1. Nganong mahinungdanon ang lig-ong mga pamilya sa tawhanong katilingban?

 ANG pamilya mao ang kinakaraanang institusyon sa yuta, ug gidula niini ang mahinungdanong papel sa tawhanong katilingban. Sa tibuok kasaysayan, ang lig-ong mga pamilya nakatabang sa paghimog lig-ong mga katilingban. Ang pamilya mao ang labing maayong kahikayan sa pagmatuto sa mga anak aron mahimong hamtong nga mga tawo.

2-5. (a) Ibatbat ang kasegurohan nga bation sa usa ka bata diha sa malipayong pamilya. (b) Unsang mga suliran ang gitaho sa pila ka pamilya?

² Ang malipayong pamilya maoy usa ka dalangpanan nga luwas ug may kasegurohan. Handurawa sa makadiyot ang usa ka tilinguhaong pamilya. Sa ilang pagpanihapon, ang mahigugmaong mga ginikanan manglingkod uban sa ilang mga anak ug ilang hisgotan ang mga panghitabo  sa tibuok adlaw. Ang mga bata mahinamong nag-estorya samtang ilang itug-an sa ilang amahan ug inahan kon unsay nahitabo sa tunghaan. Ang panahon sa pagpahayahay nga gigugol nga magkauban makapapiskay sa tanan alang sa sunod adlaw nga kalihokan sa gawas sa panimalay.

³ Sulod sa malipayong pamilya, nasayod ang bata nga kon siya magkasakit atimanon siya sa iyang amahan ug inahan, tingali magpulipuli ug bantay kaniya sa tibuok gabii. Nasayod siya nga makaduol siya sa iyang inahan o amahan uban sa mga suliran sa iyang kinabuhing batan-on ug makakuhag tambag ug pagpaluyo. Oo, ang bata mobati nga luwas, bisag unsa pa tingali ka daotan ang kahimtang sa gawas sa panimalay.

⁴ Sa dihang managko na ang mga bata, kasagarang magminyo sila ug magbaton ug kaugalingon nilang pamilya. “Ang usa ka tawo makasabot ra sa iyang pagkautangan sa iyang mga ginikanan sa dihang siya may kaugalingon nang anak,” matod sa usa ka panultihon sa Sidlakan. Uban sa dulot nga pagbati sa utang-kabubut-on ug pagmahal, ang dagko nang mga anak maningkamot sa paghimo sa ilang kaugalingong mga pamilya nga malipayon, ug sila usab nag-atiman sa ilang tigulang nang mga ginikanan, kinsa nalipay nga makauban ang ilang mga apo.

⁵ Tingali niining tungora naghunahuna ka: ‘Aw, gimahal ko ang akong pamilya, apan dili kini sama sa bag-o lamang gihisgotan. Lainlain kamig oras sa trabaho sa akong kapikas ug panalagsa ra kaming mag-abot. Kasagaran nga mag-estorya kami labot sa mga suliran sa panalapi.’ O moingon ka ba, ‘Ang akong mga anak ug mga apo nagpuyo sa laing lungsod, ug dili ko gayod sila makita’? Oo, tungod sa mga katarongan nga kasagarang dili kontrolado niadtong mga nalangkit, kadaghanan sa kinabuhing pamilyahanon dili tilinguhaon. Sa gihapon, ang pipila nagkinabuhing malipayon ingong pamilya. Sa unsang paagi? May sekreto ba ang kalipay sa pamilya? Ang tubag maoy oo. Apan una pa hisgotan kon unsa kini, kinahanglang tubagon nato ang usa ka mahinungdanong pangutana.

6. Unsang matanga sa mga pamilya ang pagahisgotan niining maong basahon?

⁶ Sa kayutaan sa Kasadpan, ang kadaghanang pamilya gilangkoban sa usa ka amahan, usa ka inahan, ug mga anak. Ang mga apohan mahimong magkinaugalingon sa pagpuyo sa ilang kaugalingong mga panimalay kutob sa ilang mahimo. Bisan pag padayon ang pagpakigkontak sa halayo nang mga paryente, ang mga kaakohan ngadto kanila limitado ra. Sa dakong bahin, mao kini ang pamilya nga atong hisgotan niining libroha. Hinunoa, ang ubang matang sa pamilya labi pang nahimong kasagaran niining ulahing katuigan​—ang usag-ginikanang pamilya, ang pamilyang may hinablos, ug ang pamilyang ang mga ginikanan wala mag-ipon pagpuyo tungod sa usa o laing katarongan.

7. Unsa ang extended family o pinadak-ang pamilya?

⁷ Kasagaran sa pipila ka kultura ang extended family o pinadak-ang pamilya. Niining kahikayana, kon mahimo, ang mga apohan kasagaran nga giatiman sa ilang mga anak, ug ang panagsuod ug mga kaakohan moabot ngadto sa layong mga kadugo. Pananglitan, ang mga membro sa pamilya mahimong motabang sa pagsuportar, pagmatuto, ug gani pagpaeskuyla sa ilang mga pag-umangkon, o mas layong mga kadugo. Ang mga prinsipyo nga hisgotan niining publikasyona mapadapat usab ngadto sa pinadak-ang mga pamilya.

8, 9. Unsang mga suliran sa pipila ka kayutaan ang nagpakita nga nagakausab ang pamilya?

⁸ Karong adlawa ang pamilya nagakausab​—ikasubo sa pag-ingon, dili sa pagkamas-maayo. Ang usa ka pananglitan makita sa India, diin ang asawa mahimong moipon pagpuyo sa pamilya sa iyang bana ug motrabaho sa balay ubos sa pagtultol sa iyang mga ugangan. Hinuon, karon kasagaran na nga ang taga-India nga mga asawa mangitag trabaho sa gawas sa balay. Bisan pa sila dayag nga gidahom gihapon nga motuman sa ilang tradisyonal nga mga buluhaton sa balay. Ang pangutanang gipatungha diha sa daghang  kayutaan mao, Kon itandi sa ubang mga membro sa pamilya, unsa ka dakong buluhaton sulod sa balay ang dahomon gikan sa usa ka babayeng may trabaho sa gawas?

⁹ Sa mga katilingban sa Sidlakan, ang lig-ong bugkos sa pinadak-ang pamilya maoy tradisyonal. Ugaling, ubos sa impluwensiya sa Kasadpanhong estilo sa pagkinaugalingon ug ang kabug-at sa ekonomikong mga suliran, ang tradisyonal pinadak-ang pamilya nagakahuyang. Busa, daghan ang naglantaw sa pag-atiman sa edarang mga membro sa pamilya ingong palas-anon inay ingong usa ka obligasyon o pribilehiyo. Ang pipila ka edarang mga ginikanan giabusahan. Sa pagkatinuod, ang giabusahan ug gipasagdang mga edaran makaplagan sa daghang nasod karon.

10, 11. Unsang mga hitabo ang nagapakita nga ang pamilya nagakausab sa Uropanhong kayutaan?

¹⁰ Ang diborsiyo anam-anam nga nahimong ordinaryo. Sa Espanya ang gidaghanon sa diborsiyo miuswag ngadto sa 1 sa matag 8 ka kaminyoon sa pagsugod sa kataposang dekada sa ika-20ng siglo​—usa ka dakong pag-uswag gikan sa 1 matag 100 sa milabayng 25 ka tuig lamang. Ang Britanya, nga adunay gikatahong kinatas-ang gidaghanon sa diborsiyo sa Uropa (4 sa matag 10 ka kaminyoon ang gidahom nga mapakyas), nakakita sa kalit nga pag-uswag sa gidaghanon sa usag-ginikanang mga pamilya.

¹¹ Sa Alemanya morag daghan ang bug-os nagsalikway sa tradisyonal nga pamilya. Ang katuigang 1990 nakakitag 35 porsiento sa tanang panimalay nga Aleman nga gilangkoban sa nag-inusarang indibiduwal ug 31 porsiento nga gilangkoban sa duha lamang ka indibiduwal. Ang mga Pranses usab kasagarang dili magminyo, ug kadtong magminyo kasagarang mas subsob ug mas sayo nga makigdiborsiyo kay sa nangagi. Dugang ug dugang ang magpalabi sa pagpuyopuyo nga walay mga tulubagon sa kaminyoon. Ang susamang dagan makita sa tibuok kalibotan.

12. Sa unsang paagi nag-antos ang mga anak tungod sa mga kausaban sa modernong pamilya?

¹² Unsay nagakahitabo sa mga anak? Sa Tinipong Bansa ug sa daghang ubang kayutaan, dugang ug dugang ang mahimugso nga mga pinaangkan, nga ang pipila iya sa mga  dalagita. Daghang dalagita ang may daghang anak gikan sa lainlaing amahan. Ang mga taho gikan sa tibuok kalibotan naghisgot bahin sa minilyong batang walay balay nga naglatagaw sa kadalanan; daghan ang nangalagiw gikan sa mga panimalay diin sila giamong-amongan o gipalayas sa mga pamilyang dili na makasuportar kanila.

13. Unsang makaylapong mga suliran ang naghikaw sa mga pamilya sa kalipay?

¹³ Oo, ang pamilya anaa sa delikado nga kahimtang. Ingong dugang sa nahisgotan na, ang pag-alsa sa mga tin-edyer, pag-among-among sa bata, pagdagmal sa kapikas, alkoholismo, ug ubang makagun-ob sa balatian nga mga suliran naghikaw sa daghang pamilya sa kalipay. Alang sa daghang bata ug mga hamtong, ang pamilya dili gayod usa ka dalangpanan.

14. (a) Sumala sa pipila, unsay mga hinungdan sa suliran sa pamilya? (b) Giunsa paghubit sa unang-siglong abogado ang kalibotan karon, ug unsa ang impluwensiya sa katumanan sa iyang mga pulong diha sa kinabuhing pamilyahanon?

¹⁴ Nganong dunay suliran ang pamilya? Gipasangil sa pipila ang presenteng suliran sa pamilya sa pagpanarbaho sa kababayen-an. Ang uban nagpasangil sa pag-us-os karon sa moral. Ug dugang mga hinungdan ang gihisgotan. Halos duha ka libo ka tuig kanhi, gitagna sa usa ka iladong abogado nga ang pamilya hampakon sa daghang kapit-osan, sa dihang siya nagsulat: “Sa kataposang mga adlaw moabot ang makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon. Kay ang mga tawo unya maoy mahigugmaon sa kaugalingon, mga mahigugmaon sa salapi, mapasiatabon-sa-kaugalingon, mapahitas-on, mga tigpasipala, dili-masinugtanon sa mga ginikanan, dili mapasalamaton, dili-maunongon, walay kinaiyanhong pagbati, dili ikasabot sa bisan unsa, mga tigbutangbutang, walay pagpugong-sa-kaugalingon, mabangis, walay gugma sa pagkamaayo, mga mabudhion, gahig-ulo, managburot sa garbo, mga mahigugmaon sa kalipayan inay nga mga mahigugmaon sa Diyos.” (2 Timoteo 3:1-4) Kinsay nagduhaduha nga kining maong mga pulong nagakatuman karon? Sa usa ka kalibotan nga adunay mga kahimtang nga sama niini, katingad-an pa ba nga daghang pamilya ang may suliran?

15-17. Niining libroha, unsang awtoridad ang igapunting ingong nagkupot sa sekreto sa kalipay sa pamilya?

¹⁵ Ang mga tambag gikan sa lainlaing tinubdan gitanyag kon unsaon pagkab-ot sa kalipay diha sa pamilya. Sa Kasadpan, ang walay-bugto nga abiyo sa mga libro ug mga magasin bahin sa instruksiyon naghatag ug tambag. Ang suliran mao nga ang tawhanong mga magtatambag nagsumpakiay sa usag usa, ug kon unsay maayong tambag karon mahimong dili mosaler ugma.

¹⁶ Nan, asa kita makadangop alang sa kasaligang giya sa pamilya? Aw, modangop ka ba sa usa ka libro nga nakompleto mga 1,900 ka tuig kanhi? O bation ba nimo nga ang librong sama niana karaan na kaayo? Ang kamatuoran mao, ang tinuod nga sekreto sa kalipay sa pamilya makaplagan sa mao gayong tinubdan.

¹⁷ Kana nga tinubdan mao ang Bibliya. Sumala sa tanang ebidensiya, kini inspirado sa Diyos mismo. Makaplagan nato ang mosunod nga pahayag diha sa Bibliya: “Ang tanang Kasulatan maoy inspirado sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong.” (2 Timoteo 3:16) Niining maong publikasyon gidasig namo kamo nga hatagan ug pagtagad kon sa unsang paagi ang Bibliya makatabang kaninyo sa “pagtul-id sa mga butang” sa dihang magsagubang sa mga kabug-at ug mga suliran nga giatubang sa mga pamilya karon.

18. Nganong makataronganon nga dawaton ang Bibliya ingong awtoridad sa pagtambag sa kaminyoon?

¹⁸ Kon nakiling ka sa pagsalikway sa kalagmitan nga ang Bibliya makatabang sa paghimo sa mga pamilya nga malipayon, tagda kini: Ang Usa nga nag-inspirar sa Bibliya mao ang Tigmugna sa kahikayan sa kaminyoon. (Genesis 2:18-25) Ang Bibliya nag-ingon nga ang iyang ngalan maoy Jehova. (Salmo 83:18) Siya mao ang Maglalalang ug ‘ang Amahan, kang kinsa utang sa tanang kabanayan ang ngalan niini.’ (Efeso 3:14, 15) Naobserbahan ni Jehova ang kinabuhing pamilyahanon sukad sa sinugdanan sa katawhan. Nasayod siya sa mga suliran nga mahimong motungha ug  naghatag ug tambag sa pagsulbad kanila. Sa tibuok kasaysayan, kadtong tim-os nga nagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya diha sa ilang kinabuhing pamilyahanon nakakaplag ug tumang kalipay.

19-21. Unsang modernong mga kasinatian ang nagpakita sa gahom sa Bibliya sa pagsulbad sa mga suliran sa kaminyoon?

¹⁹ Pananglitan, usa ka ginang sa Indonesia grabe ka sugarol. Sa daghang tuig iyang gipasagdan ang iyang tulo ka anak ug kanunay awayon ang iyang bana. Dayon nagsugod siyag tuon sa Bibliya. Sa hinayhinay gituohan sa babaye ang giingon sa Bibliya. Sa dihang iyang gipadapat ang tambag niini, nahimo siyang mas maayong asawa. Ang iyang mga paningkamot, nga binase sa mga prinsipyo sa Bibliya, nagdalag kalipay sa iyang tibuok pamilya.

²⁰ Usa ka ginang sa Espanya nag-ingon: “Minyo kamig usa pa lamang ka tuig sa dihang nagsugod kamig pagkaagom ug seryosong mga suliran.” Siya ug ang iyang bana magkalain kaayo, ug dili sila kaayo magsultihanay sa usag usa gawas kon aduna silay gilalisan. Bisan pag may gamayng bata nga babaye, nakahukom sila nga magbulag sa legal nga paagi. Hinunoa, una kana mahitabo gidasig sila sa pagsusi sa Bibliya. Ilang gitun-an ang tambag niini alang sa minyong mga lalaki ug mga babaye ug gisugdan kana sa pagpadapat. Sa wala madugay, mahimo na silang mag-estoryahay sa malinawong paagi, ug ang ilang gamayng pamilya malipayong nahiusa.

²¹ Ang Bibliya makatabang usab sa edarang mga tawo. Pananglitan, tagda ang kasinatian sa usa ka magtiayong Hapones. Ang bana pungtanon ug usahay mabangis. Sa sinugdan, ang mga anak nga babaye sa magtiayon nagsugod sa pagtuon sa Bibliya, bisan pa sa pagsupak sa ilang mga ginikanan. Dayon, ang bana mikuyog sa iyang mga anak nga babaye, apan ang asawa padayong nagsupak. Ugaling, latas sa katuigan iyang namatikdan ang maayong epekto sa mga prinsipyo sa Bibliya diha sa iyang pamilya. Giatiman siyag maayo sa iyang mga anak nga babaye, ug ang iyang bana mas malumo na. Ang maong mga kausaban nakadasig sa babaye aron susihon ang Bibliya sa iyang kaugalingon, ug kini may samang maayong epekto kaniya.  Kining edarang babaye sa balikbalik nag-ingon: “Nahimo kaming tinuod nga magtiayon.”

22, 23. Sa unsang paagi ang Bibliya nagatabang sa katawhan sa tanang nasodnong kagikan aron makaplagan ang kalipay sa ilang kinabuhing pamilyahanon?

²² Kining maong mga indibiduwal nahiapil sa daghan kaayo nga nakakat-on sa sekreto sa kalipay sa pamilya. Ilang gidawat ang tambag sa Bibliya ug gipadapat kana. Tinuod, susama sa uban sila nagkinabuhi sa mao rang mapintas, imoral, naglisod sa ekonomiyang kalibotan. Dugang pa, sila dili hingpit, apan nakakaplag sila ug kalipay sa pagpaningkamot nga matuman ang kabubut-on sa Tigmugna sa kahikayang pamilyahanon. Sumala sa giingon sa Bibliya, si Jehova nga Diyos mao “ang Usa nga nagatudlo kanimo sa pagpahimulos sa imong kaugalingon, ang Usa nga nagapahinabo kanimo sa paglakaw sa dalan nga angay nimong laktan.”​—Isaias 48:17.

²³ Bisan tuod ang Bibliya nahuman halos duha ka libo ka tuig kanhi, ang tambag niini maoy tinuod nga nunot sa panahon. Dugang pa, kini gisulat alang sa tanang tawo. Ang Bibliya dili Amerikanhon o Kasadpanhong basahon. Si Jehova ‘naghimo gikan sa usa ka tawo sa tanang nasod sa katawhan,’ ug Siya nasayod sa kinaiya sa mga tawo sa tanang dapit. (Buhat 17:26) Ang mga prinsipyo sa Bibliya mosaler sa tanan. Kon imo kining ipadapat, masayran usab nimo ang sekreto sa kalipay sa pamilya.