Ifi abantu bonaula umwela kuti fyalenga ne sonde lyaonaika. Akabungwe ka World Health Organization kalandile ukuti bantu fye abanono pe sonde abapeema umwela uusuma.

Umwela uwabipa e ulenga abantu balelwala amalwele pamo nga kansa ya kuli bapwapwa e lyo na malwele ya ku mutima. Uyu wine umwela wabipa ulalenga abantu mupepi na 7,000,000 ukulafwa mu nshita fye iinono cila mwaka.

Isonde balipangile mu nshila ya kuti liletwalilila ukupanga umwela uusuma uo ifya mweo fyonse fingalapema. Nomba isonde kuti lyacita fye ifi nga ca kuti abantunse tabalebomfya sana ifintu ifikowesha umwela. Tontonkanyeni pa fya kumwenako fimo.

• Twalishiba ukuti ifimuti filakula umwela wa carbon dioxide. Lelo ifimuti ifimena mu mumana ifyo beta ukuti mangrove fyena filakula sana umwela wa carbon dioxide ukucila ifimuti ifimena ku mulundu.

• Ifyo basangile nomba line filanga ukuti ifimenwa ifiba mu menshi ifyo beta ukuti kelp filakula sana umwela wa carbon dioxide kabili filautwala na mu mushili. Mu kati ka mabuula ya ifi fimenwa mulaba incende umwikala umwela uulenga aya mabuula yale-elela pa menshi. Lyena aya amabuula nga yaenda sana ukufuma ku lulamba, yalalepuka no kufumya umwela uubamo, kabili pa numa yalebila mu menshi no kuya panshi ya bemba. Kabili casangwa ukuti yalekala panshi ya bemba pa myaka iingi nga nshi.

• Twalimwene ifyo umwela uiwamya uwine ilyo kwali icikuko ca COVID-19. Mu 2020, amakampani ayengi yaliselwe, imyotoka ishingi shalilekele ukwenda kabili ici calilengele twakwata umwela uusuma. Magazini ya “2020 World Air Quality Report,” ilanga ukuti ifyalo ifingi pa fya fwailishe fyasangile ukuti pa numa fye ya cibindo mu nshita ya cikuko, twalikwete mwela uusuma uwingi.

Amabuteko yalitwalilila ukweba amakampani ukukanalaonaula umwela. Na kabili, basayantisti balisangako inshila na shimbi ishakucefeshamo ukukowesha umwela. Ku ca kumwenako, inshila imo iyo babomfya ya kuti utushiishi utunono uto beta ukuti ama Microbes tulelya ifiko ifiba mu mwela pa kuti abantu nga bapeema umwela tabalekolwa. Na kabili, abasambilila sana pa fya mwela balakoselesha na bantu ukulaendako pa makasa nelyo ukucofa incinga ilyo baleya kumo ukucila ukwensha sana imyotoka, e lyo baleba na bantu ukukanalabomfya sana amalaiti mu mayanda.

Lipoti ya mu 2022 iyalembelwe no tubungwe utwalekanalekana ukubikako na kabungwe ka World Health Organization e lyo na ka The World Bank ilangilila ukuti kwaliba na fimbi ifyo abantu balingile ukucita pa kucefyako ukukowesha umwela.

Lipoti ya mu 2020 yalandile ukuti ifyo abantu abengi mwi sonde lyonse babomfya pa kukosha umulilo wa kwipikila filakowesha umwela. Mu ncende ishingi bantu fye abanono e bengakumanisha ama stove na mafuta ayashikowesha sana umwela.

“Lesa wa cine, Yehova, Kalenga wa muulu kabili,. . . uwabumba isonde ne fyabapo, uupeela umupu ku bantu ababamo.”—Esaya 42:5.

Lesa e wapangile umwela tupema e lyo ne fintu ifisangulula umwela, alikwata sana amaka kabili alitemwa abantunse. Kanshi kuti twacetekela ukuti Lesa ali no kucitapo fimo pa kuwamya umwela. Moneni icipande cileti “Lesa Alilaya Ukuti Isonde Likatwalilila Ukubako.”