Irayo an Saindong mga Mata sa mga Bagay na Daing Halaga!

“Irayo mo an sakuyang mga mata sa pagheling sa daing halaga; papagdanayon mo akong buhay sa saimong sadiring dalan.”—SAL. 119:37.

1. Gurano kahalaga an balaog na pakaheling?

MAHALAGANG marhay nanggad an satong mga mata! Paagi kaiyan, maheheling tolos niato an satong palibot—an lambang detalye asin kolor kaiyan. Paagi sa satong mga mata, naheheling niato an namomotan na mga amigo o an dai nakakaogmang mga peligro. Paagi kaiyan, satong namamasdan an kagayonan nin mga bagay-bagay, napapahalagahan an mga ngangalasan sa mga linalang, asin naheheling an ebidensia kan pag-eksister asin kamurawayan nin Dios. (Sal. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Roma 1:20) Asin bilang mahalagang marhay na pinakapaagihan sa pagpaabot nin impormasyon sa satong isip, dakula an papel kan satong mga mata sa pagkua niato nin kaaraman dapit ki Jehova asin pagpatalubo nin pagtubod sa saiya.—Jos. 1:8; Sal. 1:2, 3.

2. Taano ta maninigo kitang magmaan sa hineheling niato, asin ano an manonodan niato sa odok na pakimaherak kan salmista?

² Minsan siring, puede kitang ipahamak kan satong hineheling. An satong mga mata konektadong marhay sa isip niato kaya puede kitang pukawon kan satong naheheling na magkaigwa nin mga ambisyon asin pagmawot sa puso niato o paorogon an mga ini. Asin huling nabubuhay kita sa biko asin nagpapainggusto sa sadiri na kinaban na pinamamahalaan ni Satanas na Diablo, pinapaoranan kita nin mga ladawan asin propaganda na puedeng makaimpluwensia tolos sa sato—dawa kun madalian sana niatong naheling iyan. (1 Juan 5:19) Kun siring, bakong makangangalas na an salmista nakimaherak sa Dios: “Irayo mo an sakuyang mga mata sa pagheling sa daing halaga; papagdanayon mo akong buhay sa saimong sadiring dalan.”—Sal. 119:37.

Kun Paano Kita Puedeng Dayaon kan Satong mga Mata

3-5. Anong mga pagkasaysay sa Biblia an nag-iilustrar kan peligro nin pagtogot na maakit kita kan naheheling niato?

³ Estudyare an nangyari sa enot na babae, si Eva. Sinabi ni Satanas na “mabubuklat nanggad an [saiyang] mga mata” kun kakakanon nia an bunga kan “kahoy kan pakamidbid nin marahay asin maraot.” Seguradong napukaw an interes ni Eva kan ideya na “mabubuklat” an saiyang mga mata. Uminorog pa an saiyang interes na kakanon an ipinagbabawal na bunga kan ‘maheling nia na an bunga kan kahoy marahayrahay na kakanon asin kawiliwili sa mga mata, iyo, an kahoy magayon paghelingon.’ An may pagkawili na pagheling ni Eva sa kahoy nagresulta sa dai nia pagkuyog sa pagboot nin Dios. An saiyang agom na si Adan dai man nagkuyog, na nagbunga nin kapahapahamak na mga resulta sa bilog na katawohan.—Gen. 2:17; 3:2-6; Roma 5:12; Sant. 1:14, 15.

⁴ Kan panahon ni Noe, an nagkapirang anghel naimpluwensiahan man kan saindang naheling. Manongod sa sainda, an Genesis 6:2 nagsasabi: “Nagpoon na marisa kan mga aki kan tunay na Dios an mga aking babae nin mga tawo, na sinda magagayon; asin nagkua sinda nin magigin mga agom ninda, arin na baga, an gabos nindang napili.” Huling an rebelyosong mga anghel may pagmawot na nagheling sa mga aking babae nin tawo, napukaw sinda na magkaigwa nin bakong natural na pagmawot na makidorog sa mga tawo, asin an mga anghel na iyan nagkaigwa nin madahas na mga aki. Huli sa karatan nin tawo kan panahon na iyan, linaglag an bilog na katawohan apuera ki Noe asin sa saiyang pamilya.—Gen. 6:4-7, 11, 12.

⁵ Pakalihis nin dakol na siglo, huli sa naheling  kan Israelitang si Acan, naakit sia na habonon an nagkapirang bagay hale sa nasakop na siudad nin Jerico. Ipinagboot nin Dios na laglagon an gabos na bagay sa siudad na iyan apuera sa nagkapirang bagay na itatao sa kaha ni Jehova. Pinatanidan an mga Israelita: ‘Rumayo kamo sa bagay na itinalaga sa paglaglag, ta tibaad magkaigwa kamo nin pagmawot’ asin kumua kamo nin nagkapirang bagay hale sa siudad. Kan si Acan dai magkuyog, nadaog an banwaan nin Israel sa siudad nin Ai, asin dakol sa sainda an nagadan. Inadmitir sana ni Acan an paghabon nia kan mabuyagyag na an ginibo nia. “Kan maheling ko” an mga gamit, an sabi ni Acan, “iyan minawot ko asin kinua ko.” An mawot kan saiyang mga mata nagresulta sa kalaglagan nia, pati na kan “gabos na sadiri nia.” (Jos. 6:18, 19; 7:1-26) Minawot ni Acan an ipinagbawal sa saiya.

Kaipuhan an Disiplina sa Sadiri

6, 7. Arin sa “mga pakana” ni Satanas an parateng ginagamit tanganing siloon kita, asin paano iyan ginagamit nin komersial na mga paraanunsio?

⁶ An katawohan ngonyan sinusugotan sa paagi na kaagid kan ginamit ki Eva, sa rebeldeng mga anghel, asin ki Acan. Sa gabos na “pakana” na ginagamit ni Satanas tanganing dayaon an katawohan, an pagpukaw sa “mawot kan mga mata” an pinakamapuersa. (2 Cor. 2:11; 1 Juan 2:16) Aram na marhay kan modernong komersial na mga paraanunsio na an mga tawo madaling maimpluwensiahan kan saindang naheheling. “An pakaheling an pinakamapang-akit sa gabos na sentido,” an sabi nin sarong pangenot na eksperto sa pagbenta sa Europa. “Parate iyan na nangingibabaw sa ibang mga sentido, asin kaya kitang kombensiron kaiyan na gibohon maski an bagay na kabaliktaran kan aram niato na pinakamarahay.”

⁷ Bakong makangangalas na an mga paraanunsio pinapaoranan kita nin mga ladawan na tusong dinisenyo tanganing impluwensiahan nanggad kita asin pukawon kita na mawoton an saindang mga produkto o serbisyo! An sarong parasiyasat sa Estados Unidos na nag-adal kun paano naiimpluwensiahan kan pag-anunsio an mga indibiduwal nagsabi na iyan “dinisenyo bako sanang tanganing makapaabot nin impormasyon, kundi an orog na mahalaga iyo na makapukaw nin partikular na emosyon asin makapahiro.” An saro na parateng ginagamit iyo an mga ladawan na nagpupukaw nin pagmawot sa sekso. Nagin sarabihon na an “Mabenta an sekso.” Kun siring, mahalaga nanggad na kontrolon niato an satong hineheling asin ilinalaog sa satong isip asin puso!

8. Paano idinodoon sa Biblia an pangangaipo na bantayan an satong mga mata?

⁸ An tunay na mga Kristiano apektado man kan mga mawot kan mata asin laman. Kun siring, dinadagka kita kan Tataramon nin Dios na disiplinahon an sadiri kun manongod sa hineheling asin minamawot niato. (1 Cor. 9:25, 27; basahon an 1 Juan 2:15-17.) Inadmitir kan matanos na si Job na magkakonektar na marhay an satong hineheling asin minamawot. Sia nagsabi: “Nakipagtipan ako sa sakuyang mga mata. Kaya paano ako makakapaheling nin atension sa sarong birhen?” (Job 31:1) Dai sana basta linikayan ni Job na duotan an sarong babae sa imoral na paagi kundi dai man lamang nia tinogotan na makalaog sa saiyang isip an siring na ideya. Idinoon ni Jesus na dapat na papagdanayon an isip na mayo nin imoral na mga ideya kan sabihon nia: “An lambang saro na nagpaparaheling sa sarong babae tanganing magkaigwa nin horot sa saiya nagsasambay na sa saiya sa saiyang puso.”—Mat. 5:28.

Mga Bagay na Daing Halaga na Dapat Likayan

9. (a) Taano ta dapat na partikularmente kitang magmaan sa paggamit kan Internet? (b) Ano an puedeng magin resulta kan dawa madali sanang pagheling nin pornograpiya?

⁹ Sa kinaban ngonyan, orog na nagigin ordinaryo na sana an ‘pagparaheling’ sa pornograpiya, partikularmente na sa Internet. Dai niato kaipuhan na hanapon an siring na mga site—kita an hinahanap kaiyan! Sa anong paagi? Tibaad biglang maglataw sa komputer nin saro an anunsio na may nakakatentar na retrato. O an sarong garo bakong peligrosong e-mail, kun bubuksan, tibaad bigla na sanang magin pornograpikong retrato na dinisenyo sa paagi na depisil iyan i-close. Dawa kun marikas sanang naheling nin saro an ladawan bago nia mapara iyan, nakalaog na iyan sa isip nia. Maski an madali sanang pagheling sa  pornograpiya puedeng magkaigwa nin makamomondong mga resulta. Puede iyan na makapurisaw sa konsensia nin saro asin puede siang masakitan na haleon sa isip nia an imoral na mga ladawan. Mas maraot pa dian an resulta kun an saro tuyong “nagpaparaheling” kaiyan, kaya kaipuhan niang gadanon an sala niang mga pagmawot.—Basahon an Efeso 5:3, 4, 12; Col. 3:5, 6.

10. Taano an mga aki ta nangorognang madaling mabiktima sa pornograpiya, asin ano an puedeng magin resulta kan pagheling ninda kaiyan?

¹⁰ An mga aki puedeng maakit sa pornograpiya huli sa saindang natural na pagigin mausyoso. Kun mangyari iyan, puede iyan magkaigwa nin panghaloyan na mga epekto sa saindang pagmansay sa sekso. Sinabi nin sarong report na an mga epektong ini tibaad poon sa biribid na pamantayan sa sekso sagkod sa “kadepisilan na mapagdanay an marahay saka mamomoton na relasyon, bakong realistikong pagmansay sa mga babae; asin posibleng pagkaadikto sa pornograpiya, na makakaolang sa gibohon sa eskuelahan, pakikiiba sa mga katood asin kapamilya.” Mas kapahapahamak pa ngani an puedeng magin epekto kaiyan sa relasyon nin mag-agom pag-abot nin panahon.

11. Magtao nin halimbawa na naglaladawan kun gurano kapeligroso an pagheling nin pornograpiya.

¹¹ “Sa gabos na nagin adiksion ko bago ako nagin Saksi, pornograpiya an pinakamasakit na haleon,” an isinurat nin sarong Kristianong lalaki. “Naheheling ko pa man giraray an mga ladawan na ini sa dai linalaoman na mga panahon—kun may napaparong ako, nadadangog na musika, naheheling, o dawa mayo man nin dahelan. Iyan aroaldaw asin danay na pakikilaban.” Saro pang tugang na lalaki an nagsabi na kan sia aki pa, nagheheling sia sa pornograpikong mga magasin kan saiyang bakong Saksing ama kun mayo sa harong an mga magurang nia. Sia nagsurat: “Grabe nanggad an nagin epekto kan mga retratong iyan sa sakong isip kaidto! Dawa ngonyan, pakalihis nin 25 taon, yaon pa man giraray sa sakong isip an nagkapira sa mga ladawan na iyan. Minsan ngani pinipirit ko nanggad na haleon iyan, dai iyan mawara sa isip ko. Nakokonsensia ako huli kaini, dawa ngani linilikayan ko man na isipon iyan.” Madonong nanggad na likayan an siring na nakakapagabat na mga pagmate paagi sa dai pagheling sa mga bagay na daing halaga! Paano iyan magigibo nin saro? Kaipuhan niang magmaigot na ‘darahon sa pagkabihag an lambang kaisipan tanganing iyan magin makinuyog sa Cristo.’—2 Cor. 10:5.

12, 13. Anong mga bagay na daing halaga an dapat likayan na helingon nin mga Kristiano, asin taano?

¹² An saro pang bagay na “daing kamanungdanan,” o daing halaga, na dapat likayan iyo an mga aling-alingan na nagpapalakop nin materyalismo o okultismo o nagtatampok nin kadahasan, pagpabolos nin dugo, asin paggadan. (Basahon an Salmo 101:3.) An Kristianong mga magurang may paninimbagan ki Jehova na magin mapamili sa mga hineheling o dinadalan kan saindang pamilya. Siempre, mayong tunay na Kristiano an tuyong makikilabot sa espiritismo. Pero, kaipuhan na aram kan mga magurang na may mga pelikula, telenobela, video game, asin dawa mga komiks saka librong pang-aki na nagtatampok nin misteryosong mga gibohon.—Tal. 22:5.

¹³ Baga man kita hoben o gurang, an satong mga mata dai maninigong maogma sa mga video game na nagtatampok nin kadahasan asin naglaladawan nin madugong paggadan na garo baga totoong-totoo. (Basahon an Salmo 11:5.) Dapat niatong irayo an satong isip sa ano man na aktibidad na kinokondenar ni Jehova. Girumdomon na pinupunteriya ni Satanas an satong mga kaisipan. (2 Cor. 11:3) Dawa an paggamit nin dakol na panahon sa pagheling nin aling-alingan na tibaad bako man maraot puedeng kuanon an satong panahon para sa pampamilyang pagsamba, pagbasa sa Biblia aroaldaw, asin pag-andam niato sa mga pagtiripon.—Fil. 1:9, 10.

Arogon an Halimbawa ni Jesus

14, 15. Ano an risang-risa sa ikatolong sugot ni Satanas ki Cristo, asin paano iyan napaglabanan ni Jesus?

¹⁴ Makamomondo na sa maraot na kinaban na ini dai niato malilikayan na makaheling nin nagkapirang bagay na daing halaga. Dawa si Jesus napaatubang sa siring na mga bagay. Sa ikatolong sugot ni Satanas tanganing patalikodon si Jesus sa paggibo kan kabotan nin Dios, “dinara sia kan Diablo sa sarong halangkawon na bukid, asin ipinaheling sa saiya an gabos na kahadean kan kinaban asin an kamurawayan kan mga iyan.” (Mat.  4:8) Taano ta ginibo iyan ni Satanas? Mayong duda na gusto niang aprobetsaran an mapuersang impluwensia kan mata. An pagheling sa kamurawayan kan gabos na kahadean sa kinaban puedeng makaakit ki Jesus na mawoton an pagkaprominente sa kinaban. Ano an ginibo ni Jesus?

¹⁵ Dai si Jesus nagkonsentrar sa nakakaakit na alok na ini. Dai nia tinogotan na tumubo sa saiyang puso an salang mga pagmawot. Asin dai na nia kinaipuhan na pag-isipan an alok kan Diablo tanganing haboan iyan. Tolos-tolos na sinayumahan iyan ni Jesus. “Humale ka, Satanas!” an ipinagboot nia. (Mat. 4:10) Pinagdanay ni Jesus na nakasentro sia sa relasyon nia ki Jehova asin huminiro sia kaoyon kan katuyohan nia sa buhay—an paggibo kan kabotan nin Dios. (Heb. 10:7) Bilang resulta, mapangganang naolang ni Jesus an tusong pakana ni Satanas.

16. Anong mga leksion an manonodan niato sa halimbawa ni Jesus dapit sa paglaban sa mga sugot ni Satanas?

¹⁶ Dakol an manonodan niato sa halimbawa ni Jesus. Enot, an siisay man bakong libre sa mga taktika ni Satanas. (Mat. 24:24) Ikaduwa, depende sa kun saen niato isinesentro an satong pagheling, puede kaiyan na mapakosog an mga pagmawot kan satong puso, sa marahay man o maraot. Ikatolo, aaprobetsaran ni Satanas “an mawot kan mga mata” sagkod sa mapupuede tanganing ikalagalag kita. (1 Ped. 5:8) Asin ikaapat, malalabanan man niato si Satanas, nangorogna kun mahiro kita tolos.—Sant. 4:7; 1 Ped. 2:21.

Papagdanayon na “Simple” an Saindong Mata

17. Taano ta bakong madonong na maghalat na mapaatubang kita sa sarong bagay na daing halaga bago kita magdesisyon kun ano an dapat gibohon?

¹⁷ Kaiba sa satong pagdusay ki Jehova an sagradong panuga na rarayoan niato an mga bagay na daing halaga. Kun kita nanunuga na gibohon an kabotan nin Dios, nakikiiba kita sa salmista sa pagsabing: “Sa gabos na maraot na dana pinugolan ko an sakong mga bitis, sa katuyohan na maotob ko an saimong tataramon.” (Sal. 119:101) Bakong madonong na maghalat na mapaatubang kita sa sarong bagay na daing halaga bago kita magdesisyon kun ano an gigibohon niato. Lininaw sa sato an mga bagay na kinokondenar kan Kasuratan. Bako kitang ignorante sa mga pakana ni Satanas. Kasuarin si Jesus sinugotan na gibohon na tinapay an mga gapo? Kan ‘magutom’ sia pagkatapos niang mag-ayuno nin 40 aldaw asin  banggi. (Mat. 4:1-4) Naaaraman ni Satanas kun noarin kita maluya asin madaling madara sa sugot. Sa siring, ngonyan na an panahon na maingat niatong pag-isipan an mga bagay na ini. Dai iyan pagpalimanlimanan! Kun aroaldaw niatong pinapagdadanay sa isip an satong panuga nin pagdusay ki Jehova, magigin marigon an satong determinasyon na rumayo sa mga bagay na daing halaga.—Tal. 1:5; 19:20.

18, 19. (a) Ipaheling an kalaenan nin ‘simpleng’ mata sa “maraot” na mata. (b) Taano ta mahalaga na danay niatong isip-isipon kun ano an mahalaga, asin ano an sadol kan Filipos 4:8 dapit digdi?

¹⁸ Kada aldaw, napapaatubang kita sa kadakol na disturbong nakakaakit sa mata, asin orog pang nagdadakol iyan. Sa siring, orog pa niatong masasabotan an konseho ni Jesus na papagdanayon na “simple” an satong mata. (Mat. 6:22, 23) An ‘simpleng’ mata biyong nakasentro sa sarong katuyohan—an paggibo kan kabotan nin Dios. Sa kabaliktaran, an “maraot” na mata mapandaya, maaraon, asin naaakit sa mga bagay na daing halaga.

¹⁹ Girumdomon na may epekto sa satong isip an naheheling niato asin may epekto sa satong puso an ilinalaog niato sa satong isip. Kun siring, mahalagang marhay nanggad na padagos niatong isip-isipon an mga bagay na mahalaga. (Basahon an Filipos 4:8.) Tunay nanggad, padagos man logod niatong ipamibi an sinabi kan salmista: “Irayo mo an sakuyang mga mata sa pagheling sa daing halaga.” Dangan, mantang nagmamaigot kitang maghiro kaoyon kan pamibing iyan, makakasarig kita na ‘papagdadanayon kitang buhay ni Jehova sa saiyang sadiring dalan.’—Sal. 119:37; Heb. 10:36.

Ano an Maninigo Niatong Girumdomon Manongod sa . . .

• kun paano magkakoronektar an satong mga mata, isip, asin puso?

• mga peligro nin pagheling nin pornograpiya?

• kahalagahan kan pagpapadanay na “simple” an satong mata?

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Mga Ritrato sa pahina 23]

Anong mga bagay na daing halaga an dapat likayan na helingon nin mga Kristiano?