Nahibalo Ka Ba?

Nganong isulti ang “amen” human sa pag-ampo?

Ang Cebuano ug Gregong pulong nga “amen” naggikan sa Hebreohanong pulong nga ʼa·menʹ. Kasagaran, ang mga mamiminaw magdungan sa paglitok niini human sa pag-ampo, panumpa, bendisyon, o panghimaraot. Kini nagkahulogang “hinaot unta,” o “tino gayod.” Ang paglitok niana nagpasabot nga ang mga mamiminaw miuyon sa kon unsay gipahayag. Sumala sa usa ka reperensiya, ang maong pulong nagpasiugda nga ang gipahayag segurado, tinuod, kasaligan ug dili kaduhaduhaan. Sa panahon sa Bibliya, kon ang usa moingon ug “amen” diha sa usa ka panumpa o kasabotan, siya isipon nga miuyon niana ug andam nga modawat sa silot nga ipahamtang kon dili niya kana tumanon.—Deuteronomio 27:15-26.

Sa pagsangyaw ug pagpanudlo ni Jesus, iyang gisugdan ang pipila sa iyang pahayag sa pulong nga “amen.” Pinaagi niana, iyang gipakita nga kasaligan gayod ang iyang gipanulti. Niining bahina, ang Gregong pulong nga a·menʹ gihubad ug “sa pagkatinuod.” (Mateo 5:18; 6:2, 5) Kon duha ka beses kining litokon, ang hubad maoy “sa pagkatinuod gayod,” sama sa mabasa diha sa Ebanghelyo ni Juan. (Juan 1:51) Gikaingon nga si Jesus lamang ang migamit sa amen niining paagiha ug mabasa lamang diha sa Ebanghelyo.

Sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang titulong “Amen” nagtumong kang Jesus ug kini nagpakita nga ang iyang gipanulti “kasaligan ug tinuod.”—Pinadayag 3:14.

Unsa ang Urim ug ang Tumim?

Ang duha ka bato nga gitawag sa Hebreohanon nga Urim ug Tumim lagmit gigamit kaniadto sa Israel aron mahibaloan ang kabubut-on ni Jehova maylabot sa maong nasod o sa mga lider niini. Kini gipiyal ngadto sa hataas nga saserdote ug siya nagtipig niini diha sa bulsa sa “tabon sa dughan sa paghukom.” (Exodo 28:15, 16, 30) Bisag wala gidetalye sa Bibliya kon unsa kini ug kon giunsa kini paggamit, atong masabtan diha sa mga teksto sa Bibliya nga kini gigamit sa pagripa, nga pinaagi niini mahibaloan ang tubag sa Diyos kon “oo” ba o “dili,” o kaha walay tubag gikan kaniya.

Ang usa ka pananglitan nga gigamit ang Urim ug ang Tumim sa pagripa maoy sa dihang gisugo ni David si Abiatar sa pagkuha sa epod sa hataas nga saserdote diin atua ang Urim ug ang Tumim. Si David nangutana kang Jehova: ‘Gukdon ba ako ni Saul?’ ug ‘Ang mga tag-iyag yuta sa Keila magtugyan ba kanako ngadto sa iyang kamot?’ Sa maong duha ka pangutana, ang tubag maoy oo. Tungod niini, si David nakahimog maayong desisyon.—1 Samuel 23:6-12.

Una pa niana, gigamit ni Haring Saul ang Urim ug ang Tumim aron mahibaloan kon kinsa ang nakasala, ang mga tawo ba o sila ni Jonathan. Dayon gigamit na usab niya kini aron mahibaloan kon kinsa nilang duha ni Jonathan ang nakasala. (1 Samuel 14:40-42) Sa ulahi sa dihang nawad-an si Saul sa pag-uyon sa Diyos, siya wala na giyahi sa Diyos ‘pinaagi man sa mga damgo o sa Urim o sa mga manalagna.’—1 Samuel 28:6.

Sumala sa mga Hudiyo, ang paggamit sa Urim ug Tumim nahunong sa dihang gitugotan ni Jehova nga malaglag ang templo niadtong 607 B.C.E.

[Hulagway sa panid 27]

“Amen,” Pinadayag 3:14. codex alexandrinus, ikalimang siglo C.E.