Te mulandu no musango wa ncito mubomba, mufwile ukwishiba ukuti “mu kucucutika konse mwaba no busuma.” (Amapinda 14:23) Busuma nshi bwabamo? Ubusuma bumo bwa kuti ukubombesha kulenga tulekwata ifyo tukabila. Kabili Lesa alilaya ukuti akapeela aba mupepa fyonse ifyo bakabila. (Mateo 6:31, 32) Lelo Lesa afwaya no kuti tulebombesha pa kuti tulesanga umwakuliila.—2 Abena Tesalonika 3:10.

Kanshi tufwile ukulamona incito ukuti yalicindama nga nshi. Ukubomba incito kuti kwalenga umuntu ukulaisakamana bwino, no kulasakamana abantu bakwe. Ba Joshua abali ne myaka 25 batile: “Ukubomba incito no kukwata ifyo tulekabila kwalicindama. Nga ca kuti ulebomba no kushita ifyo ukabila nishi incito ilekwafwa.”

Nga tulebombesha, kuti calenga twalamona ukuti twalicindama. Nga twatwalilila ukubomba incito iyo iine tubomba ukwabula ukutendwa, nampo nga yalikosa nelyo tatwaitemwa, kuti calenga twaba ne nsansa no kulamona ukuti twalicindama sana. (Amapinda 26:14) Kanshi ukubombesha kulalenga umuntu ukusekelela. Ba Aaron  abo tulandilepo mu cipande cifumineko batile: “Ndatemwa sana nga nainuka ku ncito. Limo ndanaka sana, e lyo limo abantu tabeshiba ne ncito mombele, lelo ndatemwa nga nshi nga nimomba incito iikalamba.”

Baibolo yalitasha umwaume “uwacenjela mu mulimo wakwe,” no mwanakashi ‘uupanga fyonse ifyo alefwaya.’ (Amapinda 22:29; 31:13) Lelo ukucenjela mu kubomba imilimo takwisa fye nga meno ya mukanwa. Bamo twalitemwa ukubomba imilimo iyo tushaishiba sana. Umulandu umo uulenga abantu ukukanatemwa ukubomba incito shimo, ni co tabaibikilishako ukuti basambilile ifya kubomba.

Umuntu abumbwa mu nshila ya kutila, kuti asambilila incito iili yonse, cikulu fye alefwaisha ukusambilila ifya kuibomba. Ba William abali ne myaka 24 batile: “Umuntu nga abika sana amano ku kusambilila ifya kubomba incito, e lyo mwafuma ifisuma, alaba ne nsansa. Lelo umuntu taba ne nsansa nga ca kuti tabombele bwino umulimo pa mulandu wa kukanawishibisha.”

Mwilatontonkanya fye pa ndalama mufola. Lelo muleyipusha amuti: ‘Bushe incito momba yacindama shani? Kuti caba shani nga ca kuti nshibombele, nelyo nshiibombele bwino? Bushe abantu bambi banonkelamo shani mu ncito momba?’

Icipusho ca kulekelesha nacicindama sana pantu nga twatontonkanya pa fyo abantu banonkelamo mu ncito tubomba, e lyo twingamona ukuti yalicindama. Yesu alandile ukuti: “Mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.” (Imilimo 20:35) Kwaliba na bambi abanonkelamo mu ncito tubomba pa mbali ya bashita ifintu kuli ifwe, e lyo nabo nalimo twaingisha incito. Pali aba, paba na ba mu ng’anda yesu e lyo na bambi abafwaya ubwafwilisho.

Aba mu ng’anda yesu. Nga ca kuti umutwe wa lupwa alebombesha, alafwa aba mu ng’anda yakwe mu fintu fibili. Ica kubalilapo ca kuti, alafwaila aba mu ng’anda yakwe ifyo bakabila, ifya kulya, ifya kufwala, no mwakwikala. Ne ci cilenga alebomba umulimo Lesa amupeela uwa ‘kusakamana abantu bakwe.’ (1 Timote 5:8) Ica bubili ca kuti, umutwe wa lupwa nga alebombesha, cilenga aba mu lupwa ukusambililako ukuti ukubombesha kwalicindama. Ba Shane abo tulandilepo mu cipande cifumineko batile: “Ukutula fye na kale, batata balabombesha. Baliba aba cishinka, kabili pa myaka iingi, umulimo wa kupala imbao e o babomba sana. Nalisambililako ifyo ukubombesha kwacindama, kabili ukucita ifi kuti kwalenga umuntu aleyafwako na bantu banankwe.”

Ukupeelako abashikwete. Umutumwa Paulo akoseleshe Abena Kristu ‘ukulabombesha, pa kuti balekwata ifya kupeelako abashikwete.’ (Abena Efese 4:28) Aya mashiwi ya cine, nga tulebombesha ku kufwaya ifyo tukabila na ba mu lupwa lwesu, kuti twayafwilishako na bambi abalekabila ubwafwilisho. (Amapinda 3:27) Kanshi ukubombesha kuti kwalenga tulesanga insansa shaba mu kupela.

Ilyo Yesu alesambilisha mu Lyashi lya pa Lupili atile: “Umulashi nga akweba ukumushindika apalepele kilomita imo, mushindike amakilomita yabili.” (Mateo 5:41) Bushe aya mashiwi Yesu alandile kuti mwayabomfya shani? Tamufwile ukulabombela fye ico cine, lelo mulingile ukulabombesha incito yonse iyo mubomba. Kuti mwapanga ukuti mwakulabomba bwino sana incito, nelyo ukulabomba bwangu sana ukucila ifyo mubomba lyonse. Kabili mulebomba bwino sana na mutuntu utunono.

Nga mulebombesha, kuti mulesanga ne nsansa mu ncito mubomba. Cinshi twalandila ifi? Pantu ninshi mulekonka ifyo umutima wenu ulefwaisha ukucita, kabili ukubombesha kwenu kulefuma panshi ya mutima, tabalemupatikisha fye iyo. (Filemone 14) Ifi twalandapo kuti fyalenga twaibukisha amashiwi yaba pa Amapinda 12:24 apatila: “Ukuboko kwa bacincila kukateka, lelo ukwa banang’ani kukabomba umulimo wa kupatikishiwa.” Nge fi ilembo lyalanda, bamo nalimo tukaba abasha nelyo bakatupatikisha ukubomba imilimo imo. Lelo umuntu umunang’ani lyonse kuti alemona ukubomba kwa musango yu ukuti busha. Lelo uwatemwa ukubombesha ena te fyo engalamona. Kuti atwalilila ukubomba iyo ncito ukwabula ukuilishanya.

Ukubombesha kusuma, lelo tulingile ukwishiba ukuti kwaliba na fimbi ifyacindama ifyo tufwile ukucita. Baibolo itukoselesha ukuba abacincila. (Amapinda 13:4) Lelo taitukoselesha ukucilamo ukubombesha. Lukala Milandu 4:6 itila: “Ukutuusha panono kwawama ukucila ukucishamo ukubombesha no kuuma fye umwela.” Cinshi ili ilembo lipilibula? Ca kutila, uucishamo ukubombesha tasangamo ubusuma mu fifuma mu kubombesha kwakwe, pantu alanaka sana, takwata inshita ya kutuushako. Kanshi nangu alebombesha, ciba kwati ‘aleuma fye umwela.’

Baibolo kuti yatwafwa ukwishiba ifyo tulingile ukulabomba incito. Nangu ca kuti itweba ukulabombesha, ilatweba no kuti tufwile ‘ukwishiba bwino bwino ifyacilapo ukucindama.’ (Abena Filipi 1:10) Finshi ifyacilapo ukucindama? Pali ifi paba na ba mu lupwa lwesu ne fibusa. E lyo kwaliba na fimbi ifyacilanapo ukucindama, milimo ya kwa Lesa pamo nga, ukubelenga Icebo ca kwa Lesa no kulatontonkanyapo sana.

Ababombesha mu milimo yabo, lelo abashicishamo, ilingi balaba ne nsansa. Ba William, abo tulandilepo, batile: “Kwaliba umwaume umo uo twalebomba nankwe incito kale. Alabombesha kabili abantu balimucindika pantu alabomba bwino incito. Lelo inshita ya kwinuka nga yafika, alenuka pa kuti aye mu kulongana na mu kumona ulupwa. Kabili aba pa bantu naishiba ababa sana ne nsansa.”