РӘФӘГӘ гаршысында ачылан кәлә-көтүрлү јоллары сејр едә-едә јол ҝедир. Ҝүнәш әтәкләрини јаваш-јаваш гүруба чәкир. Сәфәр нечә һәфтәдир ки давам едир. Рәфәгә јырғалана-јырғалана ҝедән дәвәнин белиндә отурмаға артыг алышыб. Бөјүјүб боја-баша чатдығы Һарран шәһәри јүзләрлә километр узагда, шимал-шәргдә галыб. Бәлкә дә, о, аиләсини бир даһа ҝөрмәјәҹәк. Мәнзил башына вардыгҹа ҝәләҹәк һәјаты илә бағлы суаллар ону раһат бурахмыр.

Карван артыг Кәнан торпагларынын бөјүк һиссәсини гәт едиб даһа сәрт бир әразидән, Неҝев торпагларындан кечир (Јарадылыш 24:62). Чох ҝүман ки, Рәфәгә гојун сүрүләри ҝөрүр. Бу дијар әкин-бичинлә мәшғул олмаг үчүн һәддән артыг бәһрәсиз вә гураг олса да, мал-гара сахламаг үчүн кифајәт гәдәр отлаглары вар. Буралар аһыл јашда олан сарван үчүн таныш әразиләрдир. О, ағасына муштулуг вермәјә сәбирсизләнир. Бәли, Рәфәгә Исһагын арвады олаҹаг! Анҹаг Рәфәгә бу торпагларда ону нә ҹүр һәјат ҝөзләдији барәдә дүшүнүр: ҝөрәсән, онун ҝәләҹәк һәјат јолдашы Исһаг неҹә инсандыр? Ахы онлар бир-биринин үзүнү һеч ҝөрмәјибләр! Ҝөрәсән, Исһаг ону бәјәнәҹәк? Бәс онун неҹә, Исһаг хошуна ҝәләҹәк?

Бу ҝүн дүнјанын бир чох һиссәсиндә валидејнләр тәрәфиндән разылашдырылмыш никаһлар гәрибә гаршыланыр. Бир башга әразиләрдә исә бу ҹүр иттифаглар ади һалдыр. Һарада јашамағыныздан асылы олмајараг, јәгин разылашарсыныз ки, Рәфәгә гаршыда ону нәләрин ҝөзләјәҹәјини билмәдији бир јола чыхмышды. Һәгигәтән дә, Рәфәгә ҹәсарәтли вә иманлы бир гыз иди. Бу ики хүсусијјәт һәјатымызда дәјишикликләр баш верәркән бизә дә лазымдыр. Рәфәгәнин иманы илә јанашы, диҝәр ҝөзәл вә надир хүсусијјәтләри дә вар иди.

Рәфәгә онун үчүн ади олан бир шеји едәркән әслиндә һәјатынын ҝедишатыны тамамилә дәјишди. О, Месопотамијанын Һарран шәһәриндә, ја да онун јахынлығында бөјүјүб боша-баша чатмышды. Рәфәгәнин валидејнләри Һарранда јашајан инсанлардан хејли фәргләнирдиләр, онлар Јеһова Аллаһа ибадәт едирдиләр (Јарадылыш 24:50). Һарранын әһалиси исә ај аллаһы Синә ситајиш едирди.

Рәфәгә ҝөзәл-ҝөјчәк гыз иди. Амма онун ҝөзәллији јалныз үзүндә дејилди. О, руһани вә әхлаглы гыз иди. Евләриндә гуллугчулар олса да, Рәфәгә өзүнү әркөјүн вә ја шаһзадә кими апармырды. Ушаглыгдан она әмәји севдирмишдиләр. О дөврүн әксәр гызлары кими, Рәфәгә дә евдә аз иш ҝөрмүрдү. Елә ҝөтүрәк аиләси үчүн су ҝәтирмәсини. О, чијниндә сәһәнҝ ахшамлар булаг башына јолланырды (Јарадылыш 24:11, 15, 16).

Бир ахшам сәһәнҝини долдурандан сонра јашлы бир киши онун габағына гачыб деди: «Гызым, вер сәһәнҝиндән бир гуртум су ичим». Онун сәсиндә мүлајимлик, һәлимлик дујулурду! Рәфәгә бу кишинин узаг јолдан ҝәлдијини сезди. Буна ҝөрә дә чијниндәки сәһәнҝи ҹәлд ендириб кишијә бир гуртум јох, дојунҹа сәрин су верди. О һәмчинин диггәт јетирди ки, кишинин јахынлыгда јерә јатан он дәвәси вар вә дәвәләри суламаг үчүн суват бошдур. Рәфәгә һисс еләјирди ки, киши меһрибан бахышларла ону диггәтлә изләјир, буна ҝөрә дә о, әлиндән ҝәлдији гәдәр кишијә јахшылыг етмәк истәјирди. Беләҹә, Рәфәгә деди: «Инди дәвәләрин үчүн дә су чәкәрәм, дојунҹа ичәрләр» (Јарадылыш 24:17—19).

Ҝәлин Рәфәгәнин дәвәләри дојунҹа суламаға һазыр олмасына диггәт јетирәк. Әҝәр дәвә чох сусајарса,  95 литрә гәдәр су ичә биләр. Белә олан һалда, Рәфәгәјә дајанмадан саатларла су чәкмәк лазым ҝәләрди. Амма дәвәләр сән дејән, елә дә сусамамышдылар *. Фәгәт Рәфәгә буну билмирди. Анҹаг буна бахмајараг, көмәјини тәклиф етди. О, танымадығы бу јашлы кишијә гонагпәрвәрлик ҝөстәрмәк үчүн әлиндән ҝәләни етмәјә һазыр иди. Киши онун көмәјини гәбул етди. Рәфәгә дәфәләрлә гујунун јанына гачыб-ҝәлди, сәһәнҝини долдуруб-бошалдараг сувата су јығды. Бу вахт әрзиндә киши диггәтлә ону изләјирди (Јарадылыш 24:20, 21).

Рәфәгәнин нүмунәсиндән чох шеј өјрәнә биләрик. Биз худбинлијин ағалыг етдији бир зәманәдә јашајырыг. Өнҹәдән дә јазылдығы кими, инсанлар худбин вә лагејддирләр (2 Тимутијә 3:1—5). Бу хүсусијјәтләрә јолухмаг истәмәјән Аллаһын хидмәтчиләри јахшы оларды ки, гујунун јанына гачыб-ҝәлән бу ҝәнҹ гадынын нүмунәси үзәриндә дүшүнсүнләр.

Сөзсүз ки, Рәфәгә бу јашлы кишинин ону кәнардан изләдијинин фәргиндә иди. Онун бахышында әдәбсиз бир шеј јох иди. Бу, тәәҹҹүб, һејрәт вә севинҹ долу бахышлар иди. Рәфәгә ишини ҝөрүб гуртарандан сонра киши она һәдијјәләр — баһалы даш-гашлар әрмәған едиб сорушду: «Де ҝөрүм кимин гызысан? Атанын евиндә ҝеҹәләмәк үчүн бизә јер тапылар?» Рәфәгә аиләси барәдә данышанда бу јашлы кишинин севинҹи бирә-беш артды. Сонра Рәфәгә бөјүк һәвәслә сөзүнә әлавә етди: «Биздә саман да вар, чохлу јем дә. Ҝеҹәләмәјиниз үчүн јеримиз дә вар». Бу, бөјүк бир тәклиф иди, чүнки киши тәк ҝәлмәмишди, онунла бирликдә диҝәр инсанлар да сәфәрә чыхмышды. Буну дејәндән сонра Рәфәгә габагда гачыб баш верәнләри анасыҝилә данышды (Јарадылыш 24:22—28, 32).

Бәли, Рәфәгә гонагпәрвәрлик руһунда бөјүдүлмүшдү. Бу дәјәрли хүсусијјәт бу ҝүн инсанларда чатышмыр. Мәһз буна ҝөрә дә биз хејирхаһ гадын олан Рәфәгәнин иманындан өрнәк алмалыјыг. Аллаһа иман бизи гонагпәрвәр олмаға тәшвиг етмәлидир. Јеһова сәхавәтли Аллаһдыр, О, һамыја гаршы әлиачыгдыр вә истәјир ки, мөмин бәндәләри дә Онун кими олсун. Гаршылыг ҝөзләмәдән гонагпәрвәрлик  ҝөстәрсәк, ҝөјдәки Аллаһымыз биздән разы галар (Мәтта 5:44—46; 1 Бутрус 4:9).

Бәс гујунун јанындакы бу јашлы киши кимдир? О, Рәфәгәнин бабасынын гардашы Ибраһим пејғәмбәрин нөкәридир. Бу киши Бәтуилин евинә, Рәфәгәнин атасыҝилә гонаг ҝәлиб. Бу нөкәрин адынын Әлјәзәр * олдуғу еһтимал едилир. Ев саһиби сүфрә ачыб она јемәк тәклиф етсә дә, бу јашлы нөкәр ҝәлишинин сәбәбини демәјинҹә ағзына бир тикә дә гојмајаҹағыны билдирир (Јарадылыш 24:31—33). Јәгин етмәк олар, һәмин јашлы киши баш верәнләри һансы һиссләрлә данышыр. Ахы о, индиҹә Јеһованын онун ишини неҹә аванд етдијинин шаһиди олмушду.

Әлјәзәр башына ҝәләнләри данышаркән Рәфәгәнин атасы Бәтуилин, һәмчинин гардашы Лабанын нәфәсләрини дәрмәдән она неҹә гулаг асдыгларыны бир анлыг тәсәввүр един. О дејир ки, Јеһова Ибраһимә Кәнан дијарында чохлу немәтләр бәхш едиб. Ибраһимлә Саранын Исһаг адында оғлу вар вә Исһаг бүтүн әмлакын варисидир. Ибраһим пејғәмбәр бу нөкәрә мүһүм бир тапшырыг вермишди: о, Һаррандан, Ибраһим пејғәмбәрин гоһумлары арасындан Исһага арвад алмалы иди (Јарадылыш 24:34—38).

Ибраһим пејғәмбәр Әлјәзәрә анд ичдирмишди ки, Исһаг үчүн кәнаниләрин гызларындан арвад алмасын. Чүнки кәнаниләр Јеһова Аллаһа нә һөрмәт едир, нә дә ибадәт едирдиләр. Ибраһим пејғәмбәр билирди ки, Јеһова бу халгы вахты чатанда пис әмәлләринә ҝөрә ҹәзаландыраҹаг. О, севимли оғлу Исһагын бу халгла гоһум олуб онларын позғун ишләринә ортаг олмасыны истәмирди. Ибраһим пејғәмбәр һәмчинин билирди ки, онун оғлу Аллаһын вәдинин јеринә јетмәсиндә бөјүк рол ојнајыр (Јарадылыш 15:16; 17:19; 24:2—4).

Әлјәзәр ев саһибләринә дејир ки, Һарранын јахынлығындакы гујунун јанында оларкән Јеһоваја дуа едиб Исһаг үчүн арвад тапмагда она көмәк етмәсини хаһиш етмишди. Бәс Јеһова буну неҹә едәҹәкди? Әлјәзәр истәјир ки, Јеһованын Исһаг үчүн сечдији гыз гујуја ҝәлсин, ичмәк үчүн су истәјәндә исә гыз тәкҹә Әлјәзәрә јох, һәм дә онун дәвәләринә дә су версин (Јарадылыш 24:12—14). Бәс ким гујуја ҝәлиб бүтүн бунлары етди? Рәфәгә! Әҝәр Рәфәгә Әлјәзәрин данышдыгларыны ешидирдисә, тәсәввүр етмәк олар һансы һиссләри кечирирди.

Бәтуил вә Лабан Әлјәзәрин һадисәсиндән риггәтә ҝәлдиләр. Онлар дедиләр: «Бир иш ки Јеһовадандыр, даһа биз нә дејәк?» Онлар адәт-әнәнәјә ујғун олараг никаһ әһди бағлајараг Рәфәгәни Исһага нишанладылар (Јарадылыш 24:50—54). Бәс бу, о демәк идими ки, бу мәсәләдә Рәфәгәнин сөз демәјә һаггы јох иди?

Елә бу мәсәлә илә бағлы Әлјәзәр бир нечә һәфтә әввәл Ибраһим пејғәмбәрдән сорушмушду: «Бирдән гыз мәнимлә ҝәлмәк истәмәди?» Бу суала пејғәмбәр белә ҹаваб вермишди: «Онда сәнин үстүндән мәсулијјәт ҝөтүрүләҹәк» (Јарадылыш 24:39, 41). Бәтуилин евиндә дә гадынларын фикри нәзәрә алынырды. Әлјәзәр она тапшырылан ишин баш тутмасындан елә фәрәһләнмишди ки, сәһәриси ҝүн вахт итирмәдән Рәфәгә илә Кәнана ҝетмәк үчүн изин истәди. Анҹаг гызын аиләси Рәфәгәнин һеч олмаса он ҝүн онларла галмасыны истәјирди. Нәһајәт, онлар бу мәсәләни белә јолуна гојдулар: «Гој гызын ағзыны арајаг, ҝөрәк о нә дејир» (Јарадылыш 24:57).

Вә будур, Рәфәгә үчүн һәлледиҹи ан јетишди. О нә дејәҹәк? Өзүнү јазыглајыб атасына вә гардашына јалвараҹагмы ки, ону бу сәфәрә бурахмасынлар? Јохса ачыг-ајдын шәкилдә Јеһованын рәһбәрлик етдији бу һадисәләрин иштиракчысы олмағы өзүнә шәрәф биләҹәк? Рәфәгәнин вердији ҹаваб һәјатында баш верән бу ҝөзләнилмәз вә ниҝаранчылыг доғуран дәјишиклијә мүнасибәтини үзә чыхартды. О, гысаҹа деди: «Ҝедирәм» (Јарадылыш 24:58).

Онда неҹә дә ҝөзәл әһвал-руһијјә вар иди! Бу ҝүн никаһла бағлы адәтләр тамамилә фәргли олса да, Рәфәгәдән чох шеј өјрәнә биләрик. Онун үчүн әсас олан өз истәкләрини һәјата кечирмәк јох, Јеһова Аллаһын бујруғуна бојун әјмәк иди. Бу ҝүн дә Аллаһын Кәламы һәм һәјат јолдашы сечмәкдә, һәм дә јахшы һәјат јолдашы олмагда бизим үчүн ән ҝөзәл бәләдчидир (2 Коринфлиләрә 6:14, 15; Ефеслиләрә  5:28—33). Ҝәлин Рәфәгәнин нүмунәсиндән өрнәк алараг һәр шеји Јеһова Аллаһын истәдији кими едәк.

Бәтуилин аиләси әзиз гызлары Рәфәгәјә хејир-дуа вердикдән сонра ону дајәси Дәбурә вә бир нечә гуллугчу гызларла бирликдә Әлјәзәр вә онун адамлары илә јола салырлар (Јарадылыш 24:59—61; 35:8). Чох кечмәмиш онлар Һаррандан узаглашырлар. Сәфәрләри узундур: 800 километрдән чох јол гәт етмәлидирләр вә ола билсин, сәфәрләри үч һәфтә чәкәҹәк. Сөзсүз ки, сәфәр һеч дә раһат дејил. Рәфәгә һәјатында чохлу дәвә ҝөрмүшдү, анҹаг биз онун дәвә сүрмәкдә тәҹрүбәсинин олдуғуну дејә билмәрик. Мүгәддәс Китабда онун аиләси карванларла сәјаһәт едән таҹир кими јох, гојунчулугла мәшғул олан чобан кими тәсвир олунур (Јарадылыш 29:10). Дәвәјә илк дәфә минән адамлар, һәтта дәвәнин үстүндә бир аз ҝетдикдән сонра чох вахт өзләрини нараһат һисс едирләр.

Һәр неҹә олса да, Рәфәгә ирәли бахыр. Һеч шүбһәсиз, о, Әлјәзәрдән Исһаг вә онун аиләси барәдә һәр шеји өјрәнмәјә чалышыр. Бу јашлы нөкәрин Рәфәгә илә оҹағын әтрафында отуруб Јеһованын Ибраһим пејғәмбәрә вердији вәдләр барәдә данышмасыны хәјалынызда ҹанландырын. Аллаһ Ибраһимин нәслиндән ҝәләҹәк өвлад васитәсилә бүтүн бәшәријјәтә немәтләр бәхш едәҹәк. Рәфәгә биләндә ки, Јеһованын вәди онун ҝәләҹәк һәјат јолдашы Исһагын васитәсилә ҝерчәкләшәҹәк, үрәји еһтирам һисси илә долур. Сөзсүз ки, бунда Рәфәгәнин дә пајы олаҹаг (Јарадылыш 22:15—18).

Нәһајәт, мәгаләнин әввәлиндә тәсвир олунан ҝүн ҝәлиб чатды. Карван Неҝев торпагларындан кечәркән ахшам дүшүр, шәр гарышырды. Рәфәгә чөлдә ҝәзишән бир киши хејлағы ҝөрүр. О, фикирли ҝөрүнүрдү. Рәфәгә, бәлкә дә, дәвәнин чөмәлмәсини ҝөзләмәдән, јерә дүшүр вә нөкәрдән сорушур: «Чөллә бизә тәрәф ҝәлән о адам кимдир?» Һәмин адамын Исһаг олдуғуну биләндә тез өрпәјини башына чәкир (Јарадылыш 24:62—65). Ҝөрүнүр, бу, ҝәләҹәк һәјат јолдашына олан һөрмәти билдирирди. Итаәткарлығын бу нөвү бу ҝүн дәбдән дүшсә дә, һәм кишиләр, һәм дә гадынлар Рәфәгәнин итаәткарлығындан чох шеј өјрәнә биләрләр. Бу ҹүр хүсусијјәт кимә лазым дејил ки?

Тәхминән 40 јашы олан Исһаг үч ил өнҹә итирдији анасы Саранын һәлә дә јасыны сахлајырды. Бурадан белә бир гәнаәтә ҝәлә биләрик ки, Исһаг истиганлы вә һәссас гәлбли инсан иди. Белә бир кишинин Рәфәгә кими әмәксевәр, гонагпәрвәр вә тәвазөкар гадынла аилә гурмасы әсил һәдијјә иди. Бәс онлар бир-биринә јар олдулар? Мүгәддәс Китабда дејилир: «Исһаг ону севиб үрәкдән бағланды» (Јарадылыш 24:67; 26:8).

Бу һадисәнин үстүндән 39 әср кечмәсинә бахмајараг, Рәфәгәни бу ҝүн дә севмәмәк мүмкүн дејил. Онун ҹәсарәти, гочаглығы, гонагпәрвәрлији вә тәвазөкарлығы һамыны валеһ едир. Ҝәлин јашымыздан, ҹинсимиздән вә аилә вәзијјәтимиздән асылы олмајараг, һәр биримиз Рәфәгәнин иманындан өрнәк алаг!