Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Mwaba Ilyashi Lya Kale Ilya Cine

Mwaba Ilyashi Lya Kale Ilya Cine

Mwaba Ilyashi Lya Kale Ilya Cine

“Nalikonka fyonse bwino bwino ukufuma pa kutendeka.”—LUKA 1:3.

BUSHE BAIBOLO YAPUSANA SHANI NE FITABO FIMBI? Mu nshimi sha kale tabalanda incende uko ifintu fyacitikile, ubushiku fyacitike, na mashina ya bantu balelandapo. Lelo amalyashi ayengi ayalembwa mu Baibolo yena yalalenga uulebelenga ukushininkisha ukuti ifyo Baibolo “yalanda fya cine nga nshi.”—Amalumbo 119:160, The Psalms for Today, iyapilibwile R. K. Harrison.

ICA KUMWENAKO: Baibolo itila: “Nebukadnesari imfumu ya ku Babiloni . . . yasendele Yehoyakini [Imfumu ya baYuda] muli bunkole ku Babiloni.” Pa numa, “mu mwaka uo Ebili-merodaki imfumu ya Babiloni yatendeke ukuteka, e lyo yafumishe Yehoyakini imfumu ya Yuda mu cifungo.” Na kabili, “icipimo cakwe ica fya kulya, imfumu yalemupeela lyonse ifyo alekabila cila bushiku, inshiku shonse isha bumi bwakwe.”—2 Ishamfumu 24:11, 15; 25:27-30.

IFYO ABASHULA IFYA MU MUSHILI BASANGA: Pa fitantaala fya musumba wa kale uwa Babiloni, abashula ifya mu mushili balisangapo ifyalembwa fya buteko ifyaliko mu nshiku sha kwa Nebukadnesari II. Pali ifi fyalembwa palilembelwe no bwingi bwa fya kulya balepeela abafungwa e lyo na balebomba kwi sano. Balilembelepo na mashiwi ya kuti, “Yaukin [Yehoyakini],” uwali “imfumu ya Yahud [Yuda],” na ba mu ng’anda yakwe. Inga pali Ebili-merodaki, uwapyene Nebukadnesari, bushe balisangapo ifili fyonse? Pa mutondo umo uo basangile mupepi no musumba wa Susa, palembwa ati: “Isano lya kwa Amil-Marduk [Ebili-merodaki], Imfumu ya Babiloni, mwana Nebukadnesari Imfumu ya Babiloni.”

MULETIPO SHANI? Bushe kwaliba icitabo ca mushilo icili conse icalembelwe kale icilanda ifintu fya cine kabili mu kulungatika? Nelyo bushe kuti mwatila Baibolo yali-ibela?

[Amashiwi pe bula 5]

“Ifyo Baibolo yalanda pa nshita ne fifulo ukwalecitikila ifintu, fya cine sana kabili fyalishintililwapo ukucila ifyo ifyalembwa fimbi ifya kale fyalanda.”—ICITABO CA A SCIENTIFIC INVESTIGATION OF THE OLD TESTAMENT, ICALEMBELE ROBERT D. WILSON

[Icikope pe bula 5]

Icalembwa ca bena BAbiloni apo balumbula Imfumu Yehoyakini iya baYuda

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 5]

© bpk, Berlin/Vorderasiatisches Museum, SMB/Olaf M. Tessmer/Art Resource, NY