Wakichtʼat suyapxañäni

“Ukatpï jumanakax wakichtʼata suyapxañamaxa, Jaqin Yuqapasti jan amtat horasaruw jutani.” (MAT. 24:44.)

1, 2. 1) ¿Kunas mä tigrer uñtatax sartani, ukat kuns lurarakini? 2) ¿‘Axsarkañ jachʼa animalax’ manqʼañtañataki sartkani ukhax kunjamas jikxatasiñäni?

 JAN jakʼañ animalanak apnaqir wali uñtʼat mä jaqixa, janqʼu tigrenakampiw mä kutix jaqinakan uñjkat wali sum anataskäna. Jupax akham siriwa: “Nayatakixa, jan jakʼañ animalanakamp yatkattayasiñax wali khusapuniwa” sasa. Ukampis 2003 maran octubre phaxsit 3 uru saraqataruxa, mä akatjamatwa mä tigrex uka jaqir manqʼantañatak thuqxatäna. Uka tigrex 172 kilonakani axsarkañ jachʼa animalänwa. Uka jaqix janiw ukham thuqxatäsiñ suykpachänti, janiw kuna jarkʼaqasiñapas utjkänti.

² Biblianxa, mä “jachʼa axsarkañ animala[w]” utji sasaw saraki, uka animalampi jan manqʼantayasiñatakix wal amuyasiñasawa (Apocalipsis 17:15-18 liytʼasiñapawa). ¿Kunäpachas uka axsarkañ jachʼa animalaxa? Biblianxa, Supayan apnaqat akapachaw jupa pachpa kutxatasini sasaw säna. Axsarkañ jachʼa animalax Organización de las Naciones Unidas (ONU) sañ muni ukat “tunka waxranaka[xa]” taqpach gobiernonaka sañ munaraki. Ukat maysa tuqitsti, ‘qʼañu warmix’ Jachʼa Babilonia sañ munaraki, mä arunxa Uraqpachankir taqi kʼari yupaychäwinak sañ muni. Ukaruw ‘axsarkan jachʼa animalax’ mä akatjamat manqʼantani. Chiqas kunürusa ukat kuna horasas tukjani ukxa janiw yatktanti (Mat. 24:36). Ukampis niyaw akatjamat manqʼantani (Mat. 24:44; 1 Cor. 7:29). Ukatwa wali amuyumpi wakichtʼata sarnaqañasaxa. Ukatsti, Jesucristow taqi jan walinak tukjirisa ukat Diosan yupaychirinakapar qhispiyiris jutani (Luc. 21:28). Ukampis ¿kunas wakichtʼata suyañatakix yanaptʼistani? Diosan nayra yupaychirinakapat yatxatapxañäni. Jupanakasti amuyumpiw sarnaqapxäna, ukatwa Diosan arunakap phuqasir uñjapxäna. Ukhamasti, jupanakat taqi chuyma yatiqasisin wakichtʼata suyapxañäni.

Noé chachjam wakichasipxañäni

3. ¿Kunatsa Noé chachatakix Diosar istʼañax chʼamäpachäna?

³ Noé chachax jan wali urunakans jakchïnxa, Diosan arunakap phuqasir uñjañatakix wal wakichtʼasïna. Amuytʼañäni, mä qhawqha angelanakaw Diosar kutkatasisin aka Uraqir saraqanipxatayna, ukat warminakampi mayachasisax “wali chʼamani” wawanakanïpxänwa. Ukatwa uka wawanakapax jilarxasinxa, jaqinakar wal tʼaqhisiyapxäna (Gén. 6:4). Kawkins nuwasiñak munasipkäna. Ukat jupanakar uñjasaw mayni jaqinakax ukham jan walinak lurapxarakïna, amuyunakapas mayjäxänwa. Ukatwa taqi kunxar Munañani Diosax uka ñanqha pachar tukjañ amtäna (Génesis 6:3, 5, 11, 12 liytʼasiñapawa). *

4, 5. ¿Jichhürunakampi ukat Noé chachan urunakapampix kunansa niya kikpakïpxi?

⁴ Kunjamtï Noé tiempon jan walinakax paskänxa, ukhamarakiw qhipa urunakanxa jan walinakax uñjasini sasaw Jesusax säna (Mat. 24:37). ¿Janit ñanqha angelanakan jan wali luratanakapax qhanäki? (Apo. 12:7-9, 12.) Janis khä urunakanjam jaqir tukupkchixa, kunayman jan walinak lurañatakiw jaqinakar wiytapxi, wayn tawaqunakarusa jilïrinakarus kunayman jan wali amuyunakampiw pantjayapxi.  Jupanakan wiytataxa, kuna jan walinaksa jaqinakax lurapxi, ukanak uñjasaw uka qʼañu amtani saxranakax kusisipxi (Efe. 6:11, 12).

⁵ Supayax “jaqi” “jiwayañatak chʼamani[wa]” sasaw Biblianx qhanañchi (Juan 8:44; Heb. 2:14). Ukampis janiw munañaparuk jiwthapiykaspati. Ukatwa jaqinakan chuymaparus amuyuparus mayjtʼayi, jan walinak lurapxañapataki, jiwayasiñ amtanïpxañapataki ukat engañasipxañapatakiw mayjtʼayi. Sañäni, Estados Unidos markanxa, jichhür nasit wawanakatxa, mayniw sapa patak pusi tunk payanitxa jiwayat uñjasini. Ukampis kunjamtï khä nayra urunakan jan walinak uñjasax chuym usuyaskänxa, ¿ukhamarakit Jehová Diosax aka tiempon jan walinak uñjasax chuym usuyaspacha? ¿Janit uka jan walinak mäpit tukjañ amtkpacha?

6, 7. ¿Kunjamatsa Noé chachax familiapampi Diosar taqi chuyma iyawsapxäna ukat respetapxäna?

⁶ “Taqi kunatix jakki” ukanak qʼal tukjäxa sasaw Diosax Noé chachar tiempopar yatiyäna (Gén. 6:13, 17). Ukat jachʼa cajonar uñtat mä arca luram sasaw sarakïna. Noé chachax jankʼakiw familiapampi chikax lurañ qalltapxäna. Ukat Uma Juicio puriniñapatakix wakichtʼataw suyapxäna, ukhamatwa Diosar istʼapxatap uñachtʼayapxäna. Ukampis ¿kunas jupanakarux istʼañ yanaptʼäna?

⁷ Noex taqi chuymaw Diosar iyawsäna ukat wal respetarakïna (Gén. 6: 22; Heb. 11:7). Ukat familiapan pʼiqtʼirjamaxa, janiw Diosan juiciopak suykänti, jan ukasti, sum sarnaqañatakiw chʼamachasïna ukat Jehová Diosar wal jakʼachasïna (Gén. 6:9). Ukatxa, uka tiempon jan wali amuyunakampisa, jan wali sarnaqäwinakampis janiw familiapar qʼañuchayañ munkänti, uka jan walinakat jithiqtapxañapatakiw yanaptʼäna. Kuntï Diosax lurapxam siskänxa uk phuqañaw uka familiatakix jukʼamp wakiskirïnxa (Génesis 6:14, 18 liytʼasiñapawa).

Noex wakichtʼataw familiapamp suyäna

8. Noen familiapax taqi chuymaw Diosar istʼapxäna, ¿kunjamatsa uk yattanxa?

⁸ Biblianxa Noé chachan familiapat mä jukʼaksa parlkchixa, esposapasa, yuqanakapasa ukat yuxchʼanakapasa Diosarux taqi chuymaw istʼapxarakïna. Jupanakatxa, Ezequiel profetax akham sänwa: “Noé [chachax akankaspa] ukapachax janiw yuqanakaparusa, phuchanakaparusa qhispiy[kaspati]; jupanak sapakiw aski jaqinakäpxatap layku qhispiyasipxaspaxa” sasa. Jïsa, jilïr jaqinakjamax Diosar istʼañsa jan istʼañsa jupanakaw amtapxäna. Ukhamasti, Noen familiapax taqi chuymaw Diosar munasipxäna ukat kamachinakaparus wali askit uñjapxäna (Eze. 14:19, 20). Ukat Diosar iyawsasax taqiniw Noer istʼapxäna. Ukatxa, Diosan mayitanakapampi phuqañxa janiw khitis ni kunas jarkʼkaspänti.

9. ¿Khitinakas jichhürunakan Noé chachjam chʼamachasisipki?

⁹ Jichhürunakanxa, familiani cristianonakax Noé chachjamarakiw wal chʼamachasipxi. ¿Janit uk uñjañax wali askïki? Uka cristianonakatakix familiatak uta, isi ukat manqʼaña thaqhañasa ukat wawanakar yatiqañ utar khitañas wali askiwa. Ukampis Diosan arunakapat familiar yatichañaw jupanakatakix taqi  kunat sipans jukʼamp askixa. Ukat Diosan mayitanakapar phuqasaxa, wali wakichtʼataw Diosan jachʼa urup suyapxi, uka urux wali jakʼankxiwa.

10, 11. 1) ¿Arca manqhan kunjamakis Noempi familiapampix jikxatasipxpachäna? 2) ¿Kunsa sapa maynis jisktʼasiñasa?

¹⁰ Niya phisqa tunka maranakatwa Noé chachax familiapamp arca lurañ tukuyapxäna. Walpun chʼamachasipxpachäna. Uman jan mantkañ lurasasa, manqʼañ imasasa ukat animalanak anantkasasa, qhawqha kutiw arcat mist mantapxpachäna. Ukatxa, 2370 nayrïr pacha maran payïr phaxsit 17 urunak saraqataruw arcar mantxapxäna. Ukatxa, Dios pachpaw arcan punkup jistʼantxäna. Ukat jallux walpun purintäna. Alaxpach jachʼa qutas waraqtankaspa ukhamänwa, ukat umaw arcarux jittayäna (Gén. 7:11, 16). Anqäxanxa, qʼalpunwa jaqinakax uman jiwarapxäna, ukampis arca manqhan walikïsipkänwa. ¿Kunjamakis Noempi familiapampix jikxatasipxpachäna? Jehová Diosarux walpun yuspärapxpachäna, ukat akham sapxpachänwa: “¡Walikpun Diosan kamachinakaparjam sarnaqasin wakichastanxa!” sasa (Gén. 6:9). ¿Jiwasax ukhamarakit Armagedón tukuyarux Jehová Diosar wali kusisit yuspärañäni?

¹¹ Taqi chʼamani Jehová Diosax taqi jan walinakwa tukjani, amtanakapxa kunjamatsa phuqakipuniniwa. Ukampis sapa mayni akham jisktʼasiñasawa: “¿Chiqapuniw Diosan arunakapax phuqasini sasat atinistxa? ¿Taqi kunas tiempoparuw sum phuqasini sistti?” sasa. Ukhamächixa, Jehová Diosan urup wali wakichtʼat suyañasawa (2 Ped. 3:12).

Moisesax wakichtʼataw suyäna

12. ¿Kunanak uñjasas Moisesax Diosat armasispäna?

¹² Jichhax Moisesat parltʼarakiñäni. Egiptonxa wali sum jakasïna. Pachpa Faraonan phuchapaw juparux wawapjam uñtʼasïna. Ukhamax wali respetatänwa, suma manqʼjan jakasïna, isinakapas wali sumanakänwa, ukat kunayman yänakapaw utjpachäna. Ukat wali aytat yatiqañ utanakaruw sararakpachäna (Hechos 7:20-22 liytʼasiñapawa). Ukatxa, wali suma herencianakwa katuqarakispäna.

13. ¿Moisesarux kunas Diosat jan armasiñ yanaptʼäna?

¹³ Ukampis Egipto markan diosanakapar yupaychañax janiw jupatakix walïkänti. ¿Kunatsa? Awk taykapax wawatpachwa Diosan arunakap yatichapxäna (Éxo. 32:8). Ukat janiw Egipto markan suma yatichäwinakapasa, ni Faraonan jachʼa utapan jakañas Diosat armasiykänti. Kunsa Jehová Diosax nayra achachilanakapar satayna ukanakatxa walpun lupʼpachäna ukat Diosan arunakaparjam phuqañsa wal munarakïna. Ukatwa, israelitanakar akham säna: “Abraham, Isaac, Jacob uka nayra awkinakaman [Jehová] Diosapawa nayarux jumanakan ukaru khithanitu” sasa (Éxodo 3:15-17 liytʼasiñapawa).

14. ¿Kunjamatsa Moisesax Diosar atinisitapsa ukat jan axsarirïtapsa uñachtʼayäna?

 ¹⁴ Egipto markankir diosanakat sipansa, Moisesatakix Jehová Diosaw chiqpach Diosänxa. Ukatwa, “jan uñjkañ Diosarux uñjkaspas” ukham sarnaqäna. Ukat kunapachas Diosax markapar qhispiyani uk janis yatkchïnxa, kunjamatsa qhispiyaniw sasaw atinisïna (Heb. 11:24, 25, 27). Hebreo jilat kullakanakapar esclavot tʼaqhisir uñjasax wal yanaptʼañ munäna, ukatwa israelit masiparux mä egipciot arxatasïna (Éxo. 2:11, 12). Ukampis Diosan arunakapax qhipatwa phuqasiskañapäna, uk amuyasaw Moisesax mä jaya markar escapxäna. Jupatakix Faraonan utapat sarxasin uka waña uraqin jakañax wali chʼamäpachänwa. Ukampis Diosan arunakap phuqañ wal suyäna. Ukatwa pusi tunka maranak qhipatxa, Jehová Diosax jupa tuqi israelitanakar Egiptot qhispiyänxa. Ukat Madián uraqit Egiptor kuttʼam satax jankʼakiw Moisesax istʼasïna. Ukhaw Diosan amtanakapax phuqasiñapäna (Éxo. 3:2, 7, 8, 10). Ukat uka “llampʼu chuymani” jaqixa, Diosar atinisisaw jan axsartʼas Faraonan ukar mantäna (Núm. 12:3). Ukat janiw may kutikix mantkänti, jan ukasti, kuna jan walis utjani uk Faraonan yatiñapatakix walja kutiw mantäna, ukat qhawqha kutimpis Faraonan ukar kuttʼañapäna ukxa janiw yatiskänti.

15. ¿Jan walinakansa kunatsa Moisesax Diosar jachʼañchañ munäna?

¹⁵ Ukat 1513 marat 1473 marakamaxa, walja kutiw chuym ustʼat jikxatasïna. Ukhampachasa, Jehová Diosar taqi chuym yupaychaskakïnwa, israelit masinakaparux uka pachpa lurapxañapatakiw chʼamañchäna (Deu. 31:1-8). ¿Kunatsa ukham lurpachäna? Diosan sutiparux wal munasïna, ukat Diosax kunja munañanis uksa sum yatirakïna, ukat janiw jupak jachʼañchayasiñ munkänti, jan ukasti Diosaruw jachʼañchäna (Éxo. 32:10-13; Núm. 14:11-16). Jichhürunakanxa, jiwasax ukhamarakiw jan walinakansa, llakinakansa Jehová Diosan Apnaqäwiparux taqi chuyma alkattanxa. Ukhamatwa Diosan wali yatiñanïtapsa ukat chiqapätapsa uñachtʼaytanxa (Isa. 55:8-11; Jer. 10:23). ¿Jumax ukhamarakit amuyta?

‘Amuyasipxañäni’

16, 17. Marcos 13:35-37 qillqataxa, ¿kunatsa jiwasatakix wali aski?

¹⁶ “Jumanakax suyapxam, amuyasipxam, [Diosat mayisipxarakim] janirakiw yatipktati kuna horasar puriniñapsa” sasaw Jesusax säna (Mar. 13:33). Akapachan tukusiñ urunakapat parlkasaw Jesusax ukham säna. Uka profecía arunakapax kunampis tukuyi uk uñjañäni. Marcos libron akham siwa: “Amuyasipxamaya, janiw yatipktati utanin kunüru puriñapsa, inas arumarüchini, chika arumarüchini, wallpa artʼarüchini, qhantatirüchini. Ukatrak akatjamat purinisin ikiskir katjasipkiristam. Jumanakar sapksma ukxa, taqiniruw sarakta, amuyasipxapunim” sasa (Mar. 13:35-37).

¹⁷ Uka arunakat amuytʼañäni. Jesusax kimsa horanakatwa nayraqat parli, ukampis tukuyañatakix “qhantati” horasat parli. Uka qhantatix kimsa horasat inti jalskamawa, ukhaw ikix wal purisi, soldadonakatakis uñnaqañax wali chʼamawa. Ukat uka horasan enemigonakar katuntañas yäpapuniw sasaw guerran pʼiqtʼir soldadonakas sapxi. Kunattix uka horasanxa guardianakas ikjapxaspawa. Diosar yupaychañ tuqitx niya ukhamarakiwa, akapachax ikiskaspas ukhamawa, ukatwa jiwasax jan ikjañataki  chʼamachasiñasa. Jesusasti akham sänwa: “Jumanakax suyapxam, amuyasipxam” sasa. Chiqas akapachan tukusiñapkamax janiw ikjañasäkiti, wal amuyasiñasawa.

18. ¿Kunatsa jiwasatakix Jehová Diosan Qhanañchiripäñax wali aski?

¹⁸ Qalltan parlkayätan uka jaqit amtañäni, jupar yatkattayat tigren thuqxatatax qhispitänawa. Ukampis Diosan jachʼa urupanxa, janiw kʼari religionanakasa ni akapachas qhispkaniti sasaw Biblian qhanañchistu (Apo. 18:4-8). Wayn tawaqunakasa jilïr jilat kullakanakasa, kuna tiemponsa jakasktan uk sum amuytʼasiñasawa. Ukat Diosan urupxa, Noé chachjamaw familiasampi chikax suma wakichtʼata suyañasa. Diosar jiskʼachir jan wali pachanwa jaktanxa. Kʼari yupaychäwinakan pʼiqtʼirinakapasa, janiw khitis Diosar uñtʼkaspati sirinakasa ukat Diosax janiw utjkiti sirinakasa, Jehová Diosat larusipkaspas ukhamawa. Jiwasax janipuniw jupanakan amuyunakapampix apayasiñasäkiti. Noé chachampit ukat Moisesampit kuntï yatiqawayktan ukanak amtasipxapuniñäni, ukat Jehová Diosan sutip arxatañatakisa ukat jachʼañchañatakis wakichtʼatäñasawa, Jupax “diosanakansa Diosapawa [...], jupawa wali jachʼa Diosaxa, wali chʼamani[rakiwa]” (Deu. 10:17).

[Qhanañchäwi]

¿Amtasktati?

• ¿Kunatsa Noé chachax familiapar Diosan arunakap yatichañatakix wal chʼamachasïna?

• ¿Noen urunakapampi ukat jichhürunakampix kunansa niya kipkakixa?

• ¿Chuym ustʼayatpachas kunatsa Moisesax Diosan arunakaparux taqi chuym atinisïna?

• ¿Jan ikjañatakix kawkïr profecianakas jumarux yanaptʼtamxa?

[Jisktʼanaka]

[25 janan fotopa]

Noé chachax taqi chuymaw familiapampi chikax Diosan Aruparjam phuqäna

[26 janan fotopa]

¿Diosan kuna arsutanakapas Moisesarux wakichtʼat suyañ yanaptʼäna?