Kinsa ang Persianong hari nga si Ahasuero nga gihisgotan sa basahong Ester sa Bibliya?

▪ Sumala sa basahon sa Ester, gipili ni Ahasuero ang Hudiyong dalaga nga si Ester nga mahimo niyang rayna, ug giluwas niini ang iyang katawhan batok sa planong pagpuo sa kaliwat. Sa dugayng panahon, lainlain ang opinyon kon kinsa kining Persianong hari nga si Ahasuero. Apan, daw nasulbad kining problemaha tungod sa impormasyon diha sa Persianhong mga monumento nga nasulat sa tulo ka pinulongan. Nagpamatuod kini nga si Ahasuero mao si Xerxes I, ang anak ni Dariong Bantogan (Hystaspis). Ang pagkasulat sa ngalang Xerxes diha sa Persianhong kinulit, kon hubaron sa Hebreohanon, halos susama sa pagkasulat niini sa Hebreohanong teksto diha sa Ester.

Ang tanang gisulat sa Ester bahin kang Ahasuero motakdo kang Xerxes I. Gikan sa iyang kaulohan sa Susa (Susan), didto sa Elam, ang Persianong hari nagmando usab sa Media, ug sakop niya ang India hangtod sa mga isla sa Mediteranyo. (Ester 1:2, 3; 8:9; 10:1) “Walay laing hari sa Persia nga gitumong niini kondili si Xerxes,” miingon ang eskolar nga si Lewis Bayles Paton. “Ang pagkahubit kang Ahasuero diha sa Basahon sa Est[er], motakdo usab kang Xerxes diha sa asoy ni Herodotus ug sa ubang Gregong historyano.”

Unsay pamatuod nga may gihimong mga tisa sa karaang Ehipto?

▪ Ang basahong Exodo sa Bibliya nag-ingon nga gipahimog tisa sa mga Ehiptohanon ang ilang Hebreohanong mga ulipon. Ang mga ulipon kinahanglan makahumag tinong gidaghanon kada adlaw gamit ang pangpalitada nga yutang-kulonon ug uhot.—Exodo 1:14; 5:10-14.

Sa panahon sa Bibliya, hinungdanong trabaho sa Walog sa Nilo ang paghimog pinaugang tisa. Ang karaang mga monumento nga gitukod gamit kini nga materyales nagbarog gihapon karon sa Ehipto. Gipakita ang proseso niini diha sa usa ka dibuho sa paril sa lubnganan ni Rekhmire sa Thebes sa ika-15ng siglo B.C.E., nga halos kadungan sa panghitabo sa giasoy diha sa Exodo.

Ang The International Standard Bible Encyclopedia naghubit sa esena niini nga dibuho: “Ang tubig kaloson gikan sa linaw; ang lapok masahon gamit ang sarol ug dayon dad-on sa puwesto nga kombenyente sa tighimog tisa. Ang lapok ibutang sa kahoyng hulmahan nga iplastar sa tighimog tisa diha sa yuta. Dayon tangtangon ang hulmahan, ug mahibilin ang bag-ong naporma nga tisa aron mabulad sa adlaw. Daghang linya sa mga tisa ang mahulma ug, kon uga na, kini kamadahon ug andam nang gamiton. Mao gihapon kini ang gihimo karon sa Near East.”

Ang lainlaing dokumentong papiro gikan sa ika-2ng milenyo B.C.E. naghisgot usab sa pagpanghimog tisa sa mga ulipon, paggamit ug uhot ug yutang kulonon, ug sa tinong gidaghanon nga kinahanglang himoon kada adlaw.

[Hulagway sa panid 22]

Kinulit sa bato nga larawan ni Xerxes (nagtindog) ug ni Dariong Bantogan (naglingkod)

[Credit Line]

Werner Forman/Art Resource, NY

[Hulagway sa panid 22]

Detalye sa dibuho sa paril sa lubnganan ni Rekhmire

[Credit Line]

Erich Lessing/Art Resource, NY