An Tataramon ni Jehova Buhay

Tampok na mga Kabtang sa Libro nin Deuteronomio

AN TAON 1473 B.C.E. Kuarentang taon an nag-agi poon kan kaldahon ni Jehova an mga aki ni Israel sa pagkaoripon sa Egipto. Pakalihis kan mga taon na ini sa kaawagan, an mga Israelita sarong nasyon na mayo pa man giraray nin sadiring daga. Pero, sa katapustapusi palaog na sinda sa Dagang Panuga. Ano an nakatagama sa sainda mantang sasadirihon na ninda ini? Anong mga problema an maeeksperyensiahan ninda, asin paano ninda aatubangon iyan?

Bago magbalyo an Israel sa Salog nin Jordan pasiring sa daga kan Canaan, inaandam ni Moises an kongregasyon para sa dakulang trabaho sa ngapit. Paano? Paagi sa pagtao nin sunod-sunod na diskurso na nagpaparigon sa boot asin nagsasadol, nagsasaway asin nagpapatanid. Ipinagirumdom nia sa mga Israelita na si Jehova Dios maninigo sa eksklusibong debosyon asin na dai ninda dapat na arogon an pamumuhay kan nakapalibot na mga nasyon. An mga pahayag na ini minakompuesto kan mayor na kabtang kan libro sa Biblia na Deuteronomio. Asin an konseho na itinao sa sainda iyo nanggad an kaipuhan niato ngonyan, huling nabubuhay man kita sa kinaban na sarong angat an pagtao ki Jehova kan satong eksklusibong debosyon.​—Hebreo 4:12.

Isinurat ni Moises apuera sa huring kapitulo, an libro nin Deuteronomio kinokobrehan an peryodo nin labi-labing duwang bulan. * (Deuteronomio 1:3; Josue 4:19) Helingon niato kun paano makakatabang sa sato an mga sinasabi dian tanganing mamotan si Jehova Dios sa bilog niatong puso asin maimbod na paglingkodan sia.

‘DAI NINDO PAGLINGAWAN AN SAINDONG NAHELING’

(Deuteronomio 1:1–​4:49)

Sa enot na diskurso, isinasaysay ni Moises an nagkapira sa mga eksperyensia sa kaawagan​—partikularmente idtong makakatabang sa mga Israelita mantang nag-aandam sindang sadirihon an Dagang Panuga.  An kasaysayan kan pagnombra nin mga hokom siertong nagpagirumdom sa sainda na inoorganisar ni Jehova an saiyang banwaan sa paagi na naggagarantiya nin mamomoton na pagmakolog. Isinasaysay man ni Moises na an negatibong report kan sampulong espiya nagresulta sa dai pakalaog kan sinundan na kapag-arakian sa dagang ipinanuga. Isip-isipon an nagin epekto kan nagpapatanid na halimbawang ini sa mga naghihinanyog ki Moises mantang naheheling na ninda mismo an dagang iyan.

An paggirumdom sa mga kapangganahan na itinao ni Jehova sa mga aki ni Israel bago sinda nagbalyo sa Jordan siertong nagtao sa sainda nin kosog nin boot mantang poponan na ninda an saindang pagkongkistar sa ibong na kampi kan salog. An daga na madali na nindang okuparon pano nin idolatriya. Angay nanggad an pagtao ni Moises nin estriktong patanid tumang sa pagsamba sa idolo!

Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:

2:​4-6, 9, 19, 24, 31-​35; 3:​1-6​—Taano ta pinoho kan mga Israelita an nagkapira sa mga tawo na nag-iistar sa sirangan kan Jordan alagad an iba dai? Pinagbotan ni Jehova an Israel na dai makipag-iwal sa mga aki ni Esau. Taano? Huling sinda an mga gikan kan tugang ni Jacob. Dai dapat na pagribokon o makipaglaban an mga Israelita sa mga Moabita asin Amonita, huling sinda gikan kan sobrino ni Abraham na si Lot. Minsan siring, an mga Hade kan Amorreo na si Sihon asin Og mayo kan siring na deretso sa daga na sakop ninda. Huli kaini, kan magsayuma si Sihon na paagihon an mga Israelita asin mag-abot si Og tanganing makipaglaban sa sainda, pinagbotan ni Jehova an mga Israelita na laglagon an saindang mga siudad, na mayo nin ililigtas.

4:​15-​20, 23, 24​—An pagbabawal daw sa paggibo nin inukit na mga imahen nangangahulogan na sala an gumibo nin mga representasyon nin mga bagay para sa artistikong mga katuyohan? Dai. An pagbabawal digdi tumang sa paggibo nin mga imahen para sa pagsamba​—tumang sa ‘pagduko sa mga idolo asin paglingkod sa sainda.’ Dai ipinagbabawal kan Kasuratan an pag-ukit nin mga eskultura o pagpinta nin mga bagay para sa artistikong mga katuyohan.​—1 Hade 7:​18, 25.

Mga Leksion Para sa Sato:

1:​2, 19. An mga aki ni Israel naglagawlagaw sa kaawagan sa laog nin mga 38 taon, dawa ngani an Kades-barnea “onseng aldaw [sana] paghale sa Horeb [an mabukid na rehion sa palibot kan Bukid nin Sinai kun saen itinao an Sampulong Togon] kun maagi sa Bukid nin Seir.” Kanigoan na kabayadan huli sa dai pagsunod ki Jehova Dios!​—Bilang 14:26-​34.

1:​16, 17. An mga pamantayan nin Dios sa paghokom pareho pa man giraray ngonyan. An mga pinaniwalaan nin paninimbagan na maglingkod sa komite hudisyal dai dapat togotan an paboritismo o pagkatakot sa tawo na biribidon an saindang paghusgar.

4:9. Mahalagang marhay sa kapangganahan kan Israel an ‘dai paglingaw sa mga bagay na saindang naheling.’ Mantang nagrarani na an ipinanugang bagong kinaban, mahalagang marhay man para sa sato an pirmeng paggirumdom sa makangangalas na mga gibo ni Jehova paagi sa pagigin mahigos na mga paraadal kan saiyang Tataramon.

KAMOTAN SI JEHOVA, ASIN KUYOGON AN SAIYANG MGA TOGON

(Deuteronomio 5:1–​26:19)

Sa ikaduwa niang pahayag, isinasaysay ni Moises an pagtao kan Ley sa Bukid nin Sinai asin sinambit giraray an Sampulong Togon. Pitong nasyon an espesipikong nginaranan para sa biyong pagkalaglag. Ipinagirumdom sa mga aki ni Israel an importanteng leksion na nanodan ninda sa kaawagan: “An tawo bako sanang sa tinapay nabubuhay kundi sa lambang tataramon kan ngoso ni Jehova na an tawo nabubuhay.” Sa bago nindang kamugtakan, kaipuhan nindang “otobon an bilog na togon.”​—Deuteronomio 8:3; 11:8.

Mantang maistar sinda sa dagang ipinanuga, kakaipuhanon kan mga Israelita an mga ley bako sanang mapadapit sa pagsamba kundi siring man mapadapit sa paghusgar, gobyerno, guerra, asin pangaroaldaw na sosyal asin pribadong buhay. Rinepaso ni Moises an mga ley na  ini asin idinoon an pangangaipo na kamotan si Jehova asin kuyogon an saiyang mga togon.

Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:

8:​3, 4​—Sa anong paagi na an gubing kan mga Israelita dai nadaan asin an saindang mga bitis dai naggatok sa panahon kan pagbaklay ninda sa kaawagan? Saro ining milagrosong probisyon, arog kan regular na suplay nin mana. Parehong gubing asin pansapin sa bitis an ginamit kan mga Israelita sa panahon kan saindang pagbaklay, na posibleng marhay na ipinapasa iyan sa iba mantang nagdadakula an mga aki asin nagagadan an mga nasa edad na. Mantang ipinaheling kan duwang sensus na ginibo sa pagpopoon asin sa katapusan kan pagbaklay sa kaawagan na an kabilangan kan mga Israelita dai naglangkaw, an orihinal na suplay kan mga gamit na ini supisyente na.​—Bilang 2:​32; 26:51.

14:21​—Taano an mga Israelita ta puedeng magtao sa sarong nakikihimanwa o magpabakal sa taga ibang daga nin dai pinadugo na hayop na sinda mismo dai nagkakakan kaiyan? Sa Biblia, an tataramon na “nakikihimanwa” puedeng ipanongod sa bakong Israelita na nagin proselito o sa sarong nakikiistar na namumuhay kaoyon kan pundamental na mga ley kan nasyon alagad dai nagin parasamba ki Jehova. An taga ibang daga asin an nakikihimanwa na dai nagin mga proselito bakong sakop kan Ley asin puedeng maggamit nin dai pinadugo na mga hayop sa manlaenlaen na paagi. Tinotogotan an mga Israelita na itao o ipabakal sa sainda an siring na mga hayop. Sa ibong na lado, an proselito, sakop kan tipan nin Ley. Siring kan ipinaparisa sa Levitico 17:​10, ibinabawal sa siring na tawo na kumakan kan dugo nin sarong hayop.

24:6​—Taano an pag-agaw sa ‘isinangrang gilingan o nasa ibabaw na gapo kaiyan’ ta iinaagid sa pag-agaw sa “kalag”? An gilingan na mano-mano asin an nasa ibabaw na gapo kaiyan nagrerepresentar sa “kalag” nin sarong tawo, o sa saiyang ikinabubuhay. An pag-agaw sa arin man kaini mahale kan pan-aroaldaw na suplay na tinapay sa enterong pamilya.

25:9​—May anong kahulogan an pagtangkas nin sandalyas asin paglutab sa lalauogon nin sarong lalaki na nagsayumang gibohon an pag-agom kan bayaw? Oyon sa “kaugalean kan naenot na mga panahon sa Israel may labot sa deretso nin pagbalukat . . . , tatangkason nin saro an saiyang sandalyas asin itatao iyan sa saiyang kapwa.” (Rut 4:7) An pagtangkas kun siring kan sandalyas nin sarong lalaki na nagsayumang gibohon an pag-agom kan bayaw nagpapatunay na saiyang tinatalikdan an saiyang katongdan asin deretso na magkaigwa nin paramana para sa nagadan niang tugang na lalaki. Makasusupog ini. (Deuteronomio 25:10) An paglutab sa saiyang lalauogon sarong akto nin pagsupog.​—Bilang 12:14.

Mga Leksion Para sa Sato:

6:​6-9. Kun paanong pinagbotan an mga Israelita na aramon an Ley, kaipuhan man na kabisado niato an mga pagboot nin Dios, na pirmeng ginigirumdom iyan sa gabos na panahon, asin itadom iyan sa satong mga aki. Kaipuhan na ‘ibugkos niato iyan bilang tanda sa satong kamot’ sa bagay na an satong gawe-gawe​—na irinerepresentar kan satong mga kamot​—kaipuhan na magpatunay na makinuyog kita ki Jehova. Asin siring sa ‘banda sa angog,’ an satong pagkuyog kaipuhan na naheheling kan gabos.

 6:16. Nungka logod niatong ibugtak sa pagbalo si Jehova siring kan mayo nin pagtubod na ginibo kan mga Israelita sa Masa, na duman naggurumodgumod sinda manongod sa kadaihan nin tubig.​—Exodo 17:​1-7.

8:​11-​18. An materyalismo puede kitang papanlingawon ki Jehova.

9:​4-6. Kaipuhan na magmaan kita tumang sa pagpakangmatanos.

13:6. Kaipuhan na dai niato pagtogotan an siisay man na irayo kita sa pagsamba ki Jehova.

14:1. An paglugad sa sadiri nagpapaheling nin dai paggalang sa hawak nin tawo, tibaad konektado sa falsong relihion, asin kaipuhan na likayan. (1 Hade 18:25-​28) An satong paglaom sa pagkabuhay liwat ginigibong bakong maninigo an labi-labing kapahayagan nin pagmondo para sa gadan.

20:​5-7; 24:5. Maninigong ipaheling an konsiderasyon sa mga may espesyal na mga kamugtakan, dawa may mahalagang ginigibo.

22:23-​27. An saro sa pinakaepektibong mga depensa kun an sarong babae hinuhumang lugoson iyo an pagkurahaw.

“DAPAT NA PILION MO AN BUHAY”

(Deuteronomio 27:1–​34:12)

Sa saiyang ikatolong pahayag, sinasabi ni Moises na pagkabalyo sa Jordan, kaipuhan na isurat kan mga Israelita an Ley sa darakulang gapo asin ipahayag man an mga sumpa huli sa kasumbikalan asin mga bendisyon huli sa pagkuyog. Nagpopoon an ikaapat na diskurso paagi sa pag-otro kan tipan sa pag-oltanan ni Jehova asin kan Israel. Nagpatanid giraray si Moises tumang sa kasumbikalan asin pinakasadol an banwaan na “pilion an buhay.”​—Deuteronomio 30:19.

Apuera sa pagtao kan apat na diskurso, ipinapakipag-olay ni Moises an pagbago nin pamomoon asin itinotokdo sa mga Israelita an magayon na awit na nag-oomaw ki Jehova asin nagpapatanid kan grabeng sakit na bunga nin pagigin bakong maimbod. Pagkatapos na bendisyonan an mga tribo, nagadan si Moises sa edad na 120 asin ilinobong. An peryodo nin pagmondo naglawig nin 30 aldaw, na haros katumbas kan kabanga kan panahon na kinokobrehan kan Deuteronomio.

Mga Hapot sa Kasuratan na Sinimbag:

32:​13, 14​—Mantang pinagbawalan an mga Israelita na kumakan nin ano man na taba, ano an kahulogan kan saindang pagkakan nin “taba nin lalaking karnero”? An ginamit na pananaram digdi piguratibo asin nangangahulogan na pinakamarahay kan aripompon. An siring na poetikong paggamit ipinaparisa kan katunayan na an kaparehong bersikulo nagtataram manongod sa “taba nin bato nin trigo” asin “dugo kan ubas.”

33:​1-​29​—Taano si Simeon ta dai espesipikong sinambit sa bendisyon na ginibo ni Moises sa mga aki ni Israel? Ini huling si Simeon saka si Levi naggawe nin “maringis,” asin an saindang kaanggotan “maisog.” (Genesis 34:13-​31; 49:​5-7) An saindang pamana bakong gayong kapareho kan sa ibang mga tribo. Inako ni Levi an 48 siudad, asin an kabtang ni Simeon nasa laog kan teritoryo ni Juda. (Josue 19:9; 21:​41, 42) Huli kaini, dai espesipikong binendisyonan ni Moises si Simeon. Minsan siring, an bendisyon ki Simeon kaiba sa pankagabsan na bendisyon sa Israel.

Mga Leksion Para sa Sato:

31:12. Maninigong tumukaw an mga hoben sa kaibanan kan mga nasa edad na sa mga pagtiripon kan kongregasyon asin maghingoa na maghinanyog asin makanood.

32:4. An gabos na aktibidad ni Jehova sangkap sa bagay na ihinahayag nia an saiyang mga kualidad nin hustisya, kadonongan, pagkamoot, asin kapangyarihan sa sangkap na pagkabalanse.

May Dakulang Halaga sa Sato

Ipinapamidbid si Jehova sa Deuteronomio bilang “sarong Jehova.” (Deuteronomio 6:4) Libro iyan na manongod sa sarong banwaan na may pambihirang relasyon sa Dios. An libro nin Deuteronomio nagpapatanid man tumang sa idolatriya asin nagdodoon kan pangangaipo na itao sa tunay na Dios an eksklusibong debosyon.

Daing duwa-duwa na an Deuteronomio may dakulang halaga sa sato! Minsan ngani bako kitang sakop kan Ley, dakol an manonodan ta dian na makakatabang sa sato na ‘kamotan si Jehova na satong Dios sa bilog niatong puso, kalag, asin bilog na kosog.’​—Deuteronomio 6:5.

[Nota sa Ibaba]

[Mapa sa pahina 24]

(Para sa aktuwal na format, hilingon an publikasyon)

SEIR

Kades- barnea

Bukid nin Sinai (Horeb)

Dagat na Pula

[Credit Line]

Basado sa mga mapa na nakua an deretsong ipublikar kan Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Ritrato sa pahina 24]

An mga diskurso ni Moises minakompuesto kan mayor na kabtang kan Deuteronomio

[Ritrato sa pahina 26]

Anong leksion an itinotokdo kan pagtao ni Jehova nin probisyon na mana?

[Ritrato sa pahina 26]

An pagpasangra nin gilingan o an nasa ibabaw na gapo kaiyan iinaagid sa pag-agaw sa “kalag”