Mga “Password”—Usa ka Yawi sa Kasegurohanb

“PLEASE enter your password.” Alang sa daghang tawo sa tibuok kalibotan, kining mga pulonga nga ipakita diha sa eskrin sa kompiyuter maoy naandan nang bahin sa matag adlaw nga kinabuhi. Kon ikaw mogamit sa imong personal nga kompiyuter, sa imong selyular nga telepono, sa credit card, o kaha mosira sa pultahang de-alarma, ang mga password, o mga PIN (personal identification number), ang magtino nga makahimo ka sa daghang rutina nga mga kalihokan.

Daghang nagtrabaho sa opisina ang adunay 3 ngadto sa 5 ka password para lamang sa ilang trabaho, ug gibanabana nga sulod sa napulo ka tuig, moabot na ug kapin sa 100 ka password ang gamiton sa mga gumagamit! Tungod sa kaylap nga paggamit sa mga password, unsaon nimo pagpilig kasaligang mga password nga dili kaayo komplikado apan dali rang mahinumdoman?

Adunay pangunang mga lagda nga angayng hinumdoman. Una, ang mga ginadili. Ayaw gamita ang imong ngalan o ngalan sa membro sa imong pamilya ingong password, bisan pag inusab. Ayaw usab gamita ang numero sa plaka sa imong kotse, imong numero sa telepono, imong numero sa Social Security, o imong adres. Ang maong impormasyon dali rang mahibaloan sa usa ka mapangahasong eksperto sa kompiyuter.

Dugang pa, kon mahimo, ayaw paggamit ug mga password nga pulos mga letra o mga numero. Dali rang mahibaloan sa usa ka simpleng program sa kompiyuter ang maong password. Sa kataposan, ayaw paggamit ug pulong nga makaplagan diha sa bisan unsang diksiyonaryo, bisan pag kini maoy langyaw nga pinulongan. Mabatonan ang daghang listahan nga adunay mga pulong, ngalan sa mga dapit, ug personal nga mga ngalan sa tanang pinulongan. Ang mga program sa kompiyuter makahibalo sa kalainan niining mga pulonga, sama pananglitan kon kini espelingon nga paatras, diha sa dagkong titik, o kombinasyon niining duha.

Busa, unsang matanga sa mga password ang angayng gamiton? Kasagaran kanang dili momenos sa unom ngadto sa walo ka karakter ug kanang kombinasyon sa dagko ug gagmayng mga titik, mga numero, ug mga punctuation symbol. Unsa ka lisod nga mahibaloan ang maong kombinasyon sa mga karakter? Ang usa ka magasin nag-ingon nga “ang usa ka kompiyuter nga makasusi ug usa ka milyong password matag segundo . . . kinahanglang mogugol, sa aberids, ug kapin sa usa ka gatos ka tuig.”

Unsaon nimo pagpili ug kombinasyon nga dali rang mahinumdoman? Ang pipila nagsugyot nga pilion nimo ang ulohan sa imong paboritong libro o pelikula o mga pulong sa usa ka laray sa awit o balak ug gamiton ang unang titik sa matag pulong ingong imong password, nga dugangan ug dagkong mga titik, punctuation, o uban pang mga karakter. Pananglitan, ang “to be or not to be” mahimong “2B/not2B.” Mahimong pilion gani nimo ang usa ka reperensiya sa Bibliya ug gamiton kini ingong imong password. Busa ang 1 Cronicas 9:​27 tingali mahimong “1Cr9:27.”

Ang ubang mga sugyot naglakip sa paggamit ug mga konsonante nga pasal-angsal-ang nga may isal-ot nga usa o duha ka bokales aron maporma ang usa ka malitok nga pulong nga walay kahulogan. Pananglitan, “QuiMSoPy,” o “WotyRuba.” O ang usa makagamit ug duha ka mugbong pulong ug sumpayan kinig usa ka karakter sa punctuation, sama sa “High?Bug” o “Song;Tree.”

Bisan tuod dili tanang password ang nagkinahanglan sa samang gidak-on sa kasegurohan ug ang pipila ka program sa kompiyuter dili tingali modawat sa pipila ka karakter o makailag dagkong mga titik, ang pagkonsiderar sa mga sugyot nga gihatag sa itaas makatabang kanimo nga maprotektahan ang hinungdanong mga impormasyon batok sa wala kinahanglanang mga manunugok. Hinumdomi usab ang kahinungdanon sa pagbag-o kanunay sa imong mga password. Ingong kataposang komento: Bisan unsang mga password nga buot nimong gamiton, ayaw gamita ang bisan hain sa mga pananglitan nga gihatag sa itaas.