Jupjam iyawsäwinïpxañäni

Yantʼanakans jikxataskchïnxa Diosat janiw jithiqtkänti

PEDROX wali llaktʼataw Jesusar istʼapkäna uka jaqinakar uñkatäna. Capernaum markan utjkän uka sinagoganwa jikxatasipxäna, ukanwa Pedrosa, familiapasa, amigonakapas ukat irnaqtʼir masinakapas qamasipxäna. Chawlla katuñ negociopas uka markankarakïnwa, uka markax Galilea lamar quta thiyankänwa. Jesusar istʼasax Pedrox walpun kusisïna, janipuniw aka Uraqinx ukham suma yatichirix utjkänti, jupax Diosan Apnaqäwipatwa yatichaskäna. Jesusar istʼapkäna taqi uka jaqinakax ukham kusisitäpxarakiñapwa Pedrox munäna. Ukampis janjamakiw kunjamtï jupax munkäna ukham phuqasirjamäkänti.

Chiqansa, Jesusarux waljaniw jan istʼañ munxapxänti. Yaqhipanakax jan phinqʼaniw yatichäwinakapat jan walinak parlxapxäna ukat jiskʼachxapxäna. Ukampis Jesusan yaqhip arkirinakapar mayjtʼasir uñjasax Pedrox wal llakthapisïna. Chiqa yatichäwinak yatiqkasas uñnaqanakapanx janiw kusisitjamäxapxänti. Jan ukasti, colerxapxakïnwa. Yatichäwinakapax chuyma ustʼayirjamaw sasaw yaqhip arkirinakapax sisxapxäna, ukatwa jan istʼañ munasax sarawayxapxäna. Ukhat uksarux janiw Jesusarux arkxapxänti.

Pedrosa mayni apostolanakas Yatichiripan arunakapxa janiw sumpach amuytʼapkänti. Jesusan arunakapatï jan qhanañchtʼaskasapänxa maynin chuymap ustʼayasapänwa, ukwa Pedrox sum amuypachäna. ¿Kuns jupax lurañapäna? Jesusar taqi chuyma arkatapax janiw ukhak yantʼatäkänti, jan ukasti yantʼatakïskañapänwa. Kunjamsa Pedrox yantʼanakar atipjäna ukat Diosats jan jithiqtkäna uk jichhax uñjañäni.

Mayninakax jithiqtapkchïnsa jupax janipuniw jithiqtkänti

Chiqas Jesusan arunakap istʼasasa luräwinakap uñjasasa Pedrox walja kutiw mayjtʼat uñjasïna. Amuytʼañataki, ukhakiw mä milagro lurasin waranq waranq jaqinakar manqtʼayäna, uk uñjasinsti jaqinakax Jesusarux reyit uttʼayañ munxapxäna, ukampis jupax janiw munkänti. Ukat arkirinakaparux boter sarxatas Capernaum markar sarapxam sasaw säna. Uka arumpachaw botet sarasipkän ukhaxa, Jesusar mä jachʼa thayan quta mathapinak tayp Galilea lamar quta patnäm jupanakan ukar jutaskir uñjasax wasitat muspharapxäna. Uka arumawa, Jesusax iyawsäwi tuqit wali wakiskir yatichäwi Pedror yaticharakïna. *

Willjtanxän ukhax jaqinakax jupanakar arkanipxatap amuyasipxäna. ¿Kunsa Jesusax luräna? Jupanakarux chiqañchänwa, kunattix janiw chiqa yatichäwinak yatiqañatak thaqhapkänti, jan ukasti mä milagro tuqnäm jukʼamp  manqtʼayatäñ laykukiw thaqhapxäna. Capernaum markan sinagogax utjkäna ukanwa Jesusax uka tuqit parlaskakïna ukat chʼama ukampis wali wakiskir yatichäwi yatichäna. Ukampisa, qhanañchtʼatapax taqiniruw wasitat muspharayarakïna.

Uka jaqinakax manqʼañ tuqitak llakisisipkäna, jan ukham chuymanïpxañap Jesusax munäna, jan ukasti Diosan khitanitäkän ukax jupanakamp chikäskatap amuyapxañapwa munäna, jupaw jaqinakan wiñay jakañ katuqapxañapatakix jiwañapäna. Uk amuyapxañapatakixa, jupas maná tʼantʼäkaspa, Moisesan urunakapan alaxpachat saraqanir jakañ churir tʼantʼäkaspas ukham qhanañchäna. Ukat yaqhipanakan jupar jiskʼachapxatap uñjasinxa, mä uñachtʼäwimpiw qhanañchtʼäna: wiñay jakañ jikxatañatakix nayan jañchij manqʼapxañama ukat wilajsa umapxañamarakiwa sänwa. Kunjamtï qalltan siskayätanxa ukapachaw jupanakax colertʼasisin Jesusar jaytunukxapxäna. Ukat chuym ustʼayasisinxa akham sapxänwa: “Chʼamaw aka arunakap iyawsañaxa, ¿khitirak juparusti istʼani?” sasa (Juan 6:48-60, 66). *

¿Pedrox ukhamarakti sispachäna? Jesusan arunakap istʼasax inas mayjtʼat jikxatasirakchïna, kunattix Diosan munañap phuqañatakix kunatsa Jesusax jiwañapäna uk janïraw sumpach amuykänti. Ukampisa, jupax janiw mäki colertʼasir arkirinakjam Jesusar jaytanukkänti. Chiqansa, Pedrox janiw uka jaqinakjamäkänti. ¿Jupax kunjam chuymanïnsa? Uka tuqit amuytʼaskakiñäni.

Jesusax apostolanakaparux akham sasaw jisktʼäna: “¿Jumanakax sarxañ munapxaraktati?” sasa (Juan 6:67). Tunka payanpachanirus jisktʼchïnxa, Pedrow uka jisktʼar jaysäna. Jupapuniw nayraqat arsurïna, inas taqinits jilïritap laykuchïna, jan ukax chuymapan utjkäna uka sentimientonakapat arstʼañ munirïtap laykuchïna. Arusxatatapax jan armkayapuniwa. Jupax akham sänwa: “Tata, ¿khitirus arkapxiristxa? Juman arunakamax wiñay jakañ arunakawa” sasa (Juan 6:68).

Uka arunakapax chuymar purtʼkiripuniwa. Jesusar iyawsäwinïtap laykuw jupax Diosat jan jithtiqtas luqtañ yatiqäna. Jesusakiw Qhispiyirïnxa ukat Diosan Apnaqäwipat yatichäwinakapar istʼasapäna ukhakiw jupax qhispiyasisapäna, ukwa Pedrox qhan amuyäna. Jesusan arunakapxa janisay taqpach amuykchïnxa, janipuniw yaqha tuqitx kunjamatsa Diosamp aski jaqit uñjatäñasa ukat wiñay jakañ jikxatañas utjkänti.

¿Jumax ukhamt amuyarakta? Jichhürunakanxa, Jesusarux munastwa sasax waljaniw sapxi, ukampis janiw taqi chuyma arkapkiti, ukaw wali llakkañaxa. Kunjamtï Pedrox Jesusan yatichäwinakapar uñjkänxa uka kikpwa uñjañasaraki, ukham lurasakiw Jesusar taqi chuyma arkaraksna. Uka yatichäwinakat yaqhipax jan sumpach amuytʼañjamäkchi jan ukax kunjamtï munkayätan jan ukhamarjamäkchi ukhasa, uka yatichäwinak yatiqañatakisa, amuytʼañatakisa ukat ukarjam sarnaqañatakis chʼamachasiñasawa. Jesusax wiñay jakañ katuqapxasmaw sas arsuwaykän ukxa Diosat jan jithiqtasakipuniw jikxatsna.

Chiqañchatäkasinsa Diosat janiw jithiqtkänti

Uka qhipatsti, Jesusampi apostolanakapamp ukat mayni arkirinakapampix alay tuqiruw  wali jay viajepxäna. Galilea sat lamar qutatxa, Hermón sat khununtat qullu pataw uñjasïna, uka qullux Suma Uraqit alay tuqir sarañankänwa. Jukʼamp jakʼachasxapxän ukhax uka qullux wali jachʼaw uñjasxäna, Cesarea de Filipo jakʼan utjkäna uka jiskʼa markanakar purkäna uka thakhinjamwa makatasipkäna. * Uka chiqatxa Suma Uraqix wali sumapuniw uñtasi, ukawjanwa, Jesusax arkirinakaparux mä wakiskir jisktʼa jisktʼäna.

“Jaqi[nakax] ¿khitiw sapxitus nayaruxa?” sasaw jisktʼäna. Pedrox kunjamsa munasiri Yatichiriparux uñkatpachäna uk amuysnawa, kunattix Jesusax wali suma amuytʼasirïtapxa Pedrox sum yatïna. Khitinakarutix parlkäna uka jaqinakax kunsa jupxat amuyapxäna ukwa Jesusax yatiñ munäna. Jaqinakax kunsa Jesusxat amuyapxäna ukwa arkirinakapax jupar yatiyapxäna. Ukhamarusa, Jesusax jukʼamp yatxatañ munäna, jupamp chik sarnaqir arkirinakapax jupxat kuns amuyapxäna uk yatiñ munarakïna. Ukatwa akham sasin jisktʼäna: “Jumanakasti, ¿khitiw sapxistasa?” sasa (Lucas 9:18-22).

Pedrox wasitatwa mäki arstʼarakïna. Kuntï jupax siskäna ukhamwa mayninakax amuyapxarakïna, jupax akham sänwa: “Jumax Cristo Tatitütawa, jakkir Diosan Yuqaparakïtawa” sasa. Chiqpachansa, Jesusax kusisitaw Pedrorux janiw khiti jaqis uk yatiyktamti, jan ukasti Jehová Diosaw taqi chuyma luqitirinakapar uk yatiyi sasin qhanañchtʼäna. Jehová Diosaw Pedrorux mä aski yatichäwi amuytʼañapatak yanaptʼäna: jutaniw sat Mesiasax khitïñapänsa ukwa uka yatichäwix qhanstayäna (Mateo 16:16, 17).

Cristox “utachirinakan jaqunukut qal[awa]” sasaw Qullan Qillqatanakanx qhanañchtʼasïna (Salmo 118:22; Lucas 20:17). Uka profeciarjamasa ukat yaqha profecianakarjamasa, Jehová Diosaw uka qarqxarux mä tama uttʼayani sasaw Jesusax yatiyäna, khitïnsa uka qarqax uk Pedrox yatxänwa. * Ukxarusti, Jesusax tama taypin mä aski luräwi Pedrorux churarakïna. Mayni apostolanakxar jilïriñapatakiw uttʼayäna sasaw yaqhipanakax sapxi, ukampis janiw ukhamäkänti, jan ukasti wali wakiskir luräwinakwa churäna. ‘Diosan reinopan llavenakap’ churäma sasaw Jesusax säna (Mateo 16:19). Mä arunxa, judionakaruw nayraqata Diosan Apnaqäwipar mantapxañapatak mä punksa jistʼarkasp ukham yanaptʼañapäna, ukatxa Samariankirinakaru ukxarux jan judiopkis uka jaqinakaruraki.

Ukampis walj churatäki ukarux waljarakiw mayitäni; sasaw Jesusax qhipat qhanañchäna, uka arunakax chiqaskapunïtapwa Pedrox uka qhipat amuyxäna (Lucas 12:48). Kunjamsa Mesiasax Jerusalenan tʼaqhisiyatäñapäna, jiwayatäñapäna ukwa Jesusax qhanañchtʼaskakïna. Ukampis uka arunak istʼasinxa Pedrox mayjtʼasinwa, ukatwa yaqhawjar irpaqtʼasin akham iwxtʼäna: “¡Jan Diosax munpati ukxa! ¡Janiw ukax jumar pasañapax wakiskaspati!” sasa (Mateo 16:21, 22).

 Chiqansa, jupax janiw jan wali amtampix uk siskänti. Ukatwa, kutikipstasin mayni arkirinakapar uñtas akham siskän ukhax wal muspharpachäna, inas mayni arkirinakax Pedrjam amuyapxarakchïna, Jesusax akham sänwa: “[“Saraqam nayraqataxata”, MT] Supaya. Nayarux pantjasiyirjamätawa. Jumax janiw Diosjam amuyktati, jan ukasti jaqinakjamakiw amuytaxa” sasa (Mateo 16:23; Marcos 8:32, 33). Jesusan uka arunakapatx taqiniw yatiqassna. Chiqpachansa, Diosan amuyuparjam amuyañax chʼamakïspawa. Kuns jan amuytʼasis parlaksna ukhaxa, Diosan munañap lurañ munkchiñän ukhas Supay tuqitwa saytʼasisksnaxa. Ukampis Pedrox chiqañchat uñjasïna ukhaxa, kamachänsa uk yatxataskakiñäni.

Jesusax “Supaya” sasin Pedror siskäna ukhax janiw chiqpach Supayapunïtap sañ munkänti, ukxa Pedrox sum amuyäna. Jesusax Supayar arxayirïna ukhax yaqha arunakwa aytirïna. Amuytʼañataki, mä kutixa akham sänwa: “Saraqit nayat” sasa, ukampis Pedrorux akham sakïnwa: “Saraqam nayraqataxata” sasa (Mateo 4:10). Ukhamasti, Pedrorux apostoläñatakix janiw askïktati sasax janiw siskänti, jan ukasti Diosan munañaparjam amuyxañapatakiw chiqañchtʼaskäna, kunattix suma chuymanïtapa ukat mayninakarus yanaptʼañ munirïtapwa amuyäna. Mä arunxa, Diosan munañap lurañatxa jan jarkʼistati jan ukasti nayar arkañataki ukat yanaptʼañatak qhipäxajar saytʼam sasaw Jesusax saskäna.

Colertʼasiñat sipansa jan ukax kutkatasiñat sipansa, jupax altʼat chuymampiw chiqañchtʼatarux iyaw säna. ¡Diosar taqi chuyma luqtir aka chachatxa walpun yatiqassna! Criston arkirinakapjamaxa awisax chiqañchtʼatäñasax wakisiwa. Uka chiqañchäwix Jesusaru ukat Awkipar jukʼamp jakʼachasiñasatak yanaptʼañap munstanxa, wali askirjamaw uñjañasa, ukat ukarjamaw sarnaqañasaraki (Proverbios 4:13).

Diosat jan jithiqtatapatwa aski churäwinak katuqäna

Uka qhipatsti, Jesusax yaqha muspharkañ arunakarakwa arstʼäna, akham sasa: “Akankapktas ukat mä qawqhanix janiw jiwkaniti Jaqin Yuqapan taqi jachʼa munañapamp jutañapkamaxa” sasa (Mateo 16:28). ¿Khitinakas uka aski churäwi katuqapxañapäna? Pedrox uk wal yatiñ munpachäna. Ukampis Jesusampi chiqañchtʼat jikxatasisinxa, inas akham sas jisktʼaschïna: “¿Nayax uk katuqarakiristti?” sasa.

Ukampisa, mä seman qhipatsti, Jesusax Jacobo (Santiago), Juan ukat Pedrompir irptawayasinxa “mä jachʼa qullu patar[uw]” makatäna, inas Hermón sat qullur makatapchïna, uka qullux mä qhawqha kilometronak jayankakïnwa. Inas arumäxchïna, kunattix uka kimsa chachanakax ikimp atipjatapxänwa. Jesusan Diosat mayisiñapkamax arkirinakapax akatjamat may uñjasin ikit sartxapxäna (Mateo 17:1; Lucas 9:28, 29, 32).

Akatjamatwa, Jesusan ajanupax janqʼu lliphipkiri tukuwayxäna, Intin qhanapjam tukuñkama. Isipasa janqʼu lliphipkiriruw tukuwayxarakïna. Ukapachaw pä chachanakar uñstanir uñjapxäna, maynisti Moisesänwa maynïristi Eliasaraki. Jupanakasti Jesusampiw Jerusalén markan tʼaqhisis jiwañapxata ukat jiwatat jaktaniñapxat parlasipkäna. Chiqansa, Jesusax janiw tʼaqhisiñarus jiwañarus purtʼaskaniti sasax Pedrox pantjasïnwa, ukaw qhan amuyasïna (Lucas 9:30, 31).

Amuyatatxa, Pedrox uka muspharkañ unañchäw taypinkakïrista sispachänwa. Mä akatjamatxa, Moisesampi Eliasampix Jesusats jayarstʼasipkasp ukhamaw amuyasïna, ukatwa Pedrox akham säna: “Yatichiri, sumaw akankatasaxa. Kimsa chhujlla lurapxä [‘kimsa carpa akar saytʼayapxä’, NM]; mayx jumataki, mayrak Moisesataki, maysti Eliasataki” sasa. Uka jaqinakatakix janiw kuna carpa saytʼayarapiñas wakiskänti, kunattix mä unañchäwikïnwa, Jehová Diosan uka pä luqtirinakapax wali jaya tiempo jiwatäxapxänwa. Chiqas Pedrox kuntï siskäna uk janiw sum amuykänti, ukampis suma chuymanïtapata ukat kusisit chuymampi Diosar luqtatapaw chuym chʼallxtayistu (Lucas 9:33).

Uka arumaxa, Pedrompi Santiagomp Juanampix yaqha aski churäwi katuqapxarakïna. Mä qinayaw uka qullun uñstäna ukat jupanakar chhaqtayxäna, ukapachaw qinay taypitxa  mä aru akham siri istʼasïna: “Akaw munat Wawaxaxa, juparu istʼapxam” sasa. ¡Uka arux Jehová Diosan arupänwa! Ukhamaruw uka unañchäwix tukuyxäna, ukatsti jupanakakiw Jesusamp chika jikxatasxapxäna (Lucas 9:34-36).

Pedrox uka unañchäwi uñjasax wal kusispachäna, jiwasax kunatï uka arumax paskäna uk yatisax ukhamwa kusisiraksna. Walja maranak qhipatxa, apóstol Pedrox “nanakaw nayranakaxamp [Jesusan] qhapaq kankañapxa uñjapxta” sasaw säna. Chiqansa, Jesusax kunjamsa jutïrinx alaxpachankir Reyjam apnaqxani ukwa jupax uñjäna. Uka unañchäwix Diosan Arupan qillqatäki uka walja profecianakax chiqätap uñachtʼayäna ukat Pedrorus kuna yantʼanakantï uñjasiñapäkäna ukanakar atipjañapatakis chʼamañchtʼarakïnwa (2 Pedro 1:16-19). Jiwasatï Pedrjamäñänixa, Jehová Diosax bendicirakistaniwa. Ukhamasti, ¿kunjamatsa jupat yatiqassna? Diosax uttʼayki uka Yatichirit jan jithiqtasa, jupat yatiqasisa, chiqañchtʼäwiparus istʼasa ukat yatichäwinakaparjam sapür sarnaqasaraki.

[Qhanañchäwinaka]

[20 janan recuadropa/fotopa]

 ¿Khitisa jachʼa qarqaxa?

“Jumax Pedrötawa, nayasti aka qalxaruw [jan ukax, ‘aka jachʼa qarqxaruw’, NM] iglesiax saytʼayasï.” (Mateo 16:18.) Uka arunak liytʼasawa, yaqhipanakax apóstol Pedrxaruw cristiano tamax uttʼayasi sasin sapxi. Iglesia Catolicarjamax Jesusaw Pedrorux mayni apostolanakxar jilïriñapatak ukat nayrïr papäñapatak uttʼayi sasaw sapxi. Chiqansa, basílica de San Pedro (Roma) sat iglesia manqhäx cupulapänx uka jiskʼa tʼaqaw latín arut jachʼa letranakamp qillqtʼata.

Ukhamasti, ¿Pedrow ‘jachʼa qarqaxa’ jupxaruw tamaj uttʼayasï säñt Jesusax munpachäna? Janiwa. Kunatsa ukham sistanxa, uk yatiñatakix kimsa tuqit amuytʼañäni. Nayrïrix akäspawa, uka arunak arskäna ukhaxa, mayni apostolanakapax ukankasipkänwa, ukat janiw maynis Pedrorus Jesusax jupanakxar jilïriñapatak uttʼaykaspa ukham amuyapkänti. Jupanakxar jilïriñapataki uttʼayasapän ukhaxa, ¿kunatarak khitisa jilïrixa sasin jupanakkam chʼaxwasipkasapänsti? (Marcos 9:33-35; Lucas 22:24-26.) Payïrix akarakïspawa, chiqpachansa uka ‘jachʼa qarqaxa’ Jesucristow sasaw apóstol Pablox uka qhipat qhanañchtʼarakïna (1 Corintios 3:11; 10:4). Kimsïrix akarakïspawa, walja maranak qhipatxa Pedro pachpaw jupax jan uka ‘jachʼa qarqätap’ qhanañchtʼarakïna. Antisas Jesusaw ‘esquin qalaxa’, uksti Diosaw ajlliraki sasaw qillqarakïna (1 Pedro 2:4-8).

Ukhamäkchi ukhasa, Pedro sutix “qarqa” sañ muni sasipkakiwa, ukatwa Jesusaw Pedror ‘jachʼa qarqa’ saskänxa sasax sapxaraki. Ukampisa, Pedron sutipasa ukat Mateo 16:18, (NM) qillqatan ‘jachʼa qarqa’ sasin jaqukipatäki uka arusa, griego arunx janiw kikpa arunakäkiti. Pedro sutixa ‘jiskʼa qarqa’ jan ukax ‘qala’ sañ muni, ukampis ‘jachʼa qarqa’ sas jaqukipatäxi ukax yaqha arurakiwa. Ukhamasti, ¿uka arunakampix Jesusax kamsañs munpachäna? “Jumawa, khitirutix Pedro sasin sisksma (mä arunxa, ‘Qala’ jan ukax ‘jiskʼa qarqa’), jumaw khitïkitix ‘jachʼa qarqaxa’, mä arunxa khitïkitix Cristox uk amuytaxa, jupxaruw cristiano tamax uttʼayatäni” sasins Jesusax siskasapäna ukhamawa. Chiqansa, Pedrotakix uka wali wakiskir chiqa yatichäw yatiyañax wali askipunïnwa.

[16, 17 jananakan fotopa]

Pedrox chiqañchatpachasa janiw jithiqtkänti

[18 janan fotopa]

Diosat jan jithiqtatapatwa Pedrox mä muspharkañ unañchäw uñjäna