NAHITABO ba gayod kana? Kalit lang bang nagsultig lainlaing pinulongan ang mga tawo, sumala sa gihubit? Gikuwestiyon sa pipila ang asoy sa Bibliya kon sa unsang paagi nagsugod ug mikaylap ang pinulongan. Ang usa ka awtor miingon: “Ang asoy bahin sa Torre sa Babel maoy usa sa labing binuang nga mga sugilanon.” Gani ang usa ka Hudiyong rabbi nagtawag niini nga “usa ka binurong nga paagi sa pagpatin-aw sa sinugdanan sa mga nasod.”

Nganong dili motuo ang mga tawo sa asoy sa Babel? Tungod kay sukwahi kini sa pipila ka teoriya maylabot sa sinugdanan sa pinulongan. Pananglitan, ang pipila ka eskolar nag-ingon nga ang mga grupo sa pinulongan wala motunghag kalit, apan anam-anam nga naugmad gikan sa usa ka “lumad nga pinulongan.” Ang uban nagtuo nga ang pipila ka orihinal nga pinulongan iyaiyang naugmad, nga nagsugod lang sa simpleng agumod hangtod nga nahimong ugmad nga sinultihan. Tungod niini ug sa uban pang magkasumpaking teoriya, daghan ang miuyon sa gisulat ni Propesor W. T. Fitch diha sa iyang librong The Evolution of Language: “Wala pa gayod kitay makapakombinsir nga tubag.”

Unsay nadiskobrehan sa mga arkeologo ug tigdukiduki bahin sa sinugdanan ug kaugmaran sa mga pinulongan? Napamatud-an ba sa ilang mga nadiskobrehan ang bisan asa sa giduso nga mga teoriya? O gipaluyohan ba niini ang asoy bahin sa Babel? Ato unang susihon ang maong asoy sa Bibliya.

Ang Bibliya nag-ingon nga ang paglahugay sa pinulongan ug pagkatibulaag sa mga tawo nahitabo “sa yuta sa Sinar,” nga sa ulahi gitawag ug Babilonya. (Genesis 11:2) Kanus-a kana nahitabo? Ang Bibliya nag-ingon nga ang populasyon sa yuta nabahin sa mga adlaw ni Peleg, kinsa natawo mga 250 ka tuig  una kang Abraham. Busa ang panghitabo sa Babel dayag nga nahitabo mga 4,200 ka tuig ang milabay.—Genesis 10:25; 11:18-26.

Sumala sa teoriya sa pipila ka eskolar, ang modernong mga pinulongan naggikan sa usa ka orihinal nga pinulongan—ang gitawag ug lumad nga pinulongan nga ilang gituohang gigamit duolag 100,000 ka tuig ang milabay. * Ang uban nag-ingon nga ang mga pinulongan karon naggikan sa pipila ka orihinal nga pinulongan nga gigamit mga 6,000 ka tuig ang milabay. Apan sa unsang paagi matino sa mga eksperto sa pinulongan ang pagkaugmad sa mga pinulongang nahanaw na? “Lisod kana,” nag-ingon ang magasing Economist. “Dili sama sa mga biologo, ang mga eksperto sa pinulongan walay mga fossil nga makagiya kanila sa pagsubay sa nangaging kapanahonan.” Ang magasin midugang nga ang usa ka ebolusyonistang eksperto sa pinulongan mihimog konklusyon nga gibase sa “banabana nga kalkulasyon.”

Hinuon, may naglungtad nga “mga fossil sa karaang pinulongan.” Unsa kini nga mga fossil, ug unsay gibutyag niini bahin sa sinugdanan sa mga pinulongan? Ang The New Encyclopædia Britannica nagpatin-aw: “Ang kinaunhang mga rekord sa sinulat nga pinulongan, ang bugtong mga fossil sa karaang pinulongan nga mahimong mabatonan sa tawo, may gidugayon lang nga mga 4,000 ngadto sa 5,000 ka katuigan.” Diin makaplagi sa mga arkeologo kini nga “mga fossil sa karaang pinulongan,” o “mga rekord sa sinulat nga pinulongan”? Sa ubos nga Mesopotamia—ang lokasyon sa karaang Sinar. * Busa, ang mabatonang pisikal nga ebidensiya takdo gayod sa giingon sa Bibliya.

Ang asoy sa Bibliya nag-ingon nga sa Babel, ‘gilibog sa Diyos ang ilang pinulongan aron dili sila magkasinabtanay.’ (Genesis 11:7, Maayong Balita Biblia) Ingong resulta, ang mga magtutukod ‘mibiya sa pagtukod sa siyudad’ sa Babel ug nagkatibulaag “sa tibuok nawong sa yuta.” (Genesis 11:8, 9) Busa, ang Bibliya wala mag-ingon nga ang tanang modernong pinulongan masubay ngadto sa usa ka “lumad nga pinulongan.” Hinunoa, kini naghubit sa kalit nga pagtungha sa daw naugmad nang daan nga bag-ong mga pinulongan, diin ang matag usa makaarang sa pagpahayag sa pagbati ug hunahuna sa tawo ug ang matag usa lahi sa usag usa.

Komosta ang mga grupo sa pinulongan sa kalibotan karon? Magkaamgid ba sila o magkalahi? Ang siyentista sa pangutok nga si Lera Boroditsky, misulat: “Samtang gisusi pag-ayo sa mga eksperto sa pinulongan ang mga pinulongan sa kalibotan (7,000 o kapin pa, pipila lang niini ang ilang nasusi), mitungha ang daghan kaayong wala damhang mga kalainan.” Oo, bisag magkaamgid tingali ang sinultihan ug diyalekto sa usa ka pamilya sa pinulongan, sama sa Cantonese ug Hakka sa habagatang China, kini dakog kalainan sa laing pamilya sa pinulongan, sama sa West Catalan o Valencian sa Spain.

Ang mga pinulongan makaimpluwensiya sa paagi sa paghunahuna sa mga tawo ug sa ilang paghubit  sa mga butang sa ilang palibot—kolor, gidaghanon, lokasyon, direksiyon. Pananglitan, sa usa ka pinulongan ang usa ka tawo moingon, “Dunay insekto sa imong tuong kamot.” Apan sa laing pinulongan, ang usa moingon, “Dunay insekto sa imong habagatan-kasadpang kamot.” Makalibog gayod ang maong kalainan. Dili ikatingala nga ang mga magtutukod sa Babel mihunong sa ilang proyekto.

Unsa kahay orihinal nga pinulongan sa tawo? Sumala sa Bibliya, ang unang tawo, si Adan, nakamugnag bag-ong mga pulong dihang ginganlan niya ang tanang hayop. (Genesis 2:20) Nakakomposo usab siyag balak aron ipahayag ang iyang pagbati alang sa iyang asawa. Tin-aw usab nga nasaysay ni Eva ang sugo sa Diyos ug ang resulta kon supakon kini. (Genesis 2:23; 3:1-3) Nan, ang unang pinulongan nakapaarang sa mga tawo sa pagpakigkomunikar ug sa pagpahayag sa ilang pagbati.

Ang paglahugay sa mga pinulongan didto sa Babel nakababag sa katakos sa mga tawo sa pagkombinar sa ilang intelektuwal ug pisikal nga kagahom. Apan, ang ilang bag-ong mga pinulongan, sama sa unang pinulongan, naugmad nang daan. Sulod sa pipila ka siglo, ang mga tawo nakatukod ug dagkong siyudad, nakatigom ug gamhanang mga sundalo, ug nakaarang sa pagnegosyo sa lainlaing nasod. (Genesis 13:12; 14:1-11; 37:25) Mahimo ba nila ang maong kauswagan kon wala silay gramatika ug lapad nga bokabularyo? Sumala sa Bibliya, ang orihinal nga pinulongan ug ang mga pinulongan nga nagsugod sa Babel, dili kay simpleng mga agumod ug ngulob lang kondili naugmad nang daan.

Kini nga konklusyon gipaluyohan sa modernong panukiduki. Ang The Cambridge Encyclopedia of Language nag-ingon: “Ang matag kultura nga gisusi, bisag unsa pa tingali kini ka ‘simple,’ mopatim-aw nga may naugmad nang daan nga pinulongan, nga sama ka ugmad sa pinulongan sa gitawag ug ‘sibilisadong’ kanasoran.” Sa samang paagi, sa iyang librong The Language Instinct, ang propesor sa Harvard College nga si Steven Pinker miingon nga wala gayoy pinulongan nga wala maugmad.

Human repasoha ang petsa ug lokasyon sa “mga fossil” sa karaang pinulongan, ang dagkong kalainan tali sa mga grupo sa pinulongan, ug ang pagkaugmad nang daan sa karaang mga pinulongan, unsay atong ikahinapos? Daghan ang moingon nga katuohan gayod ang asoy sa Bibliya bahin sa Babel.

Ang Bibliya nag-ingon nga gilahugay ni Jehova nga Diyos ang pinulongan sa mga tawo sa Babel kay sila mirebelde kaniya. (Genesis 11:4-7) Apan, siya nagsaad nga iyang ‘ihatag sa mga katawhan ang kausaban ngadto sa putli nga pinulongan, aron silang tanan magatawag sa ngalan ni Jehova, aron magaalagad kaniya abaga sa abaga.’ (Sofonias 3:9) Sa pagkakaron, kining “putli nga pinulongan,” ang kamatuoran gikan sa Pulong sa Diyos, nakapahiusa sa mga tawo nga gikan sa tanang nasod. Daw makataronganon nga sa umaabot hiusahon pa sa Diyos ang katawhan pinaagi sa paghatag kanilag usa lang ka pinulongan, sa ingon mawala na ang kalibog nga nagsugod sa Babel.