Рома империјасы дөврүндә мүһарибәләрдә минләрлә инсанлар әсир ҝөтүрүлүр вә ја инсан оғурлуғунун гурбаны олурду. Онлар гул кими сатылырды вә бир даһа доғмаларыны ҝөрмүрдүләр.

Мәдәндә өләнә кими ишләјән гуллара баханда, фермаларда чалышан вә ја евләрдә нөкәр олан гулларын вәзијјәти бир аз јахшы иди. Бәзи саһибләр өз гулларынын бојнундан үзәриндә јазы, јахуд да јарлығы олан дәмир халта асырдылар. Јарлығын үзәриндә гачан гулу саһибинә гајтараны мүкафат ҝөзләдији гејд олунурду. Дәфәләрлә гачмаға ҹәһд ҝөстәрән гулун алнына чох вахт «fugitivus», јәни «гачаг» мәнасыны верән «Ф» һәрфи формасында дамға вурурдулар.

Мүгәддәс Китабда гејд олунур ки, һәвари Павел Филимона јаздығы мәктубда ондан гачмыш гулу Онисими гәбул етмәсини риҹа едир. Филимонун Онисимә ағыр ҹәза вермәјә һаггы чатса да, Павел ондан араларындакы гардашлыг мәһәббәти вә достлуглары хатиринә Онисими меһрибанлыгла гаршыламағы хаһиш едир (Филимона 10, 11, 15—18).

Финикија (индики Ливан) Тир шәһәринин адындан ҝөтүрүлән Тир бәнөвшәји бојасы илә мәшһур иди. Гәдим Исраил падшаһы Сүлејманын Јерусәлимдә тикдирдији мәбәддә Тир (Сур) усталарынын һазырладығы «бәнөвшәји... парча»дан истифадә олунмушду (2 Салнамәләр 2:13, 14).

О вахтлар Тир бәнөвшәји бојасы ән баһалы боја иди. Бунун әсас сәбәби о иди ки, бу рәнҝдә бојаны истеһсал етмәк чох чәтин иди. Әввәлҹә балыгчылар күлли мигдарда дәниздән мурекс молјусклары * топламалы идиләр. Бир палтары рәнҝләјәҹәк гәдәр боја истеһсал етмәк үчүн 12 000 молјуск јығмаг лазым иди. Сонра бу дәниз илбизләрини боја вәзләринә ҝөрә чанагларындан ајырырдылар. Боја һазырлајанлар бу күтләјә дуз гатыб үч ҝүн ачыг һавада, ҝүнәшин алтында сахлајырдылар. Сонра исә бүтүн бу күтләни ағзы гапаглы бөјүк чәнләрә төкүб, ичинә дәниз сују гатыб даһа бир нечә ҝүн зәиф одун үстүндә дәмә гојурдулар.

Јүзилликләр әрзиндә финикијалылар тиҹари әлагәләри вә мүстәмләкәләри һесабына Тир бәнөвшәји боја базарында вә онун һазырланмасында өз јерләрини горумушдулар. Онларын боја истеһсалынын галыглары Аралыг дәнизи әтрафында, һәтта гәрбдә јерләшән Кадисдә (Испанија) тапылмышдыр.