1, 2. (a) Nsela’ane mbé a ne zañe ndi nleme Benya Bekristen, a ndi nleme bôte ya émo Satan? (b) Beta minsili bevé bia zu fas éyoñe ji?

NGO’O avale mbamba ndi nleme benya Bekristen be bili! Bia bese, bi kusa bo miñwo’on nge “mimtômba mife,” bia yange môse Zambe a ye tôé nsôñane wé ya atata’a, a fubu éyôlé jé. (Jn. 10:16; Mt. 6:9, 10) Ndi nlem éte é ne beta ndi nleme môt ase a ne bi. Bia yange fe ényiñe ya nnôm éto, to’o bi ne benyoñe ngabe ya “mimfefé mi yôp” nge ba ya “mfefé si.” (2 P. 3:13) Nté bia yange, bi to ndi na bebo bisaé be Yéhôva ba ye ke ôsu a bi bibotane ya nsisim.

² Bôte ya émo Satan fe be bili avale ndi nlem éziñ, ve be nji yem nge miñsôñane miap mia ye tôéban. Éve’an é ne na, bemillion be bôte ba doo abia be bili ndi nleme ya bi moné, ve be to ke ndi na ba ye fo’o bi moné ate. Ve nya mbunane a ne “ñyemetane mam” ya ndi nlem Bekristen be bili. (Beh. 11:1) Ô ne sili womiene na, aval avé nde ñhe me ne yemete ndi nleme jam? A mfi ôvé ma yen éyoñe ndi nleme jam é ne ngul?

3. Jé ja yemete nya mbunan?

³ Mbunan ô nji bo fulu bebo mam abé ba bialé je; nge ke  fulu ja yaé a ébien. Môt a bi nya mbunan éyoñ a jô’é na nsisime Zambe ô saé nleme wé été. (Beg. 5:22) Kalate Zambe a nji jô na Yéhôva a bili nge yi mbunan. Yéhôva a ne Zambe ya ngul ése a fek ése, jôm éziñ é se ngule ya kamane nye na a tôé nsôñane wé. Ésa wongan ya yôp été a to ndi na, a ye tôé mengaka’a mé; a ne ane a tôéya me. Ajô te, a jô na: “Me bobaneya!” (Lañe Nlitan 21:3-6.) Jame da yemete nya mbunan é ne na, Yéhôva a ne “Zambe ya nya mba’alan,” a tôé mengaka’a mé éyoñ ése.​—Dt. 7:9.

4. Bebo bisaé be Yéhôva, befam a binga ya ôsusua biyoñe Bekristen be mbe be bili ndi nleme fé?

⁴ Kabetôlô 11 ya kalate Behébreu a ve nkobe biyôlé befam a binga 16 be mbe be bili mbunan. Môt a nga tili kalate ate a ngule ya mbamba nsisim, a kobô ajô ya bôte bete a abui bôt avok é nga “bili ngaa ya kale be amu mbunane wop.” (Beh. 11:39) Bese be mbe be bili “ñyemetane mam” na, Yéhôva a ye tôé ngaka’a jé, a ye kuli “mvoñe” ja ye mane éngana’a Satan, a tôé nsôñane wé ya atata’a. (Met. 3:15) Bôte bete be nga wu ôsusua na Yésus Krist, nnye ate a ne “mvoñ,” a yoé zene ya ényiñe ya yôp. (Beg. 3:16) Ve, bia ve Yéhôva akéva amu a tôé mengaka’a mé, bôte bete ba ye wômô teke nsem na ba zu nyiñe si va, e paradis.​—Bs. 37:11; És. 26:19; Os. 13:14.

5, 6. Abraham a nda bôte jé be mbe be beme mis e ndi nleme fé, a aval avé be nga ba’ale mbunane wop ngul? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.)

⁵ Kalate Behébreu 11:13 a kobô ajô ya bôte be nga nyiñ ôsusua biyoñe Bekristen, a jô na: “Bôte bete bese be nga wu mbunan été, be ngenan te nyoñe mam me mbe ntiñetan, ve be nga yene me a sôô me ôyap.” Môte wua ya be be a mbe Abraham. Ye a nga ba’ale fo’o ôsimesane wé été, mevak a ye bi ényiñe jé amu a to ndi nlem a ngaka’a ya “mvoñ”? Yésus a nga yalane nsili te ne sañesan éyoñ a nga jô na: “Éso wônan Abraham a nga kômbô yene môse wom; ane a nga yene wô, a vak.” (Jn. 8:56) Sara, Isaac, Jacob, a abui bôt avok e nga bo avale da, bese be nga ba’ale ndi nleme jap Éjôé é mbe é za’ak, ‘nje te nté éve’ela a mbo ya été a ne Zambe.’​—Beh. 11:8-11.

⁶ Aval avé Abraham a nda bôte jé be nga ba’ale mbunane wop ngul? Be nga yé’é na ba yeme Zambe a zene ya vô’ôlô bezôsô be bôt be mbe minnôm; be mbe be bii miñyenan mia so be Yéhôva, be mbe fe be lañe minnôm bekalate. Jame da dañe mfi e ne na, be nji vuane mam be mbe be yé’é, be mbe be nye’e a bindi mengaka’a a metiñe me Zambe. Amu ndi nleme jap é mbe ngul, befam a binga bete be mbe nkômesane ya tôban avale minjuk ése na be ke ôsu a wulu ba’aba’a a Yéhôva.

7. Mam mevé Zambe a ve bia na bi yemete mbunane wongan, a jé bia yiane bo a mam mete?

⁷ Yéhôva a ve bia Mejô mé, Kalate Zambe, na bi ba’ale mbunane wongane ngul. Asu na bi tabe mevak été, a na jam ése bia bo e “wulu ve mvo’é,” bia yiane lañe Kalate Zambe éyoñ ése, môs ôse nge nalé a ne boban. (Bs. 1:1-3 Mfefé Nkôñelan; Lañe Mam Minlôman 17:11.) Nde ñhe, aval ane Bekristen ya ntete mimbu ôsu, bia yiane ke ôsu a bindi mengaka’a me Zambe, a bo fe metiñe mé mewôk. Yéhôva a botane fe bia amu a ve bia abui bidi ya nsisim a zene ya ‘mbo ésaé a ne mewôk a fek.’ (Mt.  24:45) Nde ñhe, éyoñe bia nye’e mame ya nsisim Zambe a ve bia, bi ne ane mbamba bive’ela bi mbunane ya melu mvus bi nga bi “ñyemetane mam” a lat a ndi nleme jap ya Éjôé.

8. Aval avé meye’elan ma bo na mbunane wongan ô bo ngul?

⁸ Meye’elan me nga volô Bekristen ya ntete mimbu ôsu na be ba’ale mbunane wop ngul. Mbunane wop ô nga be ngul nté Zambe a mbe a yala’ane meye’elane map. (Néh. 1:4, 11; Bs. 34:4, 15, 17; Dn. 9:19-21) Bia fe bi ne kate Yéhôva minju’u miangan, bi to ndi na a ye wô’ô bia, a ve bia ngule ya jibi a mevak. Éyoñ a yalane meye’elane mangan, mbunane wongan wo bo ngul. (Lañe 1 Jean 5:14, 15.) Mbunan ô ne ngabe jia ya ébuma ya nsisim, ajô te bia yiane ‘ke ôsu a ja’é’ Zambe mbamba nsisime wé, avale Yésus a nga jô na bi bo.​—Lc. 11:9, 13.

9. Nge ô vaa na bia yiane ye’elan asu dangan, bia yiane fe ye’elan asu beza?

⁹ Ve  bi nji yiane sili Yéhôva fo’o ve  mam ma fombô bia. Bi ne  ve Yéhôva akéva a duma môs ôse amu a bo “bitua bi mam,” mam me ‘adañ abim bi ne ngule ya lañ’! (Bs. 40:5) Nde fe, meye’elane mangan ma yiane liti na bia ‘simesane ba be ne nka’an mengata’a, aval ane nge bia be be bi ne nka’an.’ Bia yiane fe ye’elan asu bobejañ ya nsisim be ne si se, e dañedañ ‘ba be tele [bia] ôsu.’ Ngo’o abime mevak bi né, éyoñe bia yen avale Yéhôva a yalane meye’elane bia bo nye fufulu!​—Beh. 13:3, 7.

10. Jé bebo bisaé be Zambe be nga bene jañele mbunane wop ba ye’ele bia, a jé é nga ve be ngule ya bo de?

¹⁰ E kalate Behébreu 11, nlômane Paul wo kobô ajô ya bitibila’a abui bebo bisaé be Yéhôva é nga jibi; bi nji yem biyôlé biap bise. Éve’an é ne na, nlômane wo kobô ajô ya binga be mbe be bili mbunan be nga jañele bone bap, ve mvuse ya valé nde be nga wômôlô be. A kobô fe ajô ya bôte bevok be nga bo “te kômbô na be nyii be; nde be aye nyoñ ñwôman wo adañ.” (Beh. 11:35) Ve bi nji yem nge Paul a mbe a simesa’ane bôt aval ane Naboth ba Zacharie, mbe be nga wu amu be mbe be bo’o Zambe mewôk, a bo nkômbane wé. (1 Bb. 21:3, 15; 2 Mka. 24:20, 21) Daniel ba bemvôé bé be nga kôme fo’o bi fane ya “kômbô na be nyii be” a jañele mbunane wop. Ve be nji ke de bo amu be mbe be too ndi a ngule Yéhôva, be mbe be yeme na ja ye volô be na be kobô, be “dipe menyu beñbweñbwem” a na, be “dim ngule ya nduan.”​—Beh. 11:33, 34; Dn. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.

11. Minju’u mivé bekulu mejô be nga tôban amu mbunane wop?

¹¹ Amu mbunane wop, bekulu mejô aval ane Michée a Jérémie “be nga yene meve’ele ya mbia nkobô . . . a mimbôk.” Ba bevok aval ane Élie, “be nga ke be awulu fefé a beta minkô, a mimbase mekok, a mefulu me si.” Be bese be nga jibi amu be mbe be bili “ñyemetane mam môt a to me ndi nlem.”​—Beh. 11:1, 36-38; 1 Bb. 18:13; 22:24-27; Jr. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

12. Za a nga li’i bia mbamba éve’ela a dañ mfa’a ya jibi minjuk, a jé é nga volô nye na a bo de?

¹² Éyoñe Paul a maneya kobô ajô ya befam a binga be mbe be bili mbunan, éyoñe te nje a nga zu ngôné éve’ela ja dañe bive’ela bise​—ji Tate wongan Yésus Krist. Kalate Behébreu 12:2 a jô na: ‘Amu meva’a me mbe nye ôsu, a nga  jibi élé, a biasé ôson, a a tabeya si mbo nnôme ya éto njôane ya Zambe.’ Ajô te bia yiane ‘tu’a simesan’ éve’ela mbunane Yésus éyoñ a mbe beta minjuk. (Lañe Behébreu 12:3.) Aval ane Yésus, Bekristen b’ôsu be nga tôban abui minjuk. Be nji jañele mbunane wop, Antipas a mbe wua ya be be. (Nli. 2:13) Yéhôva a mbe na a ye botane be éyoñ a nga ye wômôlô be asu ényiñe ya yôp​—be nga ye bi “ñwôman wo adañ,” ñwô ôte bebo bisaé be Zambe ya melu mvus be mbe be yange’e. (Beh. 11:35) Mvus éyoñ Éjôé Zambe é nga bialé mbu 1914, miñwo’on mi mbe mi maneya wu mi nga wômô asu ényiñe ya yôp ane minsisim na ba be Yésus be jôé si.​—Nli. 20:4.

13, 14. Minjuk mivé Rudolf Graichen a nga bi, a jé é nga volô nye na a jibi?

¹³ Bemillion be bôte ba kañe Yéhôva melu ma ba tôñ éve’ela Yésus amu ba ke ôsu a ba’ale ndi nleme jap, a be nji kañese na meve’ele me bo na be jañele mbunane wop. Tame yen éve’ane Rudolf Graichen; a nga bialé e Allemagne mbu 1925. A mbe a beta simesan befôtô ya minkañete ya Kalate Zambe a nga ba’é mimfine ya nda jé. A nga tili na,  “fôtô wua a mbe a liti’i akamenyañ ba mone ntômba, ze ba mon ékela, mon ényaka ba étoñ ñbweñbwem​—bese be nyiñ e mvo’é été, a ôyôme mongô ô kele wo wulu be. . . . Avale befôtô te é nga nambe ma abui mimbu.” (És. 11:6-9) Akusa bo abui mimbu a nga jibi étibila’a é so’o be bezimbi ya Gestapo nazie, a mvuse ya valé ba ya Stasi ya Est-allemande, Rudolf a nga ba’ale ndi nleme jé ya nyiñ e paradis ngul.

¹⁴ Rudolf a nga tôbane beta minju’u mife, nyia wé a nga wu ôkon ba loene na, typhus e camp de concentration ya Ravensbrück. A nga yene fe ane ésa wé a jañele mbunane wé, akekui a nga sane na a nji beta bo Ngaa Yéhôva. Éyoñ a kuiya mimbôk, Rudolf a nga bi mevak ya bo njome mekônda, be nga loene fe nye École de Guiléad. Be nga lôme nye e Chili, e vôm a nga beta bo njome mekônda. Ve, minju’u mi Rudolf mi nji su’u valé. Mbu wua, mvus éyoñ a nga luk missionnaire, Patsy, nde mone wop a nga wu. Mvuse ya valé, nde ngal émien a nga wu a bili mimbu 43. Rudolf a nga jibi minju’u mite mise, a akusa bo a mbe a nto nnôm a nkôkon, a mbe nkpwa’a mefane ya ayap éyoñ éyoñe be nga tili nkañete wu e Nkume mmombô a bete ya Ngone muomô é to alu da ya mbu 1997, mefebe 20-25. ^[1]

15. Bengaa bevé ya melu ma be nga jibi minjuk?

¹⁵ Bengaa be Yéhôva ba ke ôsu a vak e ndi nleme jap akusa bo ngul étibila’a. Éve’an é ne na, abui bobejañ a bekal be ne mimbôk e Érythrée, e Singapour, a e Corée du Sud. Abui ya été é ne amu da bo mejô me Yésus mewôk, ba bene nyoñe ngap e bita. (Mt. 26:52) Bi ne lañe Isaac, Negede a Paulos, mbe be nga bo mimbu 20 a mvuk e mimbôk ya Érythrée! Bobejañ bete be nji be ngule ya suk bebiaé bap be mbe be nto minnôm, nge lu’u binga; be nga ke ôsu a wulu ba’aba’a a Yéhôva akusa bo ngul étibila’a. Anjeñe mefoé dangan jw.org da liti na, avak é mbe é yené’é be mesu amu be nga ba’ale mbunane wop ngul. To’o beba’ale mimbôk be nga taté be nga semé be.

16. Aval avé ngule mbunan é ne ba’ale wo?

¹⁶ Abui bebo bisaé be Yéhôva é nji tôbane ngul étibila’a. Meve’ele map me nji bo avale da. Abui é ne azoé nge na da tôbane minjuk, amu bita nge bibubua bi mam. Abui bôt é ne ane Moïse a bôte bevok ya melu mvus, be nji jeñe na be bi mbamba ényiñe ya émo ji nge beta éyôlé. Be nga juan a nkômbane ya bi abui akum a e simesane fo’o ve bebien. Jé é nga ve be ngule ya bo de? Nye’ane be mbe be nyeke’e Yéhôva, a beta ndi nlem be mbe be bili na a ye kôme bikotekote bi mam bise, a botane bebo bisaé bé ba wulu ba’aba’a a nye amu a ye ve be ényiñe ya nnôm éto mfefé émo ya zôsô.​—Lañe Besam 37:5, 7, 9, 29.

17. Ntyi’ane wôé ô ne ôvé, a jé bia ye yen ayé’é da zu?

¹⁷ Ayé’é di, bia te yene na éyoñe bia bindi mengaka’a me Zambe a bo mban meye’elan, bia ba’ale mbunane wongane ngul. Mboane te wo volô bia na bi bo ngule ya jibi minjuk nté bia beme mise mangan ndi nleme ya “ñyemetane mam.” Ve avale bia ye yen ayé’é da zu, Kalate Zambe a liti na mbunan ô nji su’u ve valé.