Namundag ako sa Netherlands kan 1948. Kan sunod na taon, naglipat an pamilya mi sa São Paulo, Brazil. Aktibong marhay sa simbahan an mga magurang ko, asin regular kaming nagbabasa nin Bibliya bilang pamilya kada pakapamanggi. Kan 1959, naglipat giraray kami, pero sa pagkakataon na ini, sa Estados Unidos. Nagpirmi kami sa estado nin Massachusetts.

Walo kami gabos sa pamilya, kaya maigot na nagtrabaho si Tatay para samo. Manlain-lain an nagin trabaho niya—nagin siyang nagbibiyaheng ahente, construction worker nin tinampo, saka sales representative sa sarong international airline. Ugmahon kami gabos sa pamilya kan makua siya sa airline ta buot sabihon kaiyan parati kaming makakapagbiyahe.

Kan hayskul ako, pirmi kong naiisip, ‘Ano daw an gigibuhon ko pag dakula ko?’ An nagkapira sa mga amigo ko piniling mag-eskuwela sa unibersidad; an iba man naglaog sa serbisyo militar. Pero ako, dai ko gusto sa militar ta habuon ko nganing nakikipag-iwal, kaya ano pa daw an makipaglaban. Nagdesisyon ako na mag-eskuwela sa unibersidad para dai ako magserbisyo militar. Pero an talagang gusto ko tumabang sa iba ta iniisip kong magtatao iyan nin tunay na katuyuhan sa buhay ko.

Sa unibersidad, nagkainteres ako sa antropolohiya, ta gusto kong maaraman kun paano nagpuon an buhay. Itinukdo samo an ebolusyon asin inaasahan ninda na aakuon mi na totoo iyan. Pero para sako, may mga paliwanag na bakong lohikal saka mangangaipong basta na sana kami maniwala maski mayo man nin pruweba, na kontra sa siyentipikong pamamaagi.

Sa mga klaseng piglaugan ko, dai kami pigtukduan nin halangkaw na mga pamantayan sa moral. Imbes, tinukduan kami na gibuhon an gabos para magin mapanggana. Nakikiparti ako saka nagdodroga asin nauugma ako kaiyan, pero temporaryo man sana an pagmating iyan. Naisip ko, ‘Arog daw talaga kaini an makahulugan na buhay?’

Kan panahon man na iyan, naglipat ako sa siyudad nin Boston asin nagpaenrol sa sarong unibersidad duman. Para masuportaran an pag-eskuwela ko, nag-summer job ako, asin diyan ako inot na may nakaulay na Saksi ni Jehova. Ipinakipag-ulay sako kan katrabaho ko an propesiya manungod sa “pitong panahon” na nasa kapitulo 4 kan Daniel, tapos ipinaliwanag niya na nabubuhay na kita sa panahon kan katapusan. (Dan. 4:13-17) Napag-isip-isip ko tulos na kun ipapadagos ko an arog kaining mga pakikipag-ulay tapos seseryosuhon iyan, kakaipuhanon kong baguhon an pamumuhay ko. Kaya ginibo ko an gabos na paaging posible para likayan an katrabaho kong idto.

Sa unibersidad, nagkua ako nin mga kurso na maandam sako sa pagboluntaryo sa Timog Amerika. Naisip ko na an pagtabang sa mga tawong nangangaipo magtatao nin katuyuhan sa buhay ko. Pero lalo pa lugod akong dai nagin sigurado kun paano magkakaigwa nin katuyuhan an buhay ko. Sa pagkadisganar ko, nagpundo akong mag-eskuwela sa unibersidad sa katapusan kan semestre.

Kan Mayo 1970, nagbalyo ako sa Amsterdam, sa Netherlands, para magtrabaho sa airline na pigtrabahuhan kaidto ni Tatay. Huli sa trabahong idto, nakapagbiyahe ako sa dakul na lugar—sa mga nasyon sa Aprika, sa Norte saka Timog Amerika, sa Europa, asin sa Asia. Dai nahaloy narealisar ko na dawa magsain akong nasyon, gabos iyan igwa nin darakulang problema asin garo baga mayong makatao nin praktikal na solusyon. Dahil nagkusog na giraray an pagmawot ko na makagibo nin sarong bagay na kapaki-pakinabang, nagdesisyon akong magbalik sa Estados Unidos asin mag-enrol giraray sa dating unibersidad ko sa Boston.

Pero kan nag-eeskuwela na ako, dai nahaloy narealisar ko na dai pa man giraray ako nakakakua nin ano man na simbag sa mga hapot ko sa buhay. Dai ko aram an gigibuhon kaya naghagad ako nin sadol sa propesor ko sa antropolohiya. Nasurpresa ako kan sabihon niya: “Ta’no ta mapadagos ka pa? Ano ta dai ka na lang magpundo?” Naugma ako sa simbag niya. Kaya naghali na ako sa unibersidad.

Dai ko pa man giraray mahanap an katuyuhan sa buhay, kaya nagbali ako sa sarong grupo na dai nagsusunod sa mga kaugalian kan sosyedad asin garo baga nagpopromotir nin katuninungan asin pagkamuot. Kaiba an nagkapirang amigo ko, nakikisakay kami para mabagtas an Estados Unidos pasiring sa Acapulco, Mexico. Nag-istar kami kaiba nin mga hippie, na namumuhay na garo baga mayong problema o ikinakahadit sa buhay. Pero kan kaibanan ko na sinda, nadiskubre kong an paagi ninda nin pamumuhay mayo nin kahulugan o dai nagtatao nin nagdadanay na kaugmahan. Imbes, nahiling ko na dakul sainda an bakong onesto asin bakong maimbod.

Kan panahon man na idto, pinunan kong pag-isipan giraray an pangarap ko kan aki pa ako. Gusto kong maglayag sa dagat, bako bilang paralayag, kundi bilang kapitan. Magigibo ko lang iyan kun may sadiri akong bangka. Magkapareho kami nin pangarap kan amigo kong si Tom, kaya nagdesisyon kaming maglayag sa manlain-lain na parte kan kinaban. Gusto kong makanumpong nin arog-paraisong tropikal na isla na diyan mayo kan mga susundon kan sosyedad.

Nagbiyahe kami ni Tom pasiring sa Arenys de Mar, harani sa Barcelona, Spain. Diyan nagbakal kami nin 9.4 metros na bangka na an pangaran Llygra. Pinunan ming pakarhayon an bangka para magamit mi na iyan sa paglayag. Dahil dai man kami naghihidali na makaabot sa dudumanan mi, hinali mi su makina asin ginamit an espasyo para maistakan nin dakul pang tubig na inumon. Para mamaniobra an bangka sa saradit na duungan, nagbakal kami nin duwang sagwan na limang metros an laba. Dangan pagkatapos kaiyan, nagpuon na kaming maglayag pasiring sa Seychelles, sa Indian Ocean. Plano ming maglayag sa may sulnupan na baybayon kan Aprika asin palibot sa Cape of Good Hope sa Timog Aprika. Tanganing maaraman an tamang direksiyon, naggamit kami nin sextant, naghiling sa mga bituon, sa mga tsart nin bituon, saka sa mga almanac. Nagngalas ako sa kun paano mi naaaraman an eksaktong lokasyon mi.

Dai nahaloy, narealisar mi na an lumang bangkang ini na gibo sa kahoy dai talaga puwedeng gamiton sa paglayag sa mahiwas na kadagatan. Nalalaog iyan nin tubig—mga 22 na litro kada oras! Arog kan sinambit ko sa kapinunan, kan magkaigwa nin subasko, natakot ako kaya namibi ako sa inot na pagkakataon sa haloy nang panahon asin nanuga sa Diyos na kun makakaligtas kami, hihinguwahon kong mamidbid siya. Kan magkulpa na an subasko, inutob ko an panuga ko.

Pinunan kong basahon an Bibliya mantang nasa dagat. Imahinara na nakatukaw ka sa Dagat Mediteraneo, na napapalibutan nin mga sirang nagraralayog, mga lumod (dolphin), asin nin kahiwasan na garo daing kasagkudan. Sa banggi, ngalason ako sa galaksiyang Milky Way kaya lalo pa akong nakumbinsir na igwa nin Diyos na interesado sa katawuhan.

Pagkatapos nin pirang semana sa dagat, nagsagwan kami pasiring sa duungan sa Alicante, Spain, na diyan pigpabakal mi an bangka tanganing makakua nin mas magayon diyan. Siyempre, nasakitan kaming makahanap nin mabakal kan bangka ta luma na iyan, mayong makina, tapos may labot pa! Pero marahayon na panahon idto para basahon an Bibliya ko.

Mantang mas binabasa ko an Bibliya, mas nahihiling ko na iyan bilang sarong libro na makakatabang sato na magin mapanggana sa buhay. Naghanga ako sa malinaw na sinasabi kan Bibliya manungod sa pamumuhay na malinig sa moral, asin napaisip ako kun taano ta dakulon na tawo—kaiba na ako—an ibinibilang an sadiri ninda na Kristiyano pero pigbabaliwala man an sinasabi kaiyan.

Determinado ako na gumibo nin darakulang lakdang para linigon an buhay ko, kaya nagpundo akong magdroga. Naisip ko na siguradong igwa nin mga tawong namumuhay kauyon kan halangkaw na mga pamantayan kan Bibliya sa moral, asin gusto ko sindang mabisto. Sa ikaduwang pagkakataon, namibi ako, na hinahagad na tabangan ako nin Diyos na manumpungan sinda.

Para sako, lohikal na siyasaton ko pasaro-saro an lambang relihiyon sagkod na manumpungan ko  na an tunay. Mantang naglalakaw ako sa mga tinampo kan Alicante, dakul akong nahiling na mga edipisyo nin relihiyon. Pero huling kadaklan kaiyan igwa nin mga imahen, madalion ko sanang hinali an mga iyan sa listahan ko.

Sarong Domingong hapon, yaon ako sa may gilid nin sarong bulod na diyan tanaw an duungan tapos binabasa ko an Santiago 2:1-5, na nagpapatanid manungod sa pagpahiling nin paboritismo sa mga mayaman. Kan pabalik na ako sa bangka mi, may naagihan akong lugar na garo pigtitiripunan nin sarong relihiyon asin sa itaas kan pinto kaiyan may karatulang: “Kingdom Hall of Jehovah’s Witnesses.”

Naisip ko, ‘Testingon ko daw an mga tawong ini. Hilingon ta daw kun paano ninda ako aakuon.’ Kaya naglaog ako sa Kingdom Hall na nakabitis, barabason, saka nakasulot nin may mga gising maong. Pinatukaw ako kan attendant sa kataid kan sarong may edad nang babayi na mabuot sakong nagtabang na hanapon an mga teksto na binanggit kan ispiker. Pagkatapos kan pagtiripon, nagngalas akong marhay sa kabuutan kan gabos na nagdulok sako para kumustahon ako. May sarong lalaki na inimbitaran ako sa harong niya para makapag-ulay-ulay, pero huling dai ko pa tapos basahon an Bibliya, sinabi ko saiya, “Sabihan taka na lang tabi pag andam na ako.” Nagpuon na man akong mag-atender sa gabos na pagtiripon.

Pakalihis nin nagkapirang semana, binisita ko an lalaki sa saiyang harong tapos sinimbag niya an mga hapot ko sa Bibliya. Pag-agi nin sarong semana, tinawan niya ako nin sarong bag na pano nin puwerteng mga bado. Sinabi niya sako na nakapreso an kagsadiri kan mga bado dahil sa pagsunod niya sa pagbuot kan Bibliya na kamutan an lambang saro asin na dai na mag-adal nin pakikigiyera. (Isa. 2:4; Juan 13:34, 35) Ngunyan sigurado na ako na nanumpungan ko na an hinahanap ko—mga tawo na isinasabuhay an malinaw na sinasabi kan Bibliya manungod sa pamumuhay na malinig sa moral! An pasuhan ko bako na an makahanap nin arog-paraisong isla kundi an pag-adalan nang marhay an Bibliya. Kaya nagbalik ako sa Netherlands.

Inabot ako nin apat na aldaw sa pakikisakay para makaabot sa siyudad nin Groningen sa Netherlands. Duman kaipuhan kong makahanap nin trabaho para masuportaran an sadiri ko. Sa sarong pagibuhan nin muwebles na pig-aplayan ko, kaiba sa hapot sa form kun ano an relihiyon ko. Isinurat ko, “Mga Saksi ni Jehova.” Kan mabasa iyan kan kagsadiri, narisa kong nagbago an ekspresyon kan lalawgon niya. Sinabi niya, “Apudan taka na sana.” Pero dai na man siya nag-apod.

Sa saro pang pagibuhan nin muwebles, hinapot ko an kagsadiri kun kaipuhan niya nin tabang. Hinanapan niya ako nin mga diploma saka nin patunay kan  mga nagin trabaho ko kaidto. Ipinaliwanag ko na nakapaghirahay na man ako kaidto nin bangkang gibo sa kahoy. Tapos nagngalas ako kan sabihon niya, “Puwede ka nang magpuon atyan na hapon pero sa sarong kondisyon. Habo kong magkawsa ka nin ano man na problema sa shop ko ta Saksi ni Jehova ako saka sinusunod ko an mga prinsipyo sa Bibliya.” Ngalason akong naghiling saiya, tapos sinabi ko, “Saksi man ako!” Siguradong dahil sa halaba kong buhok saka barabas kaya sinabi niya, “Di tukduan taka lugod sa Bibliya!” Maugma kong inako an alok niya. Malinaw na sako kun taano ta dai na nag-apod sako an kagsadiri kan inot na shop. Itinatao sako ni Jehova an mga hinahagad kan sakong puso. (Sal. 37:4) Nagtrabaho ako sa shop kan brother sa laog nin sarong taon. Durante kan panahon na iyan, tinukduan niya ako sa Bibliya. Pagkatapos kaiyan, nabawtismuhan ako kan Enero 1974.

Pakalihis nin sarong bulan, pinunan ko an sarong bagong karera—an paglilingkod bilang payunir—na nagtao sako nin dakulang kaugmahan. Kan sunod na bulan, naglipat ako sa Amsterdam para suportaran an bago pa sanang mabilog na Spanish-language group. Nakakaugma nanggad na magkondukta nin mga pag-adal sa Bibliya sa lengguwaheng Spanish saka Portuguese! Kan Mayo 1975, nag-ako ako nin pribilehiyong maglingkod bilang espesyal payunir.

Sarong aldaw, sarong espesyal payunir na sister na an pangaran Ineke an nag-atender sa samong pagtiripon na Spanish para ipabisto samo an tinutukduan niya sa Bibliya na Bolivian. Nagdesisyon kami ni Ineke na magsuratan para mabisto an kada saro, asin dai nahaloy naaraman ming pareho kami nin mga pasuhan. Ikinasal kami kan 1976 asin nagpadagos na maglingkod bilang mga espesyal payunir sagkod 1982 kan imbitaran kaming mag-atender sa ika-73 na klase nin Gilead. Nasurpresa saka ugmahon kami kan iasignar kami sa Sirangan na Aprika, na diyan naglingkod kami nin limang taon sa Mombasa, Kenya! Kan 1987, iinasignar kami sa Tanzania, na diyan hinali na an pagbabawal sa satong gibuhon. Nagdanay kami diyan nin 26 na taon bago magbalik sa Kenya.

An pagtabang sa mapagpahalagang mga tawo na manudan an katotoohan sa Bibliya nagtao nin tunay na kahulugan sa samong buhay. Halimbawa, an inot na tinutukduan ko sa Bibliya sa Mombasa sarong lalaki na nanumpungan ko sa pagpapatotoo sa publiko. Pagkaalok ko saiya nin duwang magasin, sinabi niya, “Kun matapos ko an mga ini, ano na an gigibuhon ko?” Kan sunod na semana, pinunan ko siyang tukduan sa Bibliya gamit an librong Puwede Kamong Mabuhay Sagkod Lamang sa Paraiso Digdi sa Daga, na kakaluwas pa lang sa Swahili. Nabawtismuhan siya pakalihis nin sarong taon asin nagin regular payunir. Puon kaidto, natabangan niya saka kan agom niya an haros 100 katawo na magdusay asin magpabawtismo.

Kan inot kong masabutan an katuyuhan nin buhay, pagmati ko garo ako idtong nagbibiyaheng negosyante na nakahiling nin sarong espesyal na perlas asin habo na iyan na butasan. (Mat. 13:45, 46) Gusto kong gamiton an buhay ko para tabangan an iba na mahanap an tunay na kahulugan nin buhay. Kaiba kan sakong namumutan na agom, naeksperyensiyahan ko mismo kun paano binebendisyunan ni Jehova nin buhay na pano nin katuyuhan an saiyang mga lingkod.