Unsa ang Hilabihang Kakabos?

ANG hilabihang kakabos magpameligro sa kinabuhi. Kini nagpasabot nga ang usa walay pagkaon, tubig, sugnod, maayong pinuy-anan, maayong panglawas, ug edukasyon. Kini nakaapektar sa usa ka bilyon ka tawo, halos katumbas sa tibuok populasyon sa kanasoran sa Amerika. Apan, ang kadaghanan sa Kasadpang Uropa ug Amihanang Amerika wala gayod sukad makahibalag ug tawong nag-antos sa hilabihang kakabos. Busa ato silang ilailahon karon.

Si Mbarushimana uban sa iyang asawa ug lima ka anak nagpuyo sa Rwanda, Aprika. Ang ikaunom niyang anak namatay sa malarya. Siya miingon: “Ang yuta ni Papa gibahin sa unom. Ang akong bahin gamay kaayo maong kinahanglan ibalhin ko ang akong pamilya sa usa ka lungsod. Kami sa akong asawa nagtrabaho ingong tighakot ug sinakong bato ug balas. Walay mga bentana ang among balay. Adto mi magsag-ob ug tubig sa atabay sa estasyon sa polis. Kasagaran kas-a ra mi makakaon sa usa ka adlaw, apan kon walay trabaho, wala miy pagkaon sa tibuok adlaw. Kon ingon niini ang kahimtang, molakaw ko kay sakitan kong maminaw kon mangayog pagkaon ang akong mga anak.”

Si Victor ug Carmen mga sapatero. Sila ug ang ilang lima ka anak nagpuyo sa hilit nga lungsod sa Bolivia. Sila nag-abang ug lawak sa usa ka gubaong bilding nga magtulo ang atop ug walay elektrisidad. Ang eskuylahan daghan kaayog estudyante maong si Victor naggamag lamesa sa iyang anak nga babaye aron kini makaapil sa klase. Ang magtiayon magbaktas pag 10 ka kilometro aron makakuhag sugnod nga magamit sa pagluto ug pagpabukal sa tubig nga ilimnon. “Wala miy kasilyas,” matod ni Carmen. “Busa moadto mi daplin sa suba, nga ligoanan ug tambakanan sab ug basura. Kanunayng masakit ang among mga anak.”

Si Francisco ug Ilídia nagpuyo sa usa ka baryo sa Mozambique. Upat na lang ang ilang anak kay ang usa namatay sa malarya human kini balibari sa ospital. Ang magtiayon nagtanom ug igong humay ug kamote diha sa ilang gamayng luna aron makasustento kanila sa tulo ka bulan. Matod ni Francisco: “Usahay walay ulan o kaha kawaton ang among abot, busa aron makakuwartag diyutay mamutol kog kawayan ug himoong mga lipak aron ikabaligya.  Magbaktas sab mig duha ka oras aron mangahoy. Kami sa akong asawa magpas-ag tagsatagsa ka bugkos, ang usa sugnod namo sa usa ka semana ug ang usa among ibaligya.”

Gibati sa daghan nga dili gayod makataronganon ug walay hustisya ang kalibotan nga atong gipuy-an diin 1 sa matag 7 ka tawo ang nagkinabuhi nga sama kang Mbarushimana, Victor, ug Francisco, samtang ang binilyong uban pa hilabihan ka hamugaway. Gipaningkamotan sa uban nga masulbad kini. Hisgotan sa mosunod nga artikulo ang ilang mga paningkamot ug paglaom.

 [Mga hulagway sa panid 2, 3]

Si Carmen ug ang duha sa iyang mga anak, nagkalos ug tubig sa suba