Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Umwaume wa ku East Asia Asangwa ku Italy

Umwaume wa ku East Asia Asangwa ku Italy

Umwaume wa ku East Asia Asangwa ku Italy

CALI shani pa kuti umwaume wa ku East Asia asangwe mu calo ca bena Roma imyaka 2,000 iyapita? Ici e cipusho abashula ifya mu mushili baipwishe ilyo bashulile ifintu fimo ifyabapapwishe ku kapinda ka ku kulyo aka Italy mu 2009.

Bashulile ifi fintu mu manda ya kale iya bena Roma ku Vagnari, iyabela ku masamba ya musumba wa Bari, apaba amakilomita 60. Pali iyi ncende, bashulilepo amafupa ya bantu 75. Ilyo bapimine aya mafupa, basangile ukuti abengi pali aba nalimo bafyalilwe muli ilya ine ncende. Lelo amafupa ya muntu umo yalibapapwishe. Ilyo bapimine mitochondrial DNA ya aya mafupa, basangile ukuti banyina ba uyu muntu bali ba ku East Asia. * Amafupa yalelanga ukuti ali pano calo pa kati ka myaka ya 1-100 C.E. nelyo imyaka ya 100-200 C.E. Abashulile aya mafupa batile, “uyu e muku wa kubalilapo uo basangile amafupa mu Roma aya muntu wa ku East Asia.” Bushe uyu muntu ali nani?

Abashulile amafupa batile: “Ico umo engabalilapo ukutontonkanya ca kuti uyu muntu afwile ali pali bashimakwebo abaleshitisha insalu ilyo abena China balecita amakwebo na bena Roma.” Lelo, catunganishiwa ukuti pa kucita ubu bukwebo, abantu tabale-enda ukufuma ku China ukuyafika ku Italy, apaba amakilomita 8,000. Kwaleba incende apo bashimakwebo balesha ifipe, e lyo bambi nabo bafisenda ukuyafifisha pambi mpaka fyafika na ku Italy.

Finshi twingasambilila kuli iyi ncende uko bashulile aya mafupa? Kale sana, Vagnari yali ni mpanga ya bakateka ba mu Roma, uko balesungulwila ulubwe no kupanga amatailoshi. Abengi abalebombela kulya bali basha, kabili no yu wine muntu tulelandapo afwile ali musha. Na kuba, ifyo bamushikile filanga ukuti tali mukankaala. Ifipe fye akwete ifyo bamushikile na fyo ni mpoto imo, kabili pa muulu wakwe balishikilepo umuntu na umbi.

Mulandu nshi ifi bashulile ficindamine? Ukusalangana kwa mbila nsuma mu myaka ya 1-100 C.E. kwashintilile pa ncende isho abena kale baleyako. Baibolo ilanda ukuti pa numa ya Pentekoste ya mu 33 C.E., abalendo abaleisa ku Yerusalemu balengele imbila nsuma ukufika ukutali. (Imilimo 2:1-12, 37-41) Nalimo aya mafupa basangile yalanga ukutila pali ilya nshita, abantu bamo bale-enda ukufuma ku East Asia ukufika ku Mediterranean. *

[Amafutunoti]

^ para. 3 Mitochondrial DNA, tailanga icili conse pa bafyashi abaume aba muntu.

^ para. 6 Kwaliba no bushininkisho ubulanga ukuti aba ku Bulaya na ba ku America na bo baleya ku East Asia. Moneni icipande citila, “Bushe Bamishonari Bafikile Kwi Ukulola ku Kabanga?” mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa January 1, 2009.

[Mapu pe bula 29]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

ROMA

Vagnari

Bemba ya Mediterranean

EAST ASIA

BEMBA YA PACIFIC OCEAN

[Icikope pe bula 29]

Amafupa ya mwaume wa ku East Asia ayo bashulile mu manda ya kale iya mu Roma

[Abatusuminishe]

© Su concessione del Ministero per i Beni e le Attività Culturali-Direzione Regionale per i Beni Culturali e Paesaggistici della Puglia - Soprintendenza per i Beni Archeologici della Puglia