Alhazen afyelwe nalimo mu 965 C.E., mu calo ca Basra ico beta pali ino nshita ukuti Iraq. Alitemenwe sana ukusambilila pa fya mu muulu, ifya kundapa, inyimbo, pa lubuuto, pali sayansi, pa mishikakulo e lyo na pa nsamushi. Finshi maka maka tufwile ukulamutashishapo?

Abantu ukufuma fye na kale balishiba ilyashi lya fyo Alhazen alefwaya ukupanga icishiba. Icalengele afwaye ukupanga icishiba ni co alefwaya Umumana wa Naelo wilapoosa sana amenshi nelyo ukulakama sana. Na lyo line ici icishiba baishilecipanga pa Aswân mu 1902 ninshi palipita imyaka mupepi na 1,000.

Balanda ukuti Alhazen alefwaya ukupanga icishiba pa Mumana wa Naelo pa kuti kwilaba ilyeshi nelyo icilala mu calo ca Egypt. Ilyo Caliph al-Hakim uwaleteka mu Cairo aumfwile ifyo Alhazen alefwaya ukucita, alimwitile ku Egypt pa kuti apange icishiba. Nomba ilyo Alhazen amwene uyu umumana, alimwene ukutila te kuti apange icishiba. Lelo apo aletiina ifyo iyi imfumu iyali sana no bunkalwe yali no kumucita, aipangile kwati napeena kabili alitwalilile ukucita kwati lishilu pa myaka 11, ukufikila ilyo imfumu yafwile mu 1021. Ilyo aali uko basungila amashilu, alikwete inshita iikalamba iya kucita ifyo alefwaya.

Ilyo Alhazen balemufumya umo basungila amashilu, ninshi alipwisha ukulemba ifitabo ifingi pa fitabo 7 ifilanda pa lubuuto, kabili abengi batila “ifi ifitabo fyaba pa fitabo fyacindama sana ifya sayansi ifyo balembele kale.” Muli ifi ifitabo alilondolwele ifyo asangile ilyo alefwailisha pa fyo ulubuuto lwaba, ifyo lupanga amalangi ayalekanalekana, ifyo ciba nga  lwasanika pa cilola, na pa fyo ciba nga lwapita mu fintu ifyapusanapusana. Alisambilile na pa fyo amenso yabomba.

Ilyo calefika muli ba 1200, ifitabo Alhazen alembele ninshi balifipilibwila mu ciLatin ukufuma mu ciArabic, kabili abena Bulaya abasambilila sana balitwalilile ukufibomfya pa myaka iingi. Ifyo Alhazen alembele pa magalasi balifibomfeshe sana ku bena Bulaya abalepanga amagalasi ya menso, kabili ilyo balelolesha mu magalasi ayo balebika ninshi limo nalipalama sana ku linso e lyo limbi liliko apatali, balipangile ica kumwenako ifintu ifili apatali ne ca kumwenako utuntu utunono sana.

Alhazen alifwailishe ifyebo ifyo babomfya pa kupanga kamera ilyo apangile kamera iisulamika ifintu iya kubalilapo iyo twaishiba. Apangile iyi kamera ilyo atulile akapunda akanono mu muputule umwafiita pa kuti alemwena ifili pa nse pa cibumba icili mu kati.

Muli ba 1800, balipangile ifintu ifyo balebomfya pa kuti ilyo bakopa ifikope fileikalilila. Ifi e fyo amakamera tubomfya yaishilebako. Amakamera tubomfya muno nshiku e lyo na menso, yamona ifintu ifyasulama. *

Alhazen alishibe sana ukufwailisha pa fyapangwa na Lesa. Pali ilya nshita tacaseekele ku bantu ukufwailisha pa fintu nga filya alecita. Alhazen aba pa bantu ababalilepo ukulafwailisha nga ca kuti ifyo abantu balelanda pa fintu fya cine, kabili talesumina ifyo balelanda nga tapali ifishinka ifilelangilila ukuti ifyo balelanda fya cine.

Pali ino nshita basayantisti balanda ukuti: “Ufwile ukukwata ifishinka pa cintu pa kuti usumine ukuti ca cine.” Abantu bamo balanda ukuti Alhazen “e watendeke inshila sha kufwailishamo pa fintu isho basayantisti babomfya muno nshiku.” Kanshi tufwile ukumutasha sana.