1. (a) Iladawan an pagbaklay na gigibuhon ni Jonas. (b) Ano an namatian niya dapit sa saiyang destinasyon?

 DAKUL nin panahon si Jonas tanganing mag-isip. Labing 800 kilometros an babaklayon niya, na mga sarong bulan o tibaad mas haloy pa. Inot, kaipuhan nguna niyang pumili nin ruta—an mas halipot pero peligroso o an mas halawig pero ligtas; tapos maagi siya sa kababan asin kabukidan. Posibleng nanggilid siya sa mahiwas na Disyerto nin Siria, nagdakit sa mga salog arog kan dakulang Eufrates, asin nakidagos sa mga dai kamidbid sa mga banwaan saka baryo nin Siria, Mesopotamia, patin Asiria. Sa paglihis nin mga aldaw, iniisip niya an saiyang destinasyon, an siyudad na kinakatakutan niyang gayo asin ngunyan parani nang parani—an Nineve.

 2. Paano nanudan ni Jonas na dai na siya makakadulag sa asignasyon niya?

² Ini an siyertong aram ni Jonas: Dai na siya makakaatras asin makakadulag sa asignasyon niya. Pinurbaran na niya iyan. Nasabutan ta sa sinundan na kapitulo na siya mapasensiyang tinukduan ni Jehova paagi sa sarong bagyo sa dagat asin milagrosong pagligtas sa saiya paagi sa dakulaon na sira. Pakalihis nin tulong aldaw, buhay siyang ilinuwa kaiyan sa baybayon, na ikinangalas niya kaya nagin mas makinuyog na siya.—Jon., kap. 1, 2.

 3. Anong kuwalidad an ipinahiling ni Jehova ki Jonas, alagad anong mga hapot an minalataw?

³ Kan suguon giraray ni Jehova si Jonas na magpa-Nineve, kinuyog iyan kan propeta asin nagbaklay siya nin halawig pasirangan. (Basahon an Jonas 3:1-3.) Minsan siring,  lubos na daw siyang nagbago huli sa disiplina ni Jehova? Halimbawa, kinahirakan siya ni Jehova, ilinigtas sa pagkalamos, dai pinadusahan dawa nagrebelde, asin tinawan giraray nin tsansa na gibuhon an asignasyon na ini. Pagkatapos kan gabos, nakanuod daw siya na mahirak sa iba? Sa parati, dipisil para sa mga bakong perpekto na magpahiling nin pagkahirak. Hilingon ta kun ano an manunudan niyato sa inagihan niya.

4, 5. Taano ta inapod ni Jehova an Nineve na “dakulang [siyudad],” asin ano an itinutukdo kaiyan sa sato?

⁴ Iba kisa ki Jonas an pagmansay ni Jehova sa Nineve. Iyan mahalagang siyudad para ki Jehova. Sa rekord kan Jonas, tulong beses na sinambit si Jehova na inaapod an Nineve na “dakulang [siyudad].” (Jon. 1:2; 3:2; 4:11) Taano ta dakula, o mahalaga, para ki Jehova an siyudad na ini?

⁵ An Nineve suanoy na siyudad asin saro sa inot na mga siyudad na inestablisar ni Nimrod pagkatapos kan Baha. Mahiwason  asin matawong rehiyon iyan na minalataw na may nagkapira pang siyudad, na tulong aldaw kun lalakawon an mag-ibong na puro kaiyan. (Gen. 10:11; Jon. 3:3) Kahanga-hanga an Nineve, may halangkaw asin magayon na mga templo, masarig na mga lanob, asin iba pang edipisyo. Pero bako ini an dahilan kun taano ta mahalaga ki Jehova an siyudad. Mga tawo an mahalaga sa saiya. Dakula an populasyon kan Nineve kaidto. Sa ibong kan karatan ninda, may pagmakulog sa sainda si Jehova. Mahalaga sa saiya an buhay nin tawo asin an potensiyal kan kada indibidwal na magsulsol saka makanuod na gumibo nin tama.

 6. (a) Taano ta tibaad natakot si Jonas sa Nineve? (Hilingon man an nota sa ibaba.) (b) Sa paghuhulit na ginibo ni Jonas, ano an manunudan ta dapit sa saiya?

⁶ Kan makaabot na si Jonas sa Nineve, tibaad mas natakot pa ngani siya huli sa dakulaon na populasyon kaiyan na labing 120,000. a Maghapon siyang naglakaw sagkod sa pinakamatawong lugar sa siyudad na iyan sa paghanap gayod nin angay asin sentrong lugar tanganing ipaabot an mensahe niya. Paano niya iyan sasabihon sa mga tawo? Pig-adalan daw niya an lengguwahe kan Asiria? O tinawan siya ni Jehova kan kakayahan na iyan paagi sa milagro? Dai ta aram. Posibleng nagtaram siya nin Hebreo asin naggamit nin interprete tanganing ikapasabot sa mga taga Nineve an mensahe niya. Ano man an nangyari, simple an mensahe niya pero posibleng ikauyam siya nin mga tawo: “Kuwarentang aldaw na sana, asin an Nineve gagabaon na.” (Jon. 3:4, NW) Pusuan asin pauruutro siyang nagtaram. Sa paggibo kaiyan, nagpahiling siya nin pambihirang kusog nin buot asin pagtubod, mga kuwalidad na urog pang kaipuhan ngunyan nin mga Kristiyano.

7, 8. (a) Ano an reaksiyon kan mga taga Nineve sa mensahe ni Jonas? (b) Ano an ginibo kan hadi nin Nineve kan madangog an mensahe ni Jonas?

⁷ Nakua ni Jonas an atensiyon kan mga taga Nineve. Daing duda na nag-andam na siya sa anggot asin madahas na reaksiyon ninda. Alagad, may pambihirang nangyari. Naghinanyog an mga tawo! Marikas na naglakop an mensahe niya. Dai nahaloy, nag-uurulay na an bilog na siyudad dapit sa hula niya na kalaglagan. (Basahon an Jonas 3:5.) Gabos nagsurulsol—mga mayaman  asin dukha, makusog asin maluya, aki asin gurang. Nag-ayuno sinda. Dai nahaloy, nabaretaan kan hadi an pagsulsol kan mga tawo.

⁸ Nagsulsol man an hadi kan madangog an mensahe ni Jonas. Huli sa diyosnon na takot, nagtindog siya hali sa trono, hinuba an magarbong bado na panghadi, nagsulot nin magaspang na tela na sulot man kan mga sakop niya, asin ‘nagtukaw [pa ngani] sa abo.’ Kaiba kan saiyang mga nobleng tawo, nagpaluwas siya nin dekreto na ginigibong opisyal an pag-ayuno nin mga tawo. Ipinagbuot niya na gabos magsulot nin telang sako, pati an ataman na mga hayop. b Mapakumbaba niyang inadmitir na nagin maraot asin madahas an saiyang banwaan. Huling naglalaom na mahihirak an tunay na Diyos pag nahiling an pagsulsol ninda, nagsabi an hadi: ‘An Diyos malikay sa saiyang kabangisan, asin dai kita mapapahamak.’—Jon. 3:6-9.

 9. Ano an pinagdududahan kan mga kritiko dapit sa mga taga Nineve, pero paano ta naaraman na sala sinda?

⁹ May mga kritiko na nagdududa sa marikas na pagbago kan puso kan mga taga Nineve. Minsan siring, an mga iskolar sa Bibliya nagsabi na posibleng mangyari iyan dahil superstisyoso asin madaling magbago an mga nasa siring na kultura kan suanoy na panahon. Dugang pa, aram ta na sala an mga kritikong iyan, huling pag-abot nin panahon sinambit ni Jesu-Cristo an pagsulsol kan mga taga Nineve. (Basahon an Mateo 12:41.) Aram iyan ni Jesus, huling buhay na siya kaidto sa langit mantang nangyayari iyan. (Juan 8:57, 58) An totoo, dai ta nuarin man maninigong isipon na imposibleng magsulsol an mga tawo—gurano man sinda kadahas sa paghiling niyato. Si Jehova sana an nakakabasa kan puso nin tawo.

10, 11. (a) Ano an reaksiyon ni Jehova sa pagsulsol kan mga taga Nineve? (b) Taano ta makakasiyerto kita na dai napasala si Jehova sa paghukom?

¹⁰ Ano an reaksiyon ni Jehova sa pagsulsol kan mga taga Nineve? Pag-abot nin panahon nagsurat si Jonas: ‘[Nahiling] nin Diyos an saindang ginibo, na nagsiribog sinda sa saindang maraot  na dalan: asin [nagbasol] siya [sa kapahamakan] na sinabi niyang gigibuhon sa sainda, asin ta dai niya ginibo.’—Jon. 3:10.

¹¹ Nangangahulugan daw ini na inisip ni Jehova na napasala siya sa paghukom sa Nineve? Dai. Ipinapaliwanag kan Bibliya na perpekto an hustisya ni Jehova. (Basahon an Deuteronomio 32:4.) Naghupa sana an matanos na kaanggutan ni Jehova sa Nineve. Nahiling niya na nagbago sinda kaya dai na kaipuhan an padusang itatao kutana niya sa sainda. Panahon idto na magpahiling nin pagkahirak an Diyos.

12, 13. (a) Paano ipinapahiling ni Jehova na siya rasonable, madaling makibagay, asin mahihirakon? (b) Taano ta bakong sala an hula ni Jonas?

¹² Si Jehova bakong arog kan mahigpit, daing pakilabot, asin maisog na Diyos arog kan parating paglaladawan kan mga lider nin relihiyon. Sa kabaliktaran, siya rasonable, madaling makibagay, asin mahihirakon. Kun nagdedesisyon siyang padusahan an mga maraot, ginagamit niya nguna an saiyang mga representante sa daga tanganing magpatanid, huling gustong-gusto niyang arugon ninda an mga taga Nineve—magsulsol asin magbago. (Ezeq. 33:11) Nagsabi si Jehova ki propeta Jeremias: ‘Sa [ano man na oras na ako magtaram] tumang sa nasyon, asin tumang sa kahadian, sa paghali, asin sa pagpara, asin sa pagraot, alagad an nasyon na iyan magbaya sa saindang karatan, na sakuya nang itinaram, [pagbabasulan ko an kapahamakan na] inisip kong gibuhon sa sainda.’—Jer. 18:7, 8.

¹³ Sala daw an hula ni Jonas? Dai; nagserbi pa man giraray iyan na patanid. Pinatanidan an mga taga Nineve huli sa maraot na mga gibo ninda, pero nagbago sinda pagkatapos. Kun magbalik sinda sa maraot na mga gibo, idadagos nin Diyos an paglaglag sa sainda. Iyan mismo an nangyari pag-abot nin panahon.—Sof. 2:13-15.

14. Ano an reaksiyon ni Jonas sa pagkahirak ni Jehova sa Nineve?

¹⁴ Ano an reaksiyon ni Jonas kan dai mangyari an paglaglag sa panahon na inaasahan niya? Mababasa ta: ‘Alagad ta si Jonas nagmundo nin labi-labi, asin naanggot.’ (Jon. 4:1) Namibi pa ngani siya na garo itinatanos niya an Makakamhan sa Gabos! Nagdanay na sana daa kuta siya sa sadiri niyang lugar. Sinabi niya na sa puon pa sana aram na niya na dai lalaglagon ni Jehova an Nineve, asin iyan pa ngani an idinahilan niya kun taano ta nagdulag siya pa-Tarsis. Dangan nakiulay siya na magadan na lugod siya, na mas marahay pa daa iyan kisa mabuhay.—Basahon an Jonas 4:2, 3.

15. (a) Taano ta nagraot an buot ni Jonas? (b) Paano trinatar ni Jehova an napupurisaw na propeta?

¹⁵ Ano an ikinakapurisaw ni Jonas? Dai ta maaaraman an gabos  na naisip niya, pero aram niyato na ipinaisi niya sa gabos duman na lalaglagon an Nineve. Nagtubod sinda sa saiya. Pero ngunyan, dai na maabot an paglaglag. Natakot daw siyang tuyaon o apudon na palsong propeta? Ano man an nasa isip niya, dai niya ikinaugma an pagsulsol ninda o an pagkahirak ni Jehova. Imbes, garo lalong nagraot an buot niya, nahirak sa sadiri, asin pagmati niya naraot an reputasyon niya. Pero, malinaw na an mahihirakon na Diyos ni Jonas may nahihiling pang marahay na mga kuwalidad sa napupurisaw na propeta. Imbes na padusahan sa saiyang kawaran nin paggalang, mabuot sanang naghapot si Jehova para tabangan siyang siyasaton an saiyang sadiri: ‘Marahay [daw] na ika maanggot nin labi-labi?’ (Jon. 4:4) Nagsimbag daw si Jonas? Mayong sinasabi an Bibliya.

16. Sa anong mga paagi dai uyon sa pagmansay nin Diyos an nagkapira, asin anong leksiyon an manunudan ta sa halimbawa ni Jonas?

¹⁶ Tibaad husgaran ta tulos si Jonas sa iginawi niya, pero marahay na girumdumon na kun minsan an bakong perpektong mga tawo dai uyon sa pagmansay nin Diyos. Tibaad may mga nagsasabi na dapat pinugulan kutana ni Jehova an sarong trahedya o na kutana hinukuman niya tulos an mga maraot o na kaidto pa kutana niya tinapos an bilog na sistemang ini nin mga bagay kan kinaban. Ipinapagirumdom sa sato kan halimbawa ni Jonas na kun dai kita uyon sa pagmansay ni Jehova, pirmi na an pagmansay ta an kaipuhan baguhon—bako an pagmansay Niya.

17, 18. (a) Ano an ginibo ni Jonas pagkahali sa Nineve? (b) Ano an epekto ki Jonas kan barantiyong na milagrosong pinatubo ni Jehova?

¹⁷ An mamunduon na propeta naghali sa Nineve; dai siya nagpuli kundi nagpasirangan, sa kabukidan na duman natatanaw an Nineve. Naggibo siya nin payag-payag asin naghalat—saka nagmasid sa Nineve. Tibaad naglalaom pa man giraray siyang lalaglagon iyan. Paano tutukduan ni Jehova na magin mahihirakon an tawong ini na matagas an payo?

¹⁸ Sa saro sanang banggi, nagpatubo si Jehova nin barantiyong. Pagmata ni Jonas nahiling niya an marambong na tinanom na ini, na darakula an dahon kaya mas nakakalimpoy iyan sa saiya kisa sa sadit na payag-payag niya. Ugmahon siya. ‘Ikinaugma nin makuri ni Jonas’ an barantiyong, na tibaad para sa saiya an milagrosong pagtubo kaiyan tanda nin bendisyon asin pag-uyon nin Diyos. Minsan siring, an gusto ni Jehova bako sanang limpuyan si Jonas asin halion an muto-muto niya. Gusto niyang abuton an puso ni Jonas. Kaya naggibo pa an Diyos nin mga milagro. Nagpadara siya nin  ulod tanganing kakanon asin gadanon an barantiyong. Dangan nagpaabot siya nin ‘sarong [nakakadangdang] na duros’ hali sa sirangan sagkod na haros madismayo na si Jonas sa init. Mamundo na naman siya kaya nakiulay giraray siya sa Diyos na lugod magadan na siya.—Jon. 4:6-8.

19, 20. Paano nangatanusan si Jehova ki Jonas dapit sa barantiyong?

¹⁹ Hinapot giraray ni Jehova si Jonas kun tama daw na maanggot siya, na ngunyan huli sa pagkagadan kan barantiyong. Imbes na magsulsol, nangatanusan si Jonas: ‘Naanggot akong gayo sagkod sa kagadanan.’ Panahon na tanganing ipaliwanag ni Jehova an leksiyon.—Jon. 4:9.

²⁰ Nangatanusan an Diyos ki Jonas asin nagsabi na nanghihinayang an propeta kan magadan an barantiyong na tuminubo sa saro sanang banggi, mantang bako man si Jonas an nagtanom ni nagpatubo kaiyan. Dangan nagkongklusyon an Diyos: ‘Dai daw ako magkakaigwa nin pagkahirak sa Nineve, an dakulang banwaan na igwa nin labi sa [siyento beynte mil] katawo na [dai] nakakamidbid kan saindang tuong kamot maski  kan saindang walang kamot, asin dakul man na hayop?’—Jon. 4:10, 11. c

21. (a) Anong leksiyon an itinukdo ni Jehova ki Jonas? (b) Paano an istorya dapit ki Jonas makakatabang sa sato na onestong siyasaton an sadiri ta?

²¹ Nasasabutan daw nindo kun ano talaga an leksiyon na gustong itukdo ni Jehova? Mayo lamang ginibo si Jonas tanganing magtalubo an barantiyong. Sa ibong na lado, si Jehova an Burabod nin buhay kan mga taga Nineve asin an nagsustenir sa saindang buhay, arog kan ginigibo niya sa gabos na linalang sa daga. Taano ta mas papahalagahan ni Jonas an sarong tinanom kisa sa buhay nin 120,000 katawo, apuwera pa sa gabos nindang ataman na hayop? Dai daw siya nagigin makasadiri? An totoo, nanghinayang siya sa tinanom huli sana ta nakikinabang siya diyan. Kaya daw naanggot siya sa Nineve ta makasadiri siya—ta habo niyang mapasupog asin gusto niyang patunayan na tama siya? An istorya dapit ki Jonas makakatabang sa sato na onestong siyasaton an sadiri ta. Siisay baga sa sato an mayo nin tendensiyang magin makasadiri? Nagpapasalamat nanggad kita na mapasensiya kitang tinutukduan ni Jehova na magin bakong makasadiri, magin mas mapagmalasakit, mas mahihirakon—arog niya!

22. (a) Ano an malinaw na epekto ki Jonas kan madunong na pagtutukdo ni Jehova dapit sa pagkahirak? (b) Anong leksiyon an kaipuhan ta gabos na manudan?

²² Pero an hapot, Isinapuso daw ni Jonas an leksiyon? An libro nin Jonas nagtapos sa sarong hapot ni Jehova na dai pa nasisimbag. May mga kritiko na tibaad magsabing nungkang nagsimbag si Jonas. Pero an totoo, an simbag iyo an libro mismo. Ipinaparisa kan ebidensiya na si Jonas an nagsurat kan libro. Imahinara an propeta, na nakapuli na sa sadiri niyang lugar asin isinusurat an istoryang ini. Maiimahinar niyato na siya mas gurang na, mas madunong, asin mas mapakumbaba, na may pagbasol na napapapiling-piling mantang isinusurat niya an saiyang mga sala, pagrebelde, asin pagsayumang magpahiling nin pagkahirak. Malinaw na nakanuod siya nin mahalagang leksiyon sa madunong na pagtutukdo ni Jehova. Nakanuod siyang magin mahihirakon. Iyo man daw kita?—Basahon an Mateo 5:7.