Kusgang mga Barko nga Andam Motabang

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PINLANDIA

NANGLUPAD ang mga kanaway sa walay panganod nga kalangitan. Naglagiting ang kainit sa adlaw. Nanuhotsuhot sa kahanginan ang kahumot sa mga liso sa kape. Sa kataposan ang mga pultahan paingon sa luwang sa barko gisirad-an, dayon nagpuyra bisita na, ug ang punog kargamento nga barko nagsugod sa biyahe niini. Ang kargamento nga mga liso sa kape ihatod na paingon sa Pinlandia, usa ka nasod sa mga tawong hingape. Apan, pipila ka semana sa ulahi sa hilabihang kabugnaw sa tingtugnaw, ang barko nga nagdala niining sinako nga liso sa kape hapit nang matanggong diha sa baga nga yelo sa Dagat sa Baltic. Unsay mahimo? Walay angayng kabalak-an, kay nagsingabot na ang tabang. Usa ka kusgang barko ang makita diha sa kapunawpunawan​—usa ka barkong tigbungkag ug yelo.

Pagbungkag sa Yelo

Dakong bahin sa kargamento sa kalibotan ginatumod pinaagi sa barko. Kasagarang wala kiniy problema. Apan unsaon pagdunggo sa mga barko diha sa mga pantalan kon mibagtok na ang dagat? Malisod kini diha sa puliki nga Dagat sa Baltic, nga alang sa daghang nasod mao ang bugtong agianan paingon sa lawod. Pananglitan, panahon sa usa ka grabeng tingtugnaw, kadaghanan sa mga pantalan sa Pinlandia naalihan sa yelo, ug ang mga pantalan nga anaa sa kinatumyang bahin sa amihanan mahimong palibotan ug yelo hangtod sa unom ka bulan. Tungod niini daghan ang nangamatay.

Sa 1867, ang ani sa amihanan ug sentral nga Uropa diyutay kaayo. Tungod kay ang katubigan sa Pinlandia napuno sa yelo hangtod sa Mayo, walay paagi nga ikahatod ang mga hinabang hangtod nga matunaw na ang yelo. Sa librong Through Ice and Snow, ang kapitan sa barko nga si Seppo Laurell nag-ingon: “Nianang panahona mga 110,000 ka tawo, o kapin pa sa singko porsiyento sa populasyon [sa Pinlandia], ang nangamatay tungod sa pagkalunos.”

Ang yelo nagbabag usab sa mga barkong dekarga sa laing dapit. Sa Amerika  del Norte kini maoy kasagarang problema diha sa Great Lakes, sa St. Lawrence River, ug sa kabaybayonan sa Canada. Mas lisod pa ganing molawig diha sa mga dapit sa Artiko ug Antartika panahon sa bagag yelo nga tingtugnaw. Didto ang aberids nga gibag-on sa yelo maoy duha ngadto sa tulo ka metros.

Unang mga Pagsulay sa Paghimog Kaagian Diha sa Yelo

Sa panahon sa paglawig sa mga barko, ang yelo mao ang halos dili makitang babag. Human maimbento ang mga barkong gipadagan sa alisngaw nga gama sa asero ang kasko, miarang-arang ang situwasyon. Kon lig-on ang mga barkong dekarga, kini makaagi sa nipis nga yelo nga siyasiya ra. Apan, duna lay limitadong gibag-on sa yelo nga puwedeng agian niining mga barkoha, bisan pag ang pipila niana gipalig-on pag-ayo aron makaagi sa yelo.

Ang paggama ug mga barkong tigbungkag ug yelo mao ang solusyon. Ang unang tigbungkag ug yelo nga barko sa kalibotan giingon nga mao ang City Ice Boat I, nga gigama sa Tinipong Bansa sa 1837. Sa Uropa ang Eisbrecher gigama sa Hamburg, Alemanya, sa 1871. Sa wala madugay nakat-onan pinaagi sa kasinatian kon unsang matanga sa mga barko ang labing maayong makabungkag sa yelo, ug sa pagsugod sa ika-20ng siglo, gihimo na ang pipila ka pasukaranang mga disenyo. *

Naglutaw nga Higanteng mga Puthaw

Unsay kahimtang sa barko nga natanggong sa yelo? “Ang barko mokurog nga daw gitakigan tungod sa taas nga hilanat,” miingon ang usa ka marinero. Ang kasko sa  barkong tigbungkag ug yelo kinahanglang makaagwanta sa presyur nga mas labaw pa kaayo kay sa kasko sa usa ka bapor nga pamatigayon. “Ang pagkabangga ngadto sa tipun-og sa yelo popareho sa pagkasangad sa sakayang demotor diha sa baybayon,” nag-ingon ang usa ka trabahante diha sa barkong tigbungkag ug yelo. Ang mga palid sa asero diha sa dulong kapin tingali sa usa ka pulgada ang gibag-on​—diha sa mga barkong tigbungkag ug yelo sa polo, kini moabot pa ug mga duha ka pulgada ang kabag-on​—ug ang kasko dunay espesipikong mga ligason nga gipalig-on aron dili maunsa sa yelo gawas pa sa kasagarang mga ligason. Unsa ka lig-on ang maong mga barko? Panahon sa Gubat sa Kalibotan II, sa dihang ang barkong tigbungkag ug yelo nga Tarmo naigo sa usa ka bomba, ang puwente ug ang kadaghanang mga kamarote nangaguba, apan ang kasko wala gani mabuslot.

Ang porma sa kasko hinungdanon diha sa usa ka barkong tigbungkag ug yelo. Kasagaran ang kinalisdang buluhaton dili ang aktuwal nga pagbungkag sa yelo kondili ang pag-iway sa nabungkag nga yelo. Daghang barkong tigbungkag ug yelo ang medyo mabaw ug dulong, nga pormag kutsara. Ang barko magbungkag sa yelo pinaagi sa gibug-aton niini ug mag-iway ug magpaunlod sa nangabungkag nga yelo. Ang porma sa kasko mainampingong gidisenyo aron mamenosan ang pagbag-id sa kasko ug sa yelo. Gawas pa, ang kasko haklapan ug stainless steel o pahiran ug hamis kaayo ug durable nga pintal nga dunay epoxy.

Unsay nagpadagan niining higanteng mga puthaw? Milabay na ang panahon diin ang nagkadusingot nga mga lalaki kinahanglang magpala ug karbon alang sa boiler didto sa lawak sa makina. Ang modernong mga barkong tigbungkag ug yelo gipadagan sa krudo ug elektrisidad, ug ang puwersang nagpatuyok sa mga olisi susama nianang sa igoigo ug gidak-on nga mga tangker. Aron ang mga barkong tigbungkag ug yelo makaobra diha sa mga dapit sa polo nga dili kabalak-an ang pagkahurot sa krudo, ang uban gipaandar sa mga nukleyar nga reaktor.

Talagsaong mga Instruksiyon

Kon ang usa ka baroto masangad sa lapok, molutaw kini pag-usab kon pakilingkilingon sa magbubugsay ang baroto. Ang mao gihapong prinsipyo mapadapat sa mga barkong tigbungkag ug yelo. Apan, sa kaso niini dili mokiling ang barko bisan pag ang tibuok tripulante sa mga 30 ka tawo magbalhinbalhin gikan sa usa ka kiliran sa barko ngadto sa pikas. Mokiling ang barko pinaagi sa linaing sistema sa pagkiling​—ang tubig ibalhin ngadto nganhi sa dakong tangke sa tubig sa usa ka kiliran sa kasko ug sa laing tangke sa pikas. Aw, sa pipila ka kaso, kining maong pagkiling mahimo sulod lamang sa 15 segundos! Ang paghunahuna lang sa maong pagtuyatuya igo nang makapaluspad sa tawong dili sinati sa paglawig. Siyempre, talagsaon ang mga marinero.

Pagkatapos sa ika-19ng siglo, dihay nakahunahuna nga magbutang ug olisi diha sa dulong. Tungod sa pagtuyok sa olisi mobul-og ang tubig nga makapamenos sa pagbag-id ug mag-iway sa nabungkag nga yelo. Ang ubang modernong mga barkong tigbungkag ug yelo dunay duha ka olisi diha sa ulin ug usa o duha diha sa dulong. Apan, diha sa daghang barkong tigbungkag ug yelo ang nagtuybo nga olisi diha sa dulong giilisan na ug sistema nga makapabula sa tubig. Ang nalusbog sa tubig nga mga bokilya nga gitaod diha sa kasko magpagula ug daghang may presyur nga hangin ngadto sa tubig sa ilawom sa yelo, nga makapabula pag-ayo sa tubig ug makapamenos sa pagbag-id.

Pagtan-aw Diha sa Kapunawpunawan

Ang mainit nga adlaw sa tingpamulak naghimo sa wala mahimo sa siyam ka dagkong mga barkong tigbungkag ug yelo sa Pinlandia​—kini nagbungkag sa yelo nga naglibot sa tanang pantalan, bisan pa sa kinatumyan sa amihanang bahin sa nasod. Ang mga barkong tigbungkag ug yelo mamauli na ngadto sa ilang pondohanan, ug kini nagpasabot ug hayahay nga ting-init alang sa tripulante. Ang mahal, linaing mga barko walay obra sulod sa pipila ka bulan tungod kay gumikan sa linaing pagkatukod niini dili kini angayng monabigar sa walay yelo nga lawod.

Apan, dunay bag-ong hinimo nga mga barko. Kining daghag-gamit nga mga barkong tigbungkag ug yelo mag-obra ingong naandang mga tigbungkag ug yelo sa tingtugnaw, apan sa panahon nga walay yelo ang lawod, kini magamit sa pagpahiluna ug mga kable diha sa salog sa dagat, sa mga panukiduki, ug sa pagmentinar sa mga makinarya nga gigamit sa pagkalot ug aseite sa dagat. Ang usa nianang maong mga barko, ang Botnica, nga gigama sa 1998 aron gamiton sa Finnish Maritime Administration, dunay duha ka sistema sa pagpadagan nga motuyok ug 360 grado ug busa moobra dili lamang ingong mga olisi kondili usab ingong mga timon. Tungod sa maong mga sistema, ang barko dali ra kaayong maniobrahon. Kining maong disenyo gigamit na usab diha sa bag-ong mga barkong depasahero.

Gumikan sa napauswag nga mga teknik sa pagbungkag sa yelo, mitungha ang ideya sa paggama ug bag-ong matang sa barkong dekarga. Sa dihang nagaabante kini, ang bag-ong barko motadlas sa mga balod diha sa naandang paagi. Apan, ang ulin gamiton sa pagbungkag sa yelo. Kining “dobleg-obra nga tangker” ilabinang mapuslanon sa mga dapit sa polo, diin kasagarang walay motabang nga mga barkong tigbungkag ug yelo. Ang maong barko makatabas ug kaugalingon niining agianan diha sa yelo pinaagi sa pag-atras.

Sa kasamtangan, ang Pinlandia nagkinahanglan gayod sa kape niini. Ang barkong tigbungkag ug yelo nga gihisgotan sa pangbukas nga parapo niining artikuloha nakabungkag na sa yelo nga maoy nakatanggong sa barkong gikargahan ug kape ug niining tungora nagguyod na niini. Ang kapitan sa barkong tigbungkag ug yelo kalmadong misandig sa barandilyas. Dayon miatubang siya sa puwente. Panahon nang modimdim ug init nga kape.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 25]

Ang barkong tigbungkag ug yelo nga ginganlag “Otso” nga miagi

[Credit Line]

Finnish Maritime Administration

[Hulagway sa panid 25]

Barko nga naglawig sa tingtugnaw nga natanggong sa yelo​—mga 1890

[Credit Line]

Museovirasto

[Hulagway sa panid 26]

Ang gipadagan sa nukleyar nga “Taymyr” sa Rusya

[Credit Line]

Kværner Masa-Yards

[Hulagway sa panid 26]

Ang daghag-gamit nga mga barkong tigbungkag ug yelo magamit usab sa pagpahiluna ug mga kable ug mga tubo

[Credit Line]

Finnish Maritime Administration

[Hulagway sa panid 26]

Ang “Botnica”

[Credit Line]

Finnish Maritime Administration