Baibolo Ilaalula Abantu

CINSHI calengele ukuti umwaume uwakuliile mu lupwa lwa ba Katolika abakamamo na menshi kabili uwalebomba incito iisuma nga nshi iya bushimafunde abe Inte ya kwa Yehova? Cinshi calengele umwaume uwali icipondo ukuleka buntalamisoka no kutendeka ukulashimikila imbila nsuma? Yumfwileni ifyo abene balondolola.

“Naishileishiba Bwino Ubupusano Bwaba pa Kucita Icisuma ne Cabipa.”—SEBASTIÃO ALVES JUNQUEIRA

UMWAKA BAFYELWE: 1946

ICALO: BRAZIL

IFYO BALI: SHIMAFUMU

INKULILO YANDI: Twaleikala ku ncende ukwali amafarmu, apali amakilomita 6 ukufuma mwi tauni lya Piquete. Abafyashi bandi balikwete ifarmu ilinono umo twalelima pa kusanga umwa kuliila ne fyo twalekabila. Isukulu nalesambililako lyali mwi tauni lya Piquete, e ico pa kwangushako imyendele, nalishitile incinga iya kale. Abantu abali ku ncende twaleikala bali bapiina, lelo itauni lya Piquete lyali ilya busaka kabili tamwali sana bumpulamafunde. Abaume abengi aba muli ili tauni balebomba mu fakitare umo balepanga ifyanso fya bashilika.

Nalitemenwe sana ukusambilila kabili naishilekwata ishuko lya kuya mu kusambilila pa sukulu lya bashilika apo balepanga indeke, ilyabelele mu musumba wali mupepi. Ilyo napwishishe amasambililo mu 1966, naishileba kapokola. Lyena, naile ku sukulu uko basambilisha ifya mafunde, kabili ilyo napwishishe amasambililo, nalipokele digiri mu fya mafunde. Pa numa, nalilembele kalata ya kufwailapo incito ya kuba umukalamba wa bakapokola. Mu 1976, nalipaashile amashindano ya buteko kabili balinsalile ukuba umukalamba wa bakapokola. Limo, naleangalilako ne milimo iya pa cifungo. Nga ndebombela ku cifungo, ba Nte ilingi baleisa ku kulomba ulusa ukuti bashimikile ku bafungwa. Na ine wine balenshimikilako imbila nsuma iya mu Baibolo. Nalicindike Lesa. Nalitemenwe sana ukwishiba ukuti Lesa alikwata ishina ilya kuti Yehova, no kutila kuti twaba ifibusa fyakwe.

Mu kuya kwa nshita, balimpeele icifulo ca pa muulu. Mu 1981, nalipaashile amashindano na yambi aya buteko kabili naishileba shicilye wa buteko. Lyena mu 2005, balinsalile ukuba shicilye mu cilye cikalamba ica mu São Paulo ukuti ndepingula imilandu iifuma ku bantu abashitemenwe ifyo babapingwile mu filye fimbi.

IFYO BAIBOLO YA-ALWILE UBUMI BWANDI: Ilyo napwishishe fye amasambililo pe sukulu lya mafunde, nalitendeke ukubelenga Baibolo. Ukubelenga Baibolo kwalengele ukuti njaluke sana mu fyo naletontonkanya. Nali Katolika uwakamamo na menshi. Mu lupwa lwesu mwali abapatili na shikofu, kabili nga kuli Iminsa, nine naleafwilisha umupatili. Alempeelela limo apa kuyabelenga mwi buuku lya mapepo, kabili nga nabelenga e lyo aletendeka ukupepesha. Tacaseekele mu ndupwa sha ba Katolika ukubelenga Baibolo. Bamayo balifulilwe sana ilyo baishibe ukuti nalebelenga  Baibolo. Balenkanya, balenjeba ati nkapena nga natwalilila ukubelenga Baibolo. Na lyo line, nshalekele ukuibelenga pantu nshasangilemo ububi ubuli bonse mu kubelenga Baibolo.

Imona kwati, ukufwaisha ukwishiba ifingi pali Baibolo e kwalengele ukuti ndefwaisha ukulaibelenga. Nalefwaisha ukwishiba ifingi pa bapatili no mulimo babomba mu calici. Na kabili natendeke ukubelenga ifitabo ifyalembele abali mu kalibumba ka mwi calici lya Katolika abalefwaya aba mwi calici ukulabombesha ukuwamya imikalile ya bantu. Lelo ifyo aba bantu baletontonkanya ukuti e fyo bafwile ukucita pa kuwamya imikalile ya bantu, tafyalolelemo kabili nalefilwa no kufyumfwa.

Pali iyi ine nshita, dokota wandi uwa meno, umu Buddha, ampeele icitabo icitila Did Man Get Here by Evolution or by Creation? * ico bamupeele fye na o. Nalipokele ici citabo, naletontonkanya ukutila kuti cawama ukucibelengela pamo ne citabo calembele Charles Darwin, icitila, The Origin of Species. Ifyo balondolola muli ici citabo ca Did Man Get Here by Evolution or by Creation? fyaleumfwika bwino sana, ifyalondoloka, ica kutila no kushininkisha kuti washininkisha ukuti ifyo balelanda fya cine. Nalishininkishe ukuti icisambilisho ca kuti umuntu asangwike fye ca bufi.

Ilyo nabelengele icitabo icalelanda ukuti ifintu fyapangilwe fye, nalefwaisha ukwishibilapo na fimbi. Natendeke ukufwaya ifitabo na fimbi ifyalemba ba Nte. Bamo banjebele ukuti makanika uwaba pe sukulu apo bapanga indeke ni Nte ya kwa Yehova. Nalilandile nankwe kabili alimpeeleko ifitabo ifya kubelenga. Pali ilya nshita, nalikeene ukulasambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Naletontonkanya ukuti mfwile ukulaisambilisha Baibolo ne mwine.

Ilyo natendeke ukubelenga Baibolo, napingwilepo ukuti apo nalyupa, kuti cawama ukulabelenga Baibolo pamo no lupwa lwandi. Cila mulungu twalesambilila no kubelengela pamo Baibolo. Apo twali ba Katolika, twalicetekele sana abapatili na bashikofu. Lelo nalipapile ilyo nabelengele Yohane 14:6, iitila: “Yesu amwaswike ati [umusambi Toma]: ‘Nine nshila ne cine no mweo. Takuli uwisa kuli Tata kano aishila muli ine.’” Pa numa ya kufwailisha sana pali ili lyashi, naishileishiba ukuti Yehova e wingatupususha, ukupitila muli Yesu. Ku Katolika baletusambilisha ukuti abapatili e bengatupususha.

Kwali amalembo na yambi yabili ayalengele ukuti ndeke ukucetekela Icalici lya Katolika ne fyo basambilisha. Ilembo limo lya Amapinda 1:7, ilitila: “Ukuba na katiina kuli Yehova e ntendekelo ya kwishiba. Amano no kusalapula e fyo abawelewele basuula.” E lyo limbi ni Yakobo 1:5, ilitila: “Nga ca kutila umo pali imwe abulwa amano, eleka ukulomba kuli Lesa na o akamupeela, pantu Lesa apeela fye kuli bonse ukwabula ukwebaula.” Nalefwaisha sana ukwishiba icine no kuba na mano, lelo nangu naleya ku kupepa nshasangile icine na mano. E ico, nalilekele ukuyako.

Mu 1980, umwina mwandi atendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Nga ndi pa ng’anda ilyo aba kumusambilisha baisa, nalesangwapo. Mu kuya kwa nshita, na ine nalitendeke ukusambilila Baibolo. Lelo palipitile imyaka iingi pa kuti tupingulepo ukubatishiwa no kuba Inte sha kwa Yehova. Umwina mwandi abatishiwe mu 1994, e lyo ine mu 1998.

IFYO NANONKELAMO: Abana bandi bane balikula bwino pantu balisambilila ukulakonka amafunde ya kwa Yehova. (Abena Efese 6:4) Nakwata abana abaume babili, kabili bonse balabombesha mu kwafwa ba Nte banabo abo balongana nabo. Abana bandi babili abanakashi nabo balicincila mu kushimikila abantu imbila nsuma. Abena mwandi balapoosa inshita iikalamba cila mweshi ukusambilisha abantu Baibolo, e lyo na ine nine eluda mu cilonganino twabamo.

Ilyo naishileba Inte ya kwa Yehova e lyo naishileishiba bwino ubupusano bwaba pa kucita icisuma ne cabipa. Apo ncili ndapingula imilandu mu cilye, ndesha ukupashanya ifyo Yehova abomba ne milandu iyalekanalekana, nshipampamina fye pa cintu cimo, ndesha ukumona icalengele ukuti  umuntu alufyanye, kabili nga ca kuti umulandu taukulile, ndaba no luse.

Nalipingula abantu abengi abacita imilandu pamo nga ukucusha no kuulungana na bana abanono, ulubuli, e lyo ne milandu imbi iikulu. Na lyo line, ndomfwa ububi pa fintu ifyabipa ificitika. Nga ndetamba TV, cilankalipa sana ukumona ifyo imibele yabipa ifulile mu calo. Ndatasha Yehova pa kungafwa ukwishiba icalenga ukuti bumpulamafunde bufule pano calo, na kabili ndatasha na pe subilo twakwata ilya kuti ifi fyonse ifyabipa fikapwa.

“Ukukakwa mu Cifungo Takwanengele Ukuti Njaluke.”—KEITH WOODS

UMWAKA BAFYELWE: 1961

ICALO: NORTHERN IRELAND

IFYO BALI: BALI ICIPONDO

INKULILO YANDI: Nafyelwe mu 1961 mwi tauni lya Portadown, mu Northern Ireland. Muli ili tauni, mwalifula sana abantu. Twalepepa kuli ba Protestanti, kabili uko twaleikala kwali sana ba Katolika na ba Protestanti. Abengi bali bapiina, tabakwete sana indalama, lelo nangu cali ifi, twaleumfwana.

Ifyo nalecita tafyaweme, kabili filandetela ne nsoni. Mu 1974, naitumpile mu fimfulunganya ifyali mu Northern Ireland. Ifi fimfulunganya fyali mu mipepele na mu mitekele. Pali ilya nshita, ifintu fyalibipile sana uko twaleikala. Ku ca kumwenako, bushiku bumo, batata abali abakalamba ku Ulster Carpet Factory, (akampani akalepanga amakapeti), bali ku ncito ubushiku ninshi balesambilisha abalumendo babili ifya kubomba. Aba balumendo bali ni ba Katolika kabili baleikala fye mupepi na pa mwesu. Ilyo aba balumendo bali ku ncito na batata, umuntu umo apoosele ibomba mu ng’anda yabo kabili lyaipeye bawishi, banyina, no mwaice wabo umwaume.

Ifimfulunganya fyalicililemo ica kuti ba Katolika na ba Protestanti balitendeke ukulwa. Ba Katolika balyocele amayanda ya ba Protestanti ica kuti ba Protestanti balifulumwike ku ncende kwaleikala ba Katolika. Ba Protestanti nabo balitendeke ukucusha sana ba Katolika abaleikala ku ncende ukwafulile ba Protestanti. Uko twaleikala, e kwaishilefula sana ba Protestanti. Tapakokwele, balinjikete no kumpingula ukukakwa mu cifungo pa myaka itatu pa mulandu wa kupuulisha amabomba.

Ilyo nali mu cifungo, naishileba cibusa wa mufungwa uwaishibikwe sana pa mulandu wa kuti ali mu kabungwe ka mapolitiki akalefwaya ukwikatanya icalo ca Northern Ireland ne calo ca United Kingdom. Twali fye kwati twafyalwa inda imo, kabili ilyo aleupa, nine nali inshindishi pa bwinga bwakwe. Ukukakwa mu cifungo takwalengele ine no munandi ukwaluka. Ilyo batufumishe mu cifungo, twalikonkenyepo na kampeni yesu iya kufwaya ukwalula ifintu, kabili e lyo twacilile na po mu fya mapolitiki. Ici calengele ukuti umunandi bamukake mu cifungo na kabili. Ilyo ali mu cifungo, balimwipeye.

 Na ine wine balefwaya ukunjipaya, kabili bushiku bumo balipuulishe ibomba muli motoka yandi. Ifi fyalecitika fyalengele fye ukuti nkosepo ukufwaisha ukwalula ifintu mu fya mapolitiki.

Pali iyi yine nshita, nalyafwilisheko ukupanga programu iyo balangile pa TV ya ku Britain iyalelanda pa fimfulunganya fyali mu mipepele na mu mitekele. Iyi programu yalindeteele amafya na yambi. Ku ca kumwenako, bushiku bumo ilyo naile ku ng’anda, nasangile umukashi wandi nambutuka. Kabili tapakokwele, umwana wandi umwaume na o balimusendele. Ndebukisha bushiku bumo ilyo nalelolesha mu cilola, natile, “Mwe Lesa nga e ko mwaba, ngafweni.”

Umulungu wakonkelepo pa Cibelushi, nakumenye Paul, umunandi uo twaishibene nankwe kale. Pali iyi nshita ninshi aliba Inte ya kwa Yehova, kabili atendeke ukunjebako amashiwi ya mu Baibolo. Ilyo papitile inshiku shibili, Paul antumine Ulupungu lwa kwa Kalinda. Muli iyi magazini, mwali icipande apo bayambwile amashiwi yaba pali Yohane 18:36, apo Yesu atile: “Ubufumu bwandi te bwa pano calo. Ubufumu bwandi abuba bwa pano calo, ababomfi bandi nga balwa ukuti nipeelwa ku baYuda. Lelo ubufumu bwandi te bwa pano calo iyo.” Aya mashiwi yalimfikile sana pa mutima, kabili pali ubu bwine bushiku nalitendeke ukwaluka.

IFYO BAIBOLO YA-ALWILE UBUMI BWANDI: Paul alitendeke ukunsambilisha Baibolo. Mu kuya kwa nshita, ba Bill, abali nabo ni ba Nte, e baishilekonkanyapo ukulansambilisha Baibolo. Nalishiba ukuti nali uwayafya ukusambilisha; naleipusha sana amepusho! Na kabili nale-eba bashimapepo abalekanalekana ukwisa ku ng’anda pa kuti bashinine ba Bill ukuti ifyo balesambilisha fya bufi. Lelo nalimwene ukuti Icebo ca kwa Lesa ca cine.

Ndebukisha bushiku bumo naebele ba Bill ukuti beisa mu kunsambilisha pantu balicilike imisebo kabili nga ca kuti balishile, kuti babapoka motoka no kuyoca. Na lyo line, ba Bill balishile mu kunsambilisha. Baishile ne ncinga, mu nshita ya kwisa na motoka. Na kuba, nani uwingafwaya ukubapoka incinga? Inshita imbi, twali mu ng’anda na ba Bill tulesambilila Baibolo, e kumona fye bakapokola na bashilika baisa no kunjikata. Ilyo balensenda, ba Bill balimbilikishe kabili banjebele ukucetekela fye Yehova. Ifi fyonse ifyo ba Bill balencitila fyalimfikile sana pa mutima kabili fyanengele ukufwaya ukwaluka.

Umuku wa kubalilapo nailelongana ne Nte sha kwa Yehova ku Ng’anda ya Bufumu, abantu bamo bafwile balipapile sana. Nali ne cunsu, nalifwele ne sikiyo, kabili nalifwele ne jaketi lya mpapa ilyo balembelepo icilonganino ca mapolitiki nalimo. Lelo nalipapile ifyo ba Nte bampokelele bwino. Nalitemenwe sana ukumona ifyo bali ne cikuuku kuli ine.

Nangu ca kutila nalesambilila Baibolo, nshalekele ukwangala na banandi aba kale. Lelo mu kuya kwa nshita, icine ico nalesambilila muli Baibolo calitendeke ukumfika pa mutima. Nalikutulwike ukuti nga ndefwaya ukubombela Yehova, mfwile ukuleka ifya mapolitiki no kwangala na banandi ababipa. Ukucite fi takwayangwike. Lelo ilyo natwalilile ukusambilila Baibolo, Yehova alinkoseshe kabili nalyalwike. Nalibeyele umushishi, nalilekele ukufwala isikiyo, kabili nalishitile na suti. Ifyo nalesambilila fyalengele no kuti njaluke mu fyo nalemona abantu bambi.

IFYO NANONKELAMO: Nali mpulamafunde kabili icipondo. Bakapokola na bashilika abengi ku ncende twaleikala balinjishibe pa mulandu wa fyo nalecita. Ino nshita ifintu fyalyaluka. Ku ca kumwenako, umuku wa kubalilapo naile ku kulongana kwa citungu ukwa Nte sha kwa Yehova ukwabelele mwi tauni lya Navan, bakapokola balinshindike ukupita mu Ireland na mu Northern Ireland ukuyafika ukwabelele ukulongana. Lelo pali ino nshita, bakapokola tabanshindika pa kuya mu kulongana. Na kabili, ndaya mu kushimikila ukwabula umwenso na Paul na ba Bill e lyo na ba Nte bambi abo tulongana nabo.

Ilyo na-alwike, naishileba umuntu umusuma no kuba fye nga ba Nte bambi aba mu cilonganino. Mu cilonganino mwine e mo naishibene na Louise kabili twalyupene. Kabili ino nshita umwana wandi umwaume twikala nankwe.

Nga natontonkanya pa fyo nali kale, ndomfwa sana ububi pantu ifyo nalecita fyalelenga abantu ukucula nga nshi kabili fyalebakalifya. Nalisumina ukuti Baibolo ilalenga abantu abapala ine ukwaluka, ilabalenga ukuleka imisango yabipa no kuba ne mibele iisuma no kukwata isubilo.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 12]

Bamayo balifulilwe sana ilyo baishibe ukuti nalebelenga Baibolo