Icilye Ca European Court Casuminisha Insambu Sha Muntu Isha Kukaana Ukwingila Ubushilika Pa Mulandu Wa Kampingu Yakwe

INTE SHA KWA YEHOVA mu calo conse baishibikwa ukuti tabaibimba mu mapolitiki nelyo ukulwa inkondo. Basumina ukuti bafwile ‘ukufula bapanga babo ukuti babe baplao’ kabili tabafwile “ukusambilila inkondo na kabili.” (Esaya 2:4) Tabakaanya abalefwaya ukubomba ubushilika. Inga ca kuti kampingu ya kwa Nte tailemusuminisha ukwingila ubushilika, lelo mu calo ekala mwaliba ifunde lya kuti bonse bafwile ukuba abashilika, bushe kuti acita shani? Ifi e fyacitikile umulumendo, Vahan Bayatyan.

Ifyacitike Ilyo Umulandu Ushilafika ku Cilye ca European Court

Ba Vahan bafyalilwe ku Armenia, mu April 1983. Mu 1996 bena na ba lupwa lwabo batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova kabili ilyo bafikile imyaka 16 balibatishiwe. Ba Vahan balicindike ifyo Yesu Kristu asambilishe ukubikako fye ne fyo aebele abasambi bakwe ukuti tabafwile ukubomfya ifyanso. (Mateo 26:52) Tapakokwele ukutula apo ba Vahan babatishiwilwe, kwalimine ubwafya ubo balingile ukupingulapo bwino.

Mu Armenia mwaliba ifunde ililanda ukuti umwaume onse nga afika imyaka 18 afwile ukubombako ubushilika. Nga akaana, kuti akakwa ukufika fye na ku myaka itatu. Ba Vahan balefwaya ukubombela abekala calo banabo. Lelo na kabili tabalefwaya ukucita ifintu ifyapusene na kampingu yabo iyasambilishiwa na Baibolo. E co cinshi bacitile?

Mu 2001, ilyo ba Vahan bafikile imyaka 18 batendeke ukulembela amakalata abalashi ba buteko bwa calo ca Armenia. Muli aya makalata balondolwele ukuti ukubomba ubushilika kwali no kupusana na kampingu yabo ne fyo basumineno. Na lyo line balilondolwele ukutila kuti batemwa ukubombako imilimo imbi iya buteko.

Ba Vahan batwalilile ukulembela ubuteko ukucila pa mwaka umo ukuti babasuminishe ukukanabomba ubushilika. Lelo mu September 2002, balibekete kabili babapeele  umulandu wa kukanaumfwila ifunde lya kwingila ubushilika. Babakakile umwaka umo ne myeshi 6. Na lyo line shicilye umo tatemenwe ifyo bapingwile uyu mulandu. E ico pa numa ya mweshi umo, uyu shicilye atwele umulandu wa ba Vahan ku cilye cimbi pa kuti ubupingushi bwa uyu mulandu bucile pa fyo bapingwile pa kubala. Atile imilandu ya kampingu iyo ba Vahan bakaaninepo ukubomba ubushilika yali, “ya bufi kabili kuti yaletelela na bambi.” Icilye ca apilu uko shicilye atwele umulandu wa ba Vahan calisuminishe ifyo shicilye alandile kabili ba Vahan balibalundileko imyaka ibili ne myeshi 6.

Ba Vahan balicitile apilu ku cilye cikalamba ica Court of Cassation mu Armenia. Mu January 2003, ici cilye calisuminishe ifyo icilye ca apilu capingwile. Tapakokwele ba Vahan balibatwele ku cifungo uko bakakilwe pamo na baleipaya abantu, abaleshitisha imiti ikola e lyo na baleulungana na banakashi ku maka.

Ifyacitike Ilyo Umulandu Wafikile ku Cilye ca European Court

Ukutula mu 2001, icalo ca Armenia caliba mu kabungwe ka Council of Europe. Kanshi, abena Armenia balikwata insambu sha kutwala umulandu ku cilye cikalamba ica European Court of Human Rights (ECHR) nga ca kuti ifilye fya mu calo cabo fyafilwa ukupingula bwino. E fyo na ba Vahan bacitile. Batile pa kubapatikisha ukwingila ubushilika, ubuteko bwa calo ca Armenia bwalipulile mwi Funde lyalenga 9 ilya kabungwe ka European Convention on Human Rights. Balombele ukuti insambu bakwata isha kukaana ubushilika pa mulandu na kampingu yabo shicingililwe. Takwatalile akuba uwa winine umulandu wa musango yu.

Pa October 27, 2009, icilye ca ECHR calipingwile uyu mulandu. Icilye catile ukulingana ne fyo bapingulapo imilandu yalekanalekana iyakuma kampingu, ifunde lyalenga 9 ilya European Convention talitungilila insambu sha bakaana ukwingila ubushilika pa mulandu wa kampingu yabo.

Pali iyi nshita ninshi ba Vahan balifuma kale mu cifungo, balyuupa e lyo kabili ninshi balikwata no mwana umwaume. Ba Vahan tabatemenwe ifyo icilye capingwile. E co bali no kupingulapo, nampo nga kukonka ubupingushi bwapeelwe nelyo ukutwala umulandu ku cilye icikalamba sana ica Grand Chamber of the ECHR. Basalilepo ukutwala umulandu ku cilye ca Grand Chamber of ECHR. Kwena te milandu yonse iyo icilye ca Grand Chamber cipingula, e co ilyo ba Vahan baishibe ukuti icilye nacisumina ukupituluka mu bupingushi bwa mulandu wabo, balitemenwe sana.

Lyena mu kupelako, pa 7 July, 2011, mu Strasbourg, ku France, icilye ca Grand Chamber of the ECHR calipingwile uyu mulandu. Pali  bashicilye 17 abalebombela pali uyu mulandu, 16 batile filya ubuteko bwa Armenia bwakakile ba Vahan Bayatyan pa mulandu wa kukaana ukwingila ubushilika, bwalipulile mwi funde ilisuminisha umuntu ukukonka kampingu yakwe. Ni shicilye fye umo uwatile ba Vahan balikwete umulandu. Na o uyu afumine ku calo ca Armenia.

Mulandu nshi ifyo ici icilye capingwile fyacindamina? Pantu wali e muku wa kubalilapo uo icilye ca ECHR capingwile ukuti umuntu alikwata insambu sha kukaana ukwingila ubushilika nga ca kuti kampingu yakwe tailemusuminisha ukulingana ne funde lyalenga 9 ilya kabungwe ka European Convention on Human Rights. Kanshi icilye cimona ukuti mu calo umwaba amaisosele, ukukaka umuntu pali uyu mulandu, kumwikala pa nsambu isho akwata isha kuipingwila ico alefwaya.

Ifi e fyo icilye ca ECHR calandilepo pa Nte sha kwa Yehova abakaana ukwingila ubushilika: “Icilye taciletwishika nangu panono ukuti icalengele shimilandu ukukaana ukwingila ubushilika ni pa mulandu wa fyo asuminamo, ica kuti nangu mwingamupatikisha shani, te kuti abombe ubushilika.”

Ifyo aba mu Filye Batendeke Ukucita pa Numa ya Bupingushi

Ukucila pa myaka 20 iyapita, Inte sha kwa Yehova ukucila pali 450 mu Armenia balikakwa pa mulandu wa kukaana ukwingila ubushilika. Lintu cino cipande calelembwa, abalumendo 58 Inte sha kwa Yehova, aba mu Armenia e baali mu cifungo pa mulandu wa kukaana ukwingila ubushilika. Basano pali aba 58 bakakilwe pa numa ya bupingushi bwa mulandu wa ba Bayatyan. * Pali ilya milandu isano, bashicilye balikaanine umulumendo umo uwatile tabafwile ukumukaka pantu kampingu yakwe tayalemusuminisha ukwingila ubushilika. Pa kukaana, shicilye alembele ati: “Ifyo icilye ca European Court capingwile umulandu wa ba Bayatyan v. Armenia, pa 7 July, 2011, nafipusana no mulandu wa uyu mulumendo apo takwaba imilandu iipalana muli fyonse fye.”

Mulandu nshi shicilye alandile ifi? Pa nshita ba Vahan Bayatyan babapingwile, takwali ukusalapo ukubomba incito imbi iya buteko nga wakaana ubushilika. Ubuteko bwa calo ca Armenia bwatile ukutula pa bupingushi bwa ba Vahan, nomba kwaliba ifunde ilisuminisha umuntu ukuti nga akaana ukubomba ubushilika kuti asalapo ukubomba incito imbi iya buteko. Na lyo line, ili funde lyaba mu maka ya bashilika, kanshi ku bengi abo baleita pali nomba ukwingila ubushilika lelo abakaana pa mulandu wa kampingu yabo, ili funde talibomba.

Ba Vahan Bayatyan balitemwa sana pa bupingushi bwa lulumbi ubo icilye capingwile bwino. Kanshi cashalila fye ku buteko bwa Armenia ukuleka ukupingula no kukaka bonse abakaana ukwingila ubushilika pa mulandu wa kampingu yabo ne fyo basuminamo.

Inte sha kwa Yehova tabafwaya ukwalula amafunde ya calo bekalamo. Lelo, nga fintu ba Vahan Bayatyan bacitile ilyo bali abaice, ico fye Inte sha kwa Yehova bafwaya kukanabekala pa nsambu isho bakwata ukulingana na mafunde ya mu calo bekala. Mulandu nshi? Ni pa kuti batwalilile ukwikala mu mutende no kutwalilila ukulaumfwila amafunde ya Ntungulushi yabo, Yesu Kristu.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 30]

Ba Vahan Bayatyan ninshi nabeminina pa ntanshi ya cifungo ca Nubarashen Prison mu Armenia

[Icikope pe bula 30, 31]

Ba Bayatyan ninshi bali na baloya babo mu cilye cikalamba ica European Court of Human Rights, pa November 24, 2010

[Icikope pe bula 31]

Ba Bayatyan na bena mwabo ba Tsouinar, e lyo no mwana wabo umwaume Vahe