Namatay ba Gayod si Jesus Diha sa Krus?

“ANG krus,” matod sa usa ka encyclopedia, “mao ang labing popular nga simbolo sa Kristiyanidad.” Daghang relihiyosong mga dibuho ug mga obra sa arte ang naghulagway kang Jesus nga gilansang sa krus. Nganong kaylap man kaayo kini nga simbolo sa Kakristiyanohan? Namatay ba gayod si Jesus diha sa krus?

Daghan ang mosusi sa Bibliya alang sa tubag. Pananglitan, sumala sa King James Version, sa dihang gilansang si Jesus, ang mga nanan-aw nagbugalbugal kang Jesus ug naghagit kaniya sa “pagkanaog gikan sa krus.” (Mateo 27:40, 42) Ingon usab niini ang mabasa sa ubang mga hubad sa Bibliya. Ang Today’s English Version nag-ingon bahin kang Simon nga taga-Cirene: “Gipugos siya sa mga sundalo sa pagpapas-an sa krus ni Jesus.” (Marcos 15:21) Niini nga mga bersikulo, ang pulong nga “krus” gihubad gikan sa Gregong pulong nga staurosʹ. May lig-on bang pasukaranan kini nga hubad? Unsa ang kahulogan sa maong orihinal nga pulong?

Kadto ba Usa ka Krus?

Sumala sa Gregong eskolar nga si W. E. Vine, ang staurosʹ “pangunang nagtumong sa usa ka pinatindog nga poste o estaka. Diha niini ilansang ang mga kriminal aron patyon. Ang nombre ingon man ang berbo niini nga stauroō, nga nagkahulogang pagpatapot diha sa estaka o poste, lahi ra sa duha ka balabag nga nagkuros nga gigamit sa simbahan.”

Ang The Imperial Bible-Dictionary nag-ingon nga ang pulong nga staurosʹ “tukmang nagtumong sa usa ka estaka, pinatindog nga poste, o ugsok, nga mahimong bitayanan, o gigamit sa pagkoral.” Ang diksiyonaryo nagpadayon: “Bisan taliwala sa mga Romano ang crux (Latin, diin naggikan ang pulong nga krus) mopatim-aw nga sa orihinal maoy usa ka pinatindog nga poste.” Busa, dili ikatingala nga ang The Catholic Encyclopedia nag-ingon: “Tataw gayod nga ang krus sa sinugdan maoy usa ra ka pinatindog nga poste, nga ang tumoy niini gitalinisan.”

Adunay laing Gregong pulong, xyʹlon, nga gigamit sa Bibliya sa paghubit sa instrumento sa pagpatay kang Jesus. Ang A Critical Lexicon and Concordance to the English and Greek New Testament naghubit sa xyʹlon ingong “usa ka piraso nga kahoy, usa ka estaka.” Kini nagpadayon nga sama sa staurosʹ, ang xyʹlon “maoy usa lamang ka pinatindog nga poste o estaka diin gilansang sa mga Romano kadtong gihukmang patyon.”

Uyon niini, atong mamatikdan nga ang King James Version sa Buhat 5:30 nag-ingon: “Ang Diyos sa atong mga amahan nagbanhaw kang Jesus, kinsa inyong gipatay pinaagi sa paglansang kaniya sa kahoy [xyʹlon].” Ang ubang mga bersiyon, bisan tuod ug naghubad sa staurosʹ ingong “krus,” naghubad usab sa xyʹlon ingong “kahoy.” Sa Buhat 13:29, ang The Jerusalem Bible nag-ingon bahin kang Jesus: “Sa dihang ila nang natuman ang tanang  butang nga gitagna sa kasulatan bahin kaniya ilang gikanaog siya gikan sa kahoy [xyʹlon] ug gilubong siya.”

Tungod sa pangunang kahulogan sa Gregong mga pulong nga staurosʹ ug xyʹlon, ang Critical Lexicon and Concordance nga gikutlo na, nag-ingon: “Kining duha ka pulong parehong sukwahi sa modernong ideya sa krus, nga kanunay natong makita sa mga larawan.” Sa laing pagkasulti, ang gihubit sa mga magsusulat sa Ebanghelyo ginamit ang pulong nga staurosʹ lahi ra sa krus nga gitawag sa mga tawo karon. Busa, ang Bag-ong Kalibotang Hubad tukmang naggamit sa ekspresyong “estaka sa pagsakit” diha sa Mateo 27:40-42 ug sa ubang mga teksto diin milutaw ang pulong nga staurosʹ. Ang Complete Jewish Bible naggamit usab sa ekspresyong “estaka nga patyanan.”

Sinugdanan sa Krus

Kon ang Bibliya wala mag-ingon nga si Jesus gipatay diha sa krus, nan nganong ang tanang relihiyon nga nag-angkong nagtudlo ug nagsunod sa Bibliya—Katoliko, Protestante, ug Ortodokso—nag-adorno man sa ilang mga simbahan ug krus ug naggamit niini ingong simbolo sa ilang pagtuo? Nganong nahimong popular kaayo nga simbolo ang krus?

Tungod kini kay ang krus gisimba dili lamang sa mga debotado nga nag-angkong nagsunod sa Bibliya kondili sa mga tawo usab nga wala magsunod sa Bibliya kansang relihiyon una pa kaayo kay sa “Kristohanon” nga mga simbahan. Daghang relihiyosong mga basahon ang miila nga ang paggamit sa krus nga lainlaig porma naggikan sa kanhiay pang panahon. Pananglitan, sagad makita sa karaang hieroglyphic nga mga sinulat ug mga larawan sa ilang mga diyos ug mga diyosa ang krus nga pormag T nga may lingin sa tumoy niini. Gitawag kinig ansate, o pormag-puloan, nga krus ug gituohang nagsimbolo sa kinabuhi. Sa ulahi, kini nga porma sa krus gisagop ug kaylap nga gigamit sa Coptic nga Simbahan ug sa uban pa.

Sumala sa The Catholic Encyclopedia, “ang kanhing porma sa krus mao kadtong gitawag ug ‘gamma’ nga krus (crux gammata), nga mas nailhan sa mga taga-Sidlakan ug sa mga estudyante sa arkeolohiya kaniadto pinaagi sa Sanskrit nga ngalan niini nga swastika.” Kini nga simbolo kaylap nga gigamit sa mga Hindu sa India ug mga Budhista sa tibuok Asia ug makita gihapon karon ingong mga adorno sa maong mga dapit.

Wala sa tukma mahibaloi kon kanus-a gisagop ang krus ingong “Kristohanong” simbolo. Ang Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words nag-ingon: “Sa tungatunga sa ika-3ng siglo A.D. ang mga simbahan mibulag na, o kaha nagtuis sa pipila ka doktrina sa Kristohanong pagtuo. Aron modako ang dungog sa apostatang sistema sa simbahan ang mga pagano  gidawat ingong mga membro sa simbahan bisan tuod nga sila wala modawat sa Kristohanong pagtulon-an, ug ang kadaghanan gitugotan nga ipabilin ang ilang paganong mga simbolo,” lakip ang krus.

Gipunting sa pipila ka magsusulat ang gipangangkon ni Constantino nga magsisimba sa diyos-adlaw, nga niadtong 312 C.E., sa usa sa iyang mga pagpakiggubat, siya nakakita konog usa ka krus diha sa adlaw lakip ang panultihon sa Latin nga “in hoc vince” (pinaagi niini ikaw modaog). Sa ulahi, gibutang ang usa ka “Kristohanon” nga simbolo diha sa mga estandarte, taming, ug armadura sa iyang mga sundalo. (Larawan sa wala.) Giingon nga si Constantino nakombertir sa Kristiyanidad, bisan tuod nga ayha pa siya nabawtismohan 25 ka tuig na sa ulahi, sa himalatyon na siya. Gikuwestiyon sa uban ang iyang motibo. “Mora na hinuog iyang gikombertir ang Kristiyanidad sa kon unsay iyang gituohang dawaton sa iyang mga sakop ingong katoliko [tibuok kalibotan] nga relihiyon, inay nga siya unta ang makombertir sa mga pagtulon-an ni Jesus nga taga-Nazaret,” miingon ang librong The Non-Christian Cross.

Sukad niadto, gigamit na ang nagkalainlaing mga porma sa krus. Pananglitan, ang The Illustrated Bible Dictionary nag-ingon nga ang gitawag nga krus ni St. Anthony “maoy samag kapital nga T, nga gituohan sa uban nga gikan sa simbolo sa [Babilonyanhong] diyos nga si Tammuz, ang letrang tau.” Anaa usab ang krus ni St. Andrew, nga pormag letrang X, ug ang popular nga duha ka balabag nga nagkuros diin ang usa niini gipaubos. Kining balabag nga nagkuros, nga gitawag nga Latin cross, sayop nga “gituohan sa tradisyon ingong maoy porma sa krus nga gikamatyan sa atong Ginoo.”

Kon Unsay Gituohan sa mga Kristohanon sa Unang Siglo

Gipakita sa Bibliya nga sa unang siglo, daghan sa nakadungog kang Jesus ang nahimong mga magtutuo ug nagpabili sa iyang kamatayon ingong halad. Human si apostol Pablo nagsangyaw sa mga Hudiyo sa Corinto ug nagpamatuod nga si Jesus mao ang Kristo, nag-ingon ang Bibliya nga “si Crispo nga nagadumalang opisyal sa sinagoga nahimong magtutuo sa Ginoo, ug ingon man usab ang iyang tibuok panimalay. Ug daghan sa mga taga-Corinto nga nakadungog nanagpanuo ug nagpabawtismo.” (Buhat 18:5-8) Inay magtudlo ug relihiyosong simbolo o larawan diha sa ilang pagsimba, giingnan ni Pablo ang iyang isigka-Kristohanon sa ‘pagkalagiw gikan sa idolatriya’ ug gikan sa bisan unsang buhat nga naggikan sa paganong pagsimba.—1 Corinto 10:14.

Ang mga historyano ug tigdukiduki wala gayoy nakitang pamatuod nga gigamit sa unang mga Kristohanon ang krus. Makaiikag nga ang librong History of the Cross nagkutlo sa usa ka magsusulat sa ulahing bahin sa ika-17ng siglo kinsa nangutana: “Makapahimuot ba sa hinimayang si Jesus nga makita ang Iyang mga tinun-an nga magsimba sa larawan niana nga instrumento sa pagpatay diin Siya [kono] mapailobon ug inosenteng nag-antos, nga nagpakawalay bili sa kaulawan?” Unsay imong tubag?

Ang pagsimba nga dalawaton sa Diyos wala magkinahanglag mga butang o larawan. “Aduna bay panag-uyon ang templo sa Diyos uban sa mga idolo?” nangutana si Pablo. (2 Corinto 6:14-16) Walay giingon sa Bibliya nga ang usa ka Kristohanon kinahanglang mogamit ug larawan sa instrumento nga gigamit sa paglansang kang Jesus.—Itandi ang Mateo 15:3; Marcos 7:13.

Nan, unsa ang ilhanan sa tinuod nga mga Kristohanon? Dili ang krus o bisan unsang simbolo, kondili ang gugma. Gisultihan ni Jesus ang iyang mga sumusunod: “Ako magahatag kaninyog bag-ong sugo, nga kamo maghigugmaay sa usag usa; ingon sa akong paghigugma kaninyo, nga kamo usab maghigugmaay sa usag usa. Pinaagi niini ang tanan makaila nga kamo akong mga tinun-an, kon kamo adunay gugma sa inyong taliwala.”—Juan 13:34, 35.

[Blurb sa panid 19]

Ang gihubit sa mga magsusulat sa Ebanghelyo dili gayod mao ang krus nga gitawag sa mga tawo karon

[Hulagway sa panid 18]

Drowing sa ika-17ng siglo nga gihulagway ang pagpatay diha sa usa ka staurosʹ, gikan sa librong “De Cruce” ni Lipsius

[Hulagway sa panid 19]

Ehiptohanong dibuho sa pader (mga ika-14ng siglo B.C.E.) diin makita ang ansate nga krus, usa ka simbolo sa kinabuhi

[Credit Line]

© DeA Picture Library / Art Resource, NY

[Hulagway sa panid 19]

Ang gamma nga krus sa Laxmi Narayan Hindu Temple

[Picture Credit Line sa panid 20]

From the book The Cross in Tradition, History, and Art (1897)