1939 ɔ mi ɔ, imi hu a baptisi mi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, i ye jeha 16.

Ngɛ mawulɛ be mi ngɛ jeha 1940 ɔ mi ɔ, ye fɔli ɔmɛ jua a we ɔ, nɛ wa hia kɛ ho Coeur d’Alene, ngɛ Idaho ya. Ngɛ lejɛ ɔ, i kɛ ye fɔli ɔmɛ tsuo wa bɔni sɔmɔmi kaa blɔ gbali. Wa ya hai hiɔwe tsu ko, nɛ nihi dlaa lɔlehi ngɛ tsu ɔ sisi. A peeɔ asafo mi kpehi ngɛ wa we ɔ mi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, asafohi kakaaka komɛ pɛ nɛ a ngɛ Matsɛ Yemi Asahi nɛ a kpeɔ ngɛ mi. Asafohi fuu ya haiɔ hehi, nɛ a kpeɔ ngɛ lejɛ ɔmɛ, nɛ asafo komɛ hu kpeɔ ngɛ nyɛmimɛ a wehi a mi.

Ngɛ jeha 1941 ɔ mi ɔ, i kɛ ye fɔli ɔmɛ ya kpe ko ngɛ St. Louis, ngɛ Missouri. A tsɛɛ kpe ɔ nyagbe ligbi ɔ ke “Jokuɛwi A Ligbi.” Jamɛ a ligbi ɔ, a ha nɛ jokuɛwi nɛ a ye kɛ je jeha 5 kɛ ya si 18 ɔ hi si ngɛ munyu tumi kpoku ɔ kasa nya. Ngɛ munyu ɔ kake nyagbe ɔ, Nyɛminyumu Joseph F. Rutherford tu munyu kɛ tsɔɔ wɔ jokuɛwi ɔmɛ tɛ̃ɛ. E de wɔ kaa ke wa kplɛɛ nɔ kaa wa maa “bu Mawu kɛ e Matsɛ ɔ tue ɔ,” lɛɛ waa te si kɛ da si. Kɛkɛ nɛ wɔ tsuo wa te si kɛ da si. Lɔ ɔ se ɔ, Nyɛminyumu Rutherford de ke, “Nyɛɛ hyɛ, Matsɛ Yemi ɔ he odasefohi ehe nɛ a hiɛ pe 15,000 ji nɛ ɔ nɛ!” Jamɛ a ngmlɛfia a mi nɔuu ɔ nɛ i mwɔ ye yi mi kpɔ kaa ma sɔmɔ kaa blɔ gbalɔ ye wami be tsuo.

Benɛ wa pee kpe ɔ nyɔhiɔ bɔɔ ko se ɔ, asafo ɔ ha nɛ wa weku ɔ hia kɛ ho Oxnard ya ngɛ California woyi je. Ní tsumi nɛ a kɛ wo wa dɛ ji kaa wa ya to asafo sisi ngɛ lejɛ ɔ. Sa tso kake pɛ wa ngɛ, nɛ lɔle mi lɛ wa hwɔɔ ɔ. Daa gbɔkuɛ ɔ, wa ngmɛɛ ye sa a ngɛ wa ní yemi okplɔɔ ɔ nɔ. Ke i kɛ to benɛ i ngɛ imi nitsɛ ye tsu ɔ he ɔ, i na kaa si himi ɔ tsake kulaa!

Ngɛ December 7, 1941 ɔ mi ɔ, Japan bi fia oplɛmi ba fɔ Pearl Harbor ngɛ Hawaii. E nɔ jena a, United States hu kɛ e he wo je mi ta enyɔne ɔ mi. E kɛ we kulaa nɛ wa hia kɛ ho California ya. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Japan ta hwumi melehi ngɛ wo ɔ sisi nyɛɛe ngɛ California wo ɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, ma nɔ yeli ɔmɛ fã wo nya bi ɔmɛ tsuo kaa ke je jɔ ɔ, a ko su kane konɛ ta buli ɔmɛ nɛ a ko ba tua mɛ.

Nyɔhiɔ bɔɔ komɛ a se ngɛ September jeha 1942 ɔ mi ɔ, wa ya New World Theocratic Assembly (Je Ehe Teokrase Kpe) ɔ nɛ a pee ngɛ Cleveland, ngɛ Ohio ɔ eko. Ye hɛ ji munyu nɛ Nyɛminyumu Nathan H. Knorr tu ɔ nɔ. Munyu ɔ yi ji, “Peace—Can It Last?” (Anɛ Tue Mi Jɔmi Ma Nyɛ Maa Hi Si Daa Lo?) E tsɔɔ gbami nɛ ngɛ Kpojemi yi 17 ɔ nya ngɛ e munyu ɔ mi. E ha nɛ wa le ‘lohwe awi yelɔ ɔ nɛ be ko ɔ, e hɛ ngɛ, se piɔ lɛɛ e be je mi hu, nɛ e be kɛe nɛ e maa je muɔ voo ɔ mi kɛ ba’ a. (Kpojemi 17:8, 11) Nyɛminyumu Knorr tsɔɔ nya kaa “lohwe awi yelɔ ɔ” ji Je Ma Amɛ A Somi ɔ nɛ. Somi nɛ ɔ gu ngɛ ta a mi. Lɔ ɔ se ɔ, e tsɔɔ nya kaa a maa to tue mi jɔmi kuu ko sisi ngɛ je ɔ mi, nɛ tue mi jɔmi maa ba zugba a nɔ. E ba mi jã pɛpɛɛpɛ. A gbe je mi ta enyɔne ɔ hwumi nya ngɛ jeha 1945 ɔ mi. Lɔ ɔ se ɔ, a kɛ Je Mahi A Kake Peemi Kuu ɔ to Je Ma Amɛ A Somi ɔ nane mi. Kɛ je jamɛ a be ɔ mi kɛ ma nɛ ɔ, Yehowa Odasefohi bɔni sane kpakpa a fiɛɛmi ngɛ mahi fuu a nɔ ngɛ je kɛ wɛ. Kɛ ba si mwɔnɛ ɔ, fiɛɛmi ní tsumi ɔ ngɛ hɛ mi yae wawɛɛ nitsɛ!

 Jamɛ a gbami ɔ ye bua mi nɛ i na kaa ní tsumi babauu ngɛ nɛ e sa kaa wa tsu. E kɛ we kulaa nɛ a fia adafi kaa ngɛ jeha nɛ wa maa sɛ mi ɔ mi ɔ, a maa je Gilead Sukuu ɔ sisi. I suɔ nɛ ma ya sukuu nɛ ɔ eko konɛ ma pee ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ. Se loko jamɛ a be maa su ɔ, a hla mi kaa ma ya pee blɔ gbalɔ ngɛ Portland, ngɛ Oregon ngɛ jeha 1943 ɔ mi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, waa kɛ glamafoo nɛ fiɛɛɔ. Wa fiaa kɛ haa nihi ngɛ a sinyahi a nya, nɛ lɔ ɔ se ɔ, wa haa mɛ Baiblo kasemi womihi nɛ kɔɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he. Jamɛ a jeha a mi tsuo ɔ, i ngɛ ma se sane kpakpa fiɛɛmi ní tsumi ɔ he susue.

Ngɛ jeha 1944 ɔ, a fɔ i kɛ ye huɛ Evelyn Trabert tsuo nine kaa waa ya Gilead Sukuu ɔ. Ye bua jɔ wawɛɛ kaa a kplɛɛ wa nɔ kaa waa ya sukuu ɔ eko! Waa kɛ nyɔhiɔ enuɔ nɛ ya sukuu ɔ. Wa tsɔɔli ɔmɛ tsɔɔ wɔ bɔ nɛ waa kase Baiblo ɔ ha konɛ wa ná he se. Wa bua jɔ bɔ nɛ wa tsɔɔli ɔmɛ baa a he si ha a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, be komɛ ɔ, wa tsɔɔli ɔmɛ lɛ a gbaa niye ní kɛ haa wɔ. Wa gbe Gilead Sukuu ɔ nya ngɛ January 22, jeha 1945 ɔ mi.

Ngɛ June jeha 1946 mi ɔ, a wo i kɛ Evelyn, kɛ Leo kɛ e yo Esther Mahan blɔ kɛ ho Santa Ana, ngɛ El Salvador ma a mi ya. Ngɛ lejɛ ɔ, wa na kaa “ní ba, nɛ e kpami be su.” (Yohane 4:35) Benɛ wa ya su Santa Ana nyɔhiɔ komɛ a se ɔ, wa pee wa kekleekle kpɔ mi kpe. Wa fɔ nihi nine, nɛ wa bua jɔ kaa nimli maa pee 500 ba kpe ɔ. Wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ ha nɛ osɔfo ɔmɛ a mi mi fu wawɛɛ. Enɛ ɔ he ɔ, otsi kake se ɔ, a ha nɛ basabasa peeli komɛ ba tua wɔ kaa bɔ nɛ i de kɛ sɛ hlami ɔ. A wo wa he gbeye, nɛ a ngɛ hlae nɛ waa je ma a mi. Se enɛ ɔ ha nɛ wa fia wa pɛɛ si mohu kaa wa maa hi si konɛ waa ye bua nihi. Osɔfo ɔmɛ wo mɛ si kaa a ko kane Baiblo ɔ, nɛ nihi bɔɔ ko pɛ nɛ a ngɛ sika nɛ a ma nyɛ ma he Baiblo. Se ngɛ enɛ ɔ tsuo se ɔ, a kpɛti nihi fuu suɔ kaa a maa le anɔkuale ɔ. A bua jɔ kaa wa ngɛ Spania gbi ɔ kasee konɛ wa nyɛ nɛ waa tsɔɔ mɛ Yehowa kɛ e yi mi nɛ e to kaa e maa pee zugba a paradeiso ɔ he ní.

Nihi nɛ i kɛ mɛ kase Baiblo ɔ kekleekle ɔ a kpɛti nɔ kake ji Rosa Ascencio. E kɛ nyumu ko ngɛ, se nyumu ɔ tsu we e he ní. Benɛ e ba bɔni Baiblo ɔ kasemi ɔ, e je nyumu ɔ he. Lɔ ɔ se ɔ, nyumu ɔ hu ba bɔni Baiblo ɔ kasemi. A sɛ gba si himi mi, nɛ a ha nɛ a baptisi mɛ, nɛ a kɛ kã ngɛ Yehowa sɔmɔe. Rosa ji kekleekle Santa Ana no nɛ e sɔmɔ kaa daa blɔ gbalɔ. *—Hyɛ sisi ningma.

Rosa ngɛ tsuapo nyafii ko nɛ e juaa niye ní ngɛ mi. Be tsuaa be nɛ e maa ya fiɛɛmi ɔ, e ngaa tsuapo ɔ, ejakaa e ngɛ hɛ nɔ kami kaa Yehowa ma ha lɛ e hiami níhi. Ke Rosa ba nɛ e ba bli e tsuapo ɔ hu ɔ, nihi heɔ ní ha lɛ saminya. Enɛ ɔ ha nɛ e na kaa Yehowa ngɛ e nɔ hyɛe kaa bɔ nɛ Mateo 6:33 ɔ tsɔɔ. Rosa ye Yehowa anɔkuale hluu kɛ ya si benɛ e gbo.

Wɔ ma se sane kpakpa fiɛɛli ɔmɛ wa ti ni ekpa wa ya hai jua yelɔ ko nɛ nihi le lɛ wawɛɛ ɔ e we. Ligbi ko ɔ, osɔfo ko ba nyumu ɔ ngɔ nɛ e ba bɔ lɛ kɔkɔ kaa e fiee wɔ ngɛ e we ɔ mi, se ke e pee we jã a, a maa po nyumu ɔ kɛ e yo ɔ a biɛ mi ngɛ sɔlemi ɔ mi. Nyumu ɔ yi osɔfo ɔ gbeye fɛɛ. E de osɔfo ɔ kaa ke  e fiee e kɛ e yo ɔ ngɛ sɔlemi ɔ mi po ɔ, tsa pi a kɔmɔ. Osɔfohi a ní peepee komɛ woɔ e mi mi la momo. E ma nɔ mi ha wɔ kaa wa ma nyɛ maa hi e we ɔ mi kɛ ya si be nɛ wa suɔ.

Ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ kpa ko kɛ engineer ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Baltasar Perla kɛ e yo kase Baiblo ɔ ngɛ San Salvador ma a mi. Akɛnɛ e na kaa jami nya dali fuu peeɔ osato he je ɔ, e hemi kɛ yemi ngɛ Mawu mi ɔ ta. Se nyumu nɛ ɔ mi mi jɔ. Benɛ e ba pee we Odasefo no lolo po ɔ, e tɛni asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ nɛ ngɛ El Salvador ɔ, nɛ e ye bua Odasefo bi ɔmɛ kɛ ma a tsu ɔ, nɛ e he we mɛ nɔ́ ko.

Benɛ a ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ mae ɔ, Baltasar kɛ Odasefohi fuu tsu ní. Enɛ ɔ ha nɛ e ná nɔ mi mami kaa e na anɔkuale jami ɔ. A baptisi lɛ July 22 ngɛ jeha 1955 ɔ mi. E kɛ we kulaa nɛ a baptisi e yo Paulina hulɔ. A ngɛ bimɛ enyɔ, nɛ mɛ tsuo a kɛ anɔkuale yemi ngɛ Yehowa sɔmɔe. A binyumu nɛ lɛ hu a tsɛɛ lɛ ke Baltasar a ngɛ sɔmɔe ngɛ Betel, ngɛ New York maa pee jeha 49 ji nɛ ɔ. E ngɛ je kɛ wɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ ye buae ngɛ lejɛ ɔ. E ngɛ sɔmɔe kaa United States Asafo ɔ Ní Tsumi Kɔni ɔ Ajla Toli ɔmɛ a kpɛti nɔ kake. *—Hyɛ sisi ningma.

Benɛ wa bɔni kpehi peemi ngɛ San Salvador ɔ, Nyɛminyumu Perla ye bua wɔ nɛ wa nine su fiɛmi he ngua ko nɔ. Lejɛ ɔ wa peeɔ kpehi ngɛ. Kekleekle kpe nɛ wa pee ngɛ lejɛ ɔ, wa he pi kulaa. Se daa jeha a, wa yibɔ ɔ yaa hɛ mi. E kɛ we kulaa nɛ fiɛmi he ɔ kpi wɔ hu. Enɛ ɔ ha nɛ wa na kaa Yehowa ngɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɔ jɔɔe. I naa nihi nɛ i kɛ mɛ kase Baiblo ɔ ngɛ kpe nɛ ɔmɛ a sisi. Ke i na nɛ a baptisi mɛ hu a Baiblo kaseli ɔ, ye bua jɔɔ wawɛɛ! I naa a Baiblo kaseli ɔmɛ kaa ye bibimɛ.

Be ko nɛ wa ngɛ kpe ko sisi ɔ, nyɛminyumu ko ba ye ngɔ ba ngɛ mi pɛɛ kpae. Ye hɛ mi pee mi yaa, ejakaa i li lɛ. E de mi ke, “I piɛɛ nyumuwi ɔmɛ nɛ a fiaa mo tɛ ngɛ Santa Ana a he.” Ye bua jɔ wawɛɛ kaa amlɔ nɛ ɔ, lɛ hu e ba piɛɛ ye he kɛ ngɛ Yehowa sɔmɔe. Ní sɛɛmi nɛ ya nɔ ngɛ wa kpɛti ɔ ha nɛ i na kaa ní tsumi ko be nɛ haa nɛ nɔ tsui nɔɔ nɔ mi pe be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ.

I ya nɔ nɛ i sɔmɔ kaa ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ maa pee jeha 29 sɔuu ngɛ El Salvador. I ya sɔmɔ ngɛ Santa Ana, Sonsonate, Santa Tecla, kɛ nyagbe ɔ San Salvador. Jamɛ a be ɔ mi tsuo ɔ, ye fɔli ɔmɛ hu a jeha ngɛ hɛ mi yae. Nyagbe ɔ, e he ba hia kaa ma ya ye bua mɛ. I kɛ be babauu sɔle ngɛ sane ɔ he, nɛ nyagbe ɔ, i ngɔ ma se sane kpakpa fiɛɛmi ní tsumi ɔ kɛ fɔ si. I kpale kɛ ho Spokane ya ngɛ jeha 1975 ɔ mi.

Ye papaa gbo ngɛ jeha 1979 ɔ mi. Lɔ ɔ se ɔ, i hyɛ ye yayo jeha kpaanyɔ. E ba gbɔjɔ, nɛ e nyɛ we nɔ́ ko nɔ́ ko peemi. Imi lɛ i yeɔ bua lɛ ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi. E ye jeha 94 loko e gbo. Níhi a mi wa ha mi wawɛɛ nitsɛ jamɛ a be ɔ mi. Pɔtɔtɔɛ kɛ haomi ha nɛ i pee gbedee. Anase ba pue ye he. E ye mi wawɛɛ nitsɛ. Se i na kaa Yehowa je suɔmi mi nɛ e ye bua mi. E ha ye sɔlemihi a heto, nɛ e ye bua mi nɛ i nyɛ da si himi nɛ mi wa nɛ ɔ nya. Yehowa wo si kaa e maa ye bua mi ngɛ ye bwɔmi si, nɛ niinɛ ɔ, e ngɛ jã pee.—Yesaya 46:4.

Ngɛ jeha 1990 ɔ mi ɔ, i hia kɛ ho Omak, ngɛ Washington ya. I fiɛɛ ha nihi nɛ a tuɔ Spania gbi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ. Enɛ ɔ ha nɛ i ná bua jɔmi ekohu. A baptisi ye Baiblo kaseli fuu. Pee se ɔ, i nyɛ we nɛ ma wo tsu nɛ i ngɛ mi ngɛ Omak ɔ he hiɔ hu. Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ November 2007 ɔ mi ɔ, i hia kɛ ya je tsu ko mi ngɛ Chelan, ngɛ Washington, ngɛ Omak ma a kasa nya. I naa Spania asafo nɛ ngɛ hiɛmɛ nɛ ɔ si wawɛɛ kaa a ngɛ ye nɔ hyɛe saminya. Akɛnɛ imi pɛ ji nɔ nɛ bwɔ ngɛ asafo ɔ mi he je ɔ, a ngɔ mi kɛ pee a na, nɛ a suɔ ye sane wawɛɛ.

I ma ye juɛmi nya si kaa i be gba si himi mi sɛe nɛ ma fɔ konɛ ma nyɛ ma ngɔ ye be tsuo kɛ sɔmɔ Yehowa. (1 Korinto Bi 7:34, 35) I susu kaa ngɛ je momo nɛ ɔ mi ɔ, pi nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ ye nine ma nyɛ maa su nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, i mwɔ ye yi mi kpɔ kaa ma di nɔ́ nɛ he hia wawɛɛ ɔ se. Lɔ ɔ ji, ye tsui tsuo nɛ ma kɛ sɔmɔ Yehowa. I ye bua nihi fuu nɛ a ba le anɔkuale ɔ. Nimli nɛ ɔmɛ ba pee kaa imi nitsɛ ye bimɛ. Ngɛ je ehe ɔ mi ɔ, ma ná be fuu kɛ pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ i suɔ kaa ma pee. Ngmami nɛ i fiɛ we he kulaa ji La 145:16. Yehowa wo si ngɛ lejɛ ɔ kaa ‘e ma ha nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ ngɛ hɛ ngmengmle ɔ maa tɔ.’

Amlɔ nɛ ɔ, i ye jeha 91. I ngɛ nɔmlɔ tso mi he wami bɔ nɛ sa, enɛ ɔ he ɔ, loloolo ɔ, i ngɛ sɔmɔe kaa blɔ gbalɔ. Blɔ gbami ní tsumi ɔ ha nɛ i ngɛ kã, nɛ i ngɛ bua jɔmi ngɛ ye si himi mi. Benɛ i ya El Salvador ɔ, kpaako fiɛɛmi ní tsumi ɔ je sisi ngɛ lejɛ ɔ. Se amlɔ nɛ ɔ, fiɛɛli nɛ a ngɛ El Salvador ɔ a yibɔ hiɛ pe 39,000. I le kaa Satan maa ya nɔ maa bɔ mɔde kaa e maa gu wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ mohu, se e be nyɛe. Bɔ nɛ fiɛɛli a yibɔ ngɛ hɛ mi yae ha a woɔ ye hemi kɛ yemi ɔ mi he wami. Ye yi mi pee we mi enyɔɔnyɔ kɔkɔɔkɔ kaa Yehowa kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ fĩ e we bi a se.