Pagpadakula sa mga Aki sa Sarong Mapagkonsinteng Kinaban

NAKAHELING na daw kamo nin sarong aki na nakikimaherak na ibakal sia nin sarong kawatan alagad habong bakalon kan magurang? O nin sarong aki na gustong magdarodalagan asin magkawat pero sinabihan sia kan magurang na, “Dian ka sana”? Maheheling nindo na sa mga kamugtakan na arog kaini, gusto kan magurang na gibohon an pinakaikakarahay kan aki. Minsan siring, parateng gayo na minatogot man giraray an magurang. Huli sa pagparanguyngoy kan aki, an sinabing “dai” kan magurang nagigin “iyo.”

Dakol na magurang an garo baga naniniwala na an marahay na pagpadakula sa aki nangangahulogan nin pagsunod sa haros gabos na gusto kan saindang mga aki. Halimbawa, sa Estados Unidos, may ginibong surbey sa 750 aki na an edad 12 sagkod 17. Kan sinda hapoton kun ano an reaksion ninda kun sinasabihan sinda nin “dai” kan saindang mga magurang, haros 60 porsiento kan mga aki an nagsabi na padagos sindang nagpupumirit. Mga 55 porsiento an nagsabi na sa parate nag-aaser an taktikang ini. Tibaad hinohona kan saindang mga magurang na an siring na pagigin mapagkonsinte nagpapaheling nin pagkamoot, alagad iyo daw talaga?

Estudyare an madonong na talinhagang ini kan suanoy na mga panahon: “Kun sinusunodsunod nin saro an saiyang oripon magpoon sa pagkaaki, sa huri niang buhay magigin pa ngani siang daing utang na boot.” (Talinhaga 29:21) Totoo, an aki bakong oripon. Pero, dai daw kamo maoyon na an prinsipyong ini aplikado man sa pagpadakula sa aki? An pagsunodsunod sa mga aki, na itinatao sa sainda an gabos na gusto ninda, puedeng magin dahelan na sinda magdakula na “daing utang na boot”​—abusero, sutil, daing apresasyon na mga adulto.

Sa kabaliktaran, an Biblia nagsasadol sa mga magurang: “Patuodon mo an aki oyon sa dalan para sa saiya.” (Talinhaga 22:6) Sinusunod kan madonong na mga magurang an paggiyang ini, na nagbubugtak asin nagpapaotob nin malinaw, daing liwat-liwat, asin rasonableng mga susundon. Dai ninda ibinibilang na pagpaheling nin pagkamoot an pagigin mapagkonsinte; ni na tinatawan ninda nin premyo an mga aki huli sa pagnguyngoy, pamimirit, o pag-alburoto. Imbes, minaoyon sinda sa madonong na mga tataramon ni Jesus: “Pabayaan sana na an saindong tataramon na Iyo mangahulogan nin Iyo, an saindong Dai, Dai.” (Mateo 5:37) Pero, ano an kalabot sa pagsasanay sa mga aki? Estudyare an sarong mapuersang ilustrasyon.

“Siring sa mga Pana sa Kamot”

Iniilustrar kan Biblia an relasyon nin magurang asin aki sa paagi na nagdodoon na kinakaipuhan kan aki an paggiya nin magurang. An Salmo 127:4, 5 nagsasabi: “Siring sa mga pana sa kamot nin sarong makosog na lalaki, iyo man an mga aki sa pagkahoben. Maogma an pusog na lalaki na an saiyang suksukan  nin pana pinano nia kaiyan.” Kaya an mga aki inaagid sa mga pana, asin an magurang inaagid sa makosog na parapakilaban. Kun paanong aram kan parapana na an saiyang mga pana dai matama sa target paagi sa pagkanorongod sana, narerealisar man nin mamomoton na mga magurang na an pagpadakula sa aki nangangaipo nin pagplano asin paghihingoa. Gusto ninda na aboton kan saindang mga aki an “target”​—sarong nakakakontentong buhay bilang maogma, asin responsableng mga adulto. Gusto ninda na an saindang mga aki gumibo nin tamang mga pagpili, magin madonong asin likayan an dai man kaipuhan na mga problema, saka aboton an kapakipakinabang na mga pasohan. Alagad bakong igo an pagmawot sana sa siring na mga bagay.

Tanganing an pana tumama sa target, ano an kaipuhan? Kaipuhan na iyan andamon nin lubos, protehiran na marhay, asin mapuersang iasentar sa target kaiyan. Kaagid kaiyan, tanganing magin mapanggana an garo baga pagbiahe nin mga aki pasiring sa pagkaadulto, kaipuhan na sinda andamon, protehiran, asin garo iasentar. Saro-saro niatong estudyaran an tolong aspektong ini nin pagpadakula sa aki.

Pag-andam nin Lubos kan Pana

An mga pana na ginagamit kan mga parapana kan mga panahon kan Biblia maingat na marhay na inandam. An tugod (shaft), na tibaad gibo sa magian na kahoy, kaipuhan na mano-manong ukiton asin kaipuhan na deretsong marhay sagkod sa mapupuede. Kaipuhan na matarom an poro kaiyan. Ikinakabit an mga balukag sa sarong poro kan tugod tanganing derederetso an paglupad kaiyan asin magdanay iyan na nasa tamang direksion.

Gusto kan mga magurang na an saindang mga aki magin arog sa deretsong mga panang iyan​—tanos asin dai minasuki. Kun siring, kun sinda madonong, dai ninda binabaliwala na sana an seryosong mga sala kundi mamomoton na tinatabangan an saindang mga aki na atubangon asin itanos an mga ini. Magigin dakol an siring na gibohon sa siisay man na aki, huli ta “an kalolongan nagagakot sa puso nin aki.” (Talinhaga 22:15) Sa siring, an Biblia nagsasadol sa mga magurang na disiplinahon an saindang mga aki. (Efeso 6:4) Iyo, an disiplina may mahalagang marhay na kabtang sa pagporma asin pagtanos kan isip saka ugale nin aki.

Kun siring, bakong makangangalas na an Talinhaga 13:24 nagsasabi: “An nagpupugol sa paggamit kan saiyang pamakol naoongis sa saiyang aki, alagad an namomoot sa saiya iyo an nagsisiyasat sa saiya na may pagdisiplina.” Sa kontekstong ini, an pamakol sa pagdisiplina nagrerepresentar sa paagi nin pagtatanos, ano man na klase iyan. Paagi sa pagtao nin mamomoton na disiplina, pinagmamaigotan nin magurang na itanos an mga sala na kun makakagamot iyan nin hararom, puedeng magresulta sa grabeng kamondoan kan aki kun sia nasa edad na. Totoo nanggad, an dai pagdisiplina sa aki garo pagkaongis sa saiya; an pagtao kaiyan sarong akto nin pagkamoot.

Tinatabangan man nin sarong mamomoton na magurang an aki na masabotan an mga dahelan kan ginibong mga susundon. Sa siring, kalabot sa pagdisiplina bako sanang an pagtao nin mga pagboot asin padusa kundi, mas mahalaga, an pagtao nin pakasabot. An Biblia nagsasabi: “An aki na may pakasabot nagkukuyog kan ley.”​—Talinhaga 28:7.

An balukag na ikinakabit nin parapana sa saiyang mga pana nakakatabang na magin deretso an paglupad kan pana pakatapos na butasan iyan sa saiyang busog. Kaagid kaiyan, an mga katokdoan sa Biblia na hale sa Kagtugdas kan areglo nin pamilya puedeng magdanay sa mga aki dawa kun maghale na sinda sa harong, na nagtataong pakinabang sa sainda sa bilog nindang buhay. (Efeso 3:14, 15) Pero, paano masisierto nin mga magurang na talagang ‘nakakabit’ sa saindang mga aki an siring na katokdoan?

Mangnohon an hatol nin Dios sa mga magurang na Israelita kan panahon ni Moises: “An mga tataramon na ini na ipinagboboot ko sa saimo ngonyan dapat na mamugtak sa saimong puso; asin dapat na itadom mo an mga iyan sa saimong aki.” (Deuteronomio 6:6, 7) Kaya duwang bagay an kaipuhan na gibohon nin mga magurang. Enot, kaipuhan na sinda mismo makanood asin mag-aplikar kan Tataramon nin Dios, na talagang kamotan an mga ley nin Dios. (Salmo 119:97) Dangan sana ninda ikakaaplikar an ikaduwang kabtang kan teksto​—na “itadom” an mga ley nin Dios sa saindang mga aki. Iyan nangangahulogan na itinatadom sa puso kan saindang mga aki an kahalagahan kan siring na mga ley paagi sa epektibong pagtotokdo asin parateng pag-otro.

Malinaw nanggad na bakong lihis na sa uso o sa panahon an pagtotokdo kan mga prinsipyo sa Biblia o an paggamit nin mamomoton na disiplina tanganing itanos an seryosong mga sala. Importanteng marhay na mga paagi ini tanganing andamon an mahalagang marhay na “mga pana” na iyan para sa deretso asin daing suki-suki na pagpasiring sa pagigin adulto.

 Pagprotehir kan Pana

Balikan niato an ilustrasyon na nakasurat sa Salmo 127:4, 5. Girumdomon na an parapana “pinano an saiyang suksukan” nin mga pana. Pagkatapos na andamon an mga pana, kaipuhan na protehiran iyan. Sa siring, dinadara ini kan parapana sa saiyang suksukan nin pana, na dian dai iyan basta-basta mararaot o mapuputol. Interesante nanggad, an Biblia nagtataram paagi sa hula manongod sa Mesiyas bilang sarong makinis na pana na ‘itinago kan saiyang Ama sa saiyang suksukan nin pana.’ (Isaias 49:2) Iyo, prinotehiran ni Jehova Dios, an pinakamamomoton nanggad na Ama, an saiyang namomotan na Aking si Jesus, sa gabos na kapahamakan sagkod na umabot an itinalaan na panahon tanganing gadanon an Mesiyas siring sa ihinula. Dawa pa siring, prinotehiran nin Dios an saiyang Aki tanganing dai permanenteng mapahamak huli sa kagadanan, na ligtas siang ibinalik sa langit, tanganing mabuhay nin daing sagkod.

Kaagid kaiyan, gustong protehiran kan marahay na mga magurang an saindang mga aki sa mga peligro kan ruminaot na kinaban na ini. Puedeng ipinagbabawal kan mga magurang an nagkapirang aktibidad na magsasapeligro sa saindang mga aki sa nakakadanyar na mga impluwensia na dai man kaipuhan. Halimbawa, isinasaboot kan madonong na mga magurang an prinsipyong ini: “An maraot na pag-iriba nakakaraot sa marahay na mga ugale.” (1 Corinto 15:33) An pagprotehir sa mga aki sa pakikiasosyar sa mga mayong paggalang sa moral na mga pamantayan kan Biblia posibleng marhay na ikalikay an mga hoben sa dakol na nakakaraot, o nakakagadan pa nganing sala.

Tibaad dai pirmeng aapresyaron nin mga aki an pagprotehir nin magurang. Sa katunayan, posibleng marhay kun beses na ikaanggot ninda iyan, huli ta an pagprotehir sa saindong mga aki sa parate mangangahulogan nin pagsabi sa sainda nin “dai.” An sarong iginagalang na autor nin mga libro sa pagpadakula sa aki nagsabi: “Minsan ngani dai ninda pirmeng ipinapaheling iyan asin tibaad dai kamo pasalamatan sa panahon na iyan, talagang gusto kan mga aki na tawan sinda kan saindang mga magurang nin ligtas asin masasarigan na areglo sa saindang buhay. Magigibo niato iyan paagi sa pagpaheling kan satong autoridad bilang magurang, na nagbubugtak nin mga limitasyon sa paggawe.”

Iyo, an pagprotehir sa saindong mga aki sa ano man na puedeng makahale kan saindang katoninongan, pagigin inosente, o kan saindang malinig na kamugtakan sa atubangan nin Dios sarong mahalagang marhay na paagi tanganing ipaheling na namomotan nindo sinda. Pag-abot nin panahon, posibleng marhay na masasabotan ninda an saindong mga  motibo, asin aapresyaron ninda an saindong mamomoton na pagprotehir.

Pag-asentar kan Pana

Mangnohon na ikinokomparar kan Salmo 127:4, 5 an magurang sa “sarong makosog na lalaki.” Nangangahulogan daw ini na an ama sana an puedeng magin epektibo sa pagigin magurang? Dai nanggad. Sa katunayan, an prinsipyo kan ilustrasyon na ini aplikado sa mga ama sagkod ina​—siring man sa nagsosolong mga magurang. (Talinhaga 1:8) An pananaram na “makosog na lalaki” nagsusuherir na darudakulang kosog an kaipuhan tanganing butasan an pana na nasa busog. Kan mga panahon kan Biblia, an mga busog kun beses napapatos nin tanso, asin sinasabi na an soldados “nagtutungtong sa busog,” na tibaad tinutungtongan kan saiyang bitis an busog tanganing maignit nia iyan. (Jeremias 50:14, 29) Malinaw nanggad, dakol na kosog asin paghihingoa an kaipuhan sa pagbutong kan higot na lubid na iyan tanganing ikaasentar an mga pana sa target kaiyan!

Kaagid kaiyan, an pagpadakula sa mga aki nangangaipo nin darudakulang paghihingoa. Dai sinda madakula nin tama kun sinda sana, kun paanong an pana dai man ikakaasentar an sadiri kaiyan pasiring sa target kaiyan. Makamomondo, dakol na magurang ngonyan an garo baga bakong andam na gibohon an gabos na klase nin paghihingoa na kinakaipuhan. An ginigibo ninda iyo an madaling paagi. Tinotogotan ninda an telebisyon, eskuelahan, asin an mga kaedad ninda na iyo an magtokdo sa saindang mga aki manongod sa tama asin sala, manongod sa moral, manongod sa sekso. Tinotogotan ninda an saindang mga aki na makua an ano man na gusto ninda. Asin kun garo baga depisilon na magsabi nin “dai,” nagsasabi na sana sinda nin “iyo”​—na sa parate isinasarahotan an saindang desisyon paagi sa pagsabi na habo nindang makologan an boot kan saindang mga aki. Sa katunayan, an pagigin mapagkonsinte ninda an magtatao sa saindang mga aki nin totoo asin nagdadanay na danyos.

An pagpadakula sa mga aki magabat na trabaho. An bilog na pusong paggibo kaiyan sa paggiya kan Tataramon nin Dios nangangaipo nanggad nin dakulaon na paghihingoa, alagad an mga balos daing kaagid sa halaga. An magasin na Parents nagsabi: “An mga pag-adal . . . nagpaheling na an mga aki na pinadakula nin mamomoton alagad may autoridad na mga magurang​—an mga mapagsuportar sa saindang mga aki pero nagpapadanay nin marigon na mga limitasyon—​matali sa klase, nagigin mas marahay na makiiba, positibo an pagheling sa sadiri, asin sa pangkagabsan mas maogma kisa sa mga aki na an mga magurang magsalang sobra kamapagpasunod o sobra karingis.”

Igwa nin mas marahay pa nganing balos. Kasubago inestudyaran niato an enot na kabtang kan Talinhaga 22:6: “Patuodon mo an aki oyon sa dalan para sa saiya.” An bersikulong iyan nagpapadagos paagi sa nakakaogmang mga tataramon na ini: “Minsan kun sia maggurang dai sia masuhay dian.” An ipinasabong daw na talinhagang ini nagtatao nin garantiya sa kapangganahan? Dai man. An saindong aki igwa nin libreng kabotan asin sia madakula tanganing gamiton iyan. Alagad an bersikulong ini nagtatao sa mga magurang nin mamomoton na garantiya. Ano iyan?

Kun sinasanay nindo an saindong mga aki oyon sa hatol kan Biblia, pinapangyayari nindo an pinakapaborableng mga kamugtakan na magtatao nin marahayon na resulta​—an pakaheling sa saindong mga aki na nagdadakula na maogma, kontento, asin responsableng mga adulto. (Talinhaga 23:24) Kun siring, andamon nanggad nindo an mahalagang marhay na “mga pana” na iyan, protehiran sinda, asin gibohon an gabos na makakaya sa pagdirehir sa sainda. Nungka nindong pagbabasolan iyan.

[Ritrato sa pahina 13]

An mga magurang daw nagpapaheling nin pagkamoot sa saindang mga aki paagi sa pagtao kan gabos na hinahagad ninda?

[Ritrato sa pahina 15]

Ipinapaliwanag nin mamomoton na magurang an mga dahelan kan ginibong mga susundon sa pamilya

[Ritrato sa pahina 15]

An marahay na mga magurang pinoprotehiran an saindang mga aki sa mga peligro kan ruminaot na kinaban na ini

[Ritrato sa pahina 16]

An pagpadakula sa mga aki magabat na trabaho, alagad an mga balos daing kaagid sa halaga