David Kontra Goliat—Tinuod ba Gayod Kining Nahitabo?
Ang uban nagduhaduha kon tinuod ba o tinumotumo lang ang asoy bahin kang David ug Goliat. Nagduhaduha ka ba usab samtang nagbasa sa nag-unang artikulo? Kon mao, tagda ang mosunod nga tulo ka pangutana.
1 | Duna ba gyoy tawo nga mga nuybe ug tunga ka piye ang gitas-on?
Ang Bibliya nag-ingon nga si Goliat may ‘gitas-ong unom ka maniko ug usa ka dangaw.’ (1 Samuel 17:4) Ang usa ka maniko maoy 17.5 pulgadas; ang usa ka dangaw maoy 8.75 pulgadas. Motumbas kanag mga nuybe piye ug sayis pulgadas. Ang uban miinsistir nga dili ingon niana ka taas si Goliat, pero tagda kini: Sa atong panahon karon, ang kinatas-ang tawo nga nailhan maoy kapig 8 piye ug 11 pulgadas. Imposible ba gyod nga si Goliat mas taas ug sayis pulgadas o kapin pa? Siya kaliwat sa mga Repaim, mga tawo nga iladong tag-as. Usa ka rekord sa Ehipto sa ika-13 nga siglo B.C.E. naghisgot nga ang ubang makahahadlok nga manggugubat sa rehiyon sa Canaan kapig otso piye ang gitas-on. Busa bisag talagsaon ang gitas-on ni Goliat, dakog posibilidad nga ingon niana siya ka taas.
2 | Si David tinuod ba gyod nga tawo?
Dihay panahon nga ang mga eskolar nag-ingon nga si Haring David dili tinuod nga tawo, pero ang ilang giingon walay pamatuod. Ang mga arkeologo nakakitag karaang kinulit nga mga pulong nga naghisgot bahin sa “balay ni David.” Dugang pa, si Jesu-Kristo naghisgot kang David ingong tinuod nga tawo. (Mateo 12:3; 22:43-45) Ang pagka-Mesiyas ni Jesus napamatud-an diha sa duha ka detalyadong listahan sa kaliwatan nga nagpakitang gikan siya sa banay ni Haring David. (Mateo 1:6-16; Lucas 3:23-31) Klaro nga si David tinuod gayod nga tawo.
3 | Ang mga panghitabo ba nga gihisgotan sa asoy nahitabo sa tinuod nga lugar?
Ang Bibliya nag-ingon nga ang gubat nahitabo sa Walog sa Elah. Pero mas espesipiko kining nag-ingon nga ang mga Filistehanon nagkampo sa bakilid tali sa duha ka lungsod, ang Socoh ug Azeka. Ang mga Israelitas nagkampo sa pikas bakilid. Tinuod ba kining mga lugara?
Usa ka tawo nga bag-o lang nakaadto didto miingon: “Kami gidala sa among tour guide nga dili relihiyoso didto sa Walog sa Elah. Mitungas mi ug nakaabot ibabaw sa bungtod. Samtang nagtan-aw mi sa walog, iyang gibasa ang 1 Samuel 17:1-3. Dayon iyang gitudlo ang walog, ug miingon: ‘Kanang dapita sa inyong wala mao ang kagun-oban sa Socoh.’ Siya miliso ug miingon: ‘Kanang dapita sa inyong tuo mao ang kagun-oban sa Azeka. Ang mga Filistehanon nagkampo sa tunga nianang duha ka lungsod, sa mga bakilid sa inyong atubangan. Busa tingali kita nagtindog sa gikampohan sa mga Israelitas.’ Nahanduraw nako si Saul ug David nga nagbarog sa akong gitindogan. Dayon milugsong mi, ug sa kapatagan diha sa walog, among gitabok ang uga-ugang sapa nga daghag bato. Akong mahanduraw si David nga nagdukoduko dinhi nga namunit ug lima ka hamis nga bato, nga ang usa niini nakapatay kang Goliat.” Sama sa uban, kanang tawhana nga mibisita nahingangha sa pagkatinuod sa mga detalye nga narekord sa Bibliya.
Walay igong basehanan sa pagduhaduha nga tinuod kining karaang asoy. Kini naghisgot ug tinuod nga mga tawo ug mga lugar. Labaw sa tanan, kini narekord sa inspiradong Pulong sa Diyos, busa gikan kini sa Diyos sa kamatuoran, ang Usa nga “dili makabakak.”—Tito 1:2; 2 Timoteo 3:16.