1, 2. (a) Ewe kapasen Ipru fán iten “iteúéch” me “ling” a weneiti met? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe pélúweni me lón ei lesen?

 LUPWEN ka rongorong ewe kapas “iteúéch” are “ling,” met a piitá lón óm ekiek? Ka ekieki usun lingemwararen férien Kot kewe? (Kölf. 19:1) Ka ekieki án aramas mwareiti me asamolu chókkewe mi pisekisek, tipachem me sópwéch? Lón ewe Paipel, ewe kapasen Ipru fán iten “ling” me “iteúéch” mi chék léllé, a weneiti choun och mettóch. Lón fansoun lóóm, ekkewe féún moni iir ra ffér seni kolt, silifer me metakkan. Ika a chou ewe féún moni, a fen ina watteen aúchean. Ina popun, ewe afféún kapas “ling” are “iteúéch” a tongeni weneiti och mettóch mi watte aúchean are amwararan.

² Aramas ra kan asamolu chókkewe mi iteféúló are wor ar péchékkúlen nemenem. Nge ren án Kot epwe eitéchú emén, met a kútta seni eménna? Än Salomon Fos 22:4 a erá: “Wöü me iteüöch me manauatam, iei ewe liwin fän iten eman mi tipetekison o niuokusiti ewe Samol mi Lapalap.” James a makkeei: “Oupwe püsin atekisonakemi mwen mesen ach Samol, iwe, i epwe atekiakemiitä.” (Jas. 4:10) Met sókkun iteúéch are ling sia tongeni angei me ren Kot? Met epwe tongeni eppetikich seni ach angei ena iteúéch are ling? Ifa usun sipwe álisi ekkewe ekkóch ar repwe angei?

3-5. Met sókkun iteúéch are ling sia tongeni angei me ren Kot?

³ Ewe soumakken kélfel a lúkú pwe Jiowa epwe eitéchú i are elinga. (Álleani Kölfel 73:23, 24.) Ifa usun Jiowa a féri ena ngeni chókkewe mi álleasochis? A féri ren an fang ngeniir an chen me ngeniir sókkópaten feiéch. Áwewe chék, a álisiir le weweiti letipan me etiwer ar repwe ririéch ngeni.​—1 Kor. 2:7; Jas. 4:8.

⁴ Sia pwal angei ling me ren Kot ren an mut ngenikich ach sipwe afalafala ewe kapas allim. (2 Kor. 4:1, 7)  Lupwen sia mwareiti Jiowa ren ach fiti ewe angangen afalafal, sia angei ling seni i me sia pwal álisi ekkewe ekkóch. Iwe, Jiowa a pwonei ngenikich: “Chokewe mi asamoluei üpwe asamoluur.” (1 Sam. 2:30) Jiowa a féri ena ren an eitéchú chókkewe mi féri ewe angangen afalafal, weween, a anómuur fán an chen. Repwe pwal iteúéch me ren chón ewe mwichefel.​—SalF. 11:16; 22:1.

⁵ Met ekkewe aramas mi álleasochisi Jiowa ra ápilúkúlúkú? Iei met ewe Paipel a pwonei: “I epwe atekioketä pwe kopwe fanüeni ewe fanü, nge en kopwe nenengeni, lupwen ekewe aramasangau repwe kasüla.” (Kölf. 37:34) A wor án néún Kot kewe aramas ápilúkúlúk mi echipwér ar repwe tongeni manaw tori feilfeiló chék.—Kölf. 37:29.

6, 7. Pwata chómmóng rese lúkú pwe Jesus i ewe Messaia?

⁶ Epwe wor och mettóch epwe eppetikich seni ach angei iteúéch me ren Jiowa? Ewer. Áwewe chék, eli sia kon alamota ekiekin chókkewe ese wor ar ririéch ngeni Jiowa. Ina met ekkóch sou nemenem lón fansoun Jesus we ra féri. Ewe aposel Johannes a makkeei pwe ra lúkú Jesus, nge “pokiten ekewe Farisi, ir resap pwärätä ar lükülük, pun ra niuokus ar repwe katowu seni ar we mwich lon ewe imwen felikis. Pun ra aücheani än aramas repwe mwareitiir, lap seni än Kot epwe mwareitiir.” (Joh. 12:42, 43) Itá ekkena sou nemenem resap kon alamota met ekkewe Farisi ra ekieki.

⁷ Jesus a affataéchú ewe popun chómmóng aramas rese lúkú pwe i ewe Messaia. (Álleani Johannes 5:39-44.) Ewe mwúún Israel a fen witiwiti ewe Messaia ren fite púkú ier. Lupwen Jesus a poputá le afalafal, eli ekkóch ra weweiti seni án Taniel oesini pwe ekiseló chék ewe Messaia epwe war. Fitu maram me mwen ena, chómmóng ra mwo nge ekieki pwe Johannes Soupapatais i ewe Messaia. (Luk. 3:15) Nge lupwen ewe Messaia a war, ekkewe senseen ewe Kapasen Kot rese lúkú i. Pwata? Jesus a affata ewe popun lupwen a eisiniir: “Ämi oua sani ämi oupwe iteföüla me ren eman me eman leimi, nge ousap kütta ämi iteföüla me ren Kot. Epwe ifa usun ämi oupwe tongeni lüküei?”

8, 9. Áeá ewe kapas áwewe usun ewe saram le áweweei ifa usun ling are iteúéch seni aramas a tongeni amwonaló ewe ling are iteúéch seni Jiowa.

⁸ Sia tongeni wewefichiti ifa usun iteúéch are ling me ren aramas a tongeni amwonaló iteúéch are ling me ren Kot ren ach alélléfengeniir me saram. Mettóchun fán láng ra fókkun lingemwarar. Eli kopwe chechchemeni ewe atun ka netá fán láng lón eú pwinin mi fókkun limeliméch me ka tongeni kúna chómmóng fúú. Ese mwáál ka mwaar ren lingemwararen ekkena fúú. (1 Kor. 15:40, 41) Nge lón ekkóch telinimw a kon saramaram ren ekkewe tengki, iwe, a weires ach sipwe kúna ekkewe fúú. Pwata? Pokiten a kon ling saramaramen tengkiin wóón ekkewe al me imw lap seni saramen ekkewe fúú? Aapw. A fis pokiten saramen tengkiin ewe telinimw a kon kan ngenikich, ina minne a weires ach sipwe kúna lingen ekkewe fúú. Ren ach sipwe kúna lingemwararen ekkewe fúú, mi lamot sipwe ló katol ikewe ia mi towau seni saramen tengkiin ewe telinimw.

⁹ Pwal ina chék usun, ach kon aúcheani ewe ling are iteúéch seni aramas, a tongeni eppetikich seni ach aúcheani ewe ling are iteúéch seni Kot. Chómmóng aramas rese etiwa ewe kapas allim pokiten ra niwokkusiti met chiener me chón leimwer kewe repwe ekieki usur. Ei sókkun mettóch a pwal mwo nge tongeni kkúú néún Jiowa kewe aramas. Áwewe chék, emén alúwél a kefil an epwe wisen afalafal lón eú leeni a sissilei  aramasen ie, nge rese kon silei pwe i emén Chón Pwáraatá Jiowa. Epwe niwokkus me esap afalafal lón ena leeni? Áwewe chék pwal ren emén a mochen alapaaló an angang ngeni Jiowa, nge ekkóch ra eáni atakirikir minne a mochen achocho ngeni. Epwe itá rongorong ngeni chókkana rese kon lien aúcheani án Jiowa angang? Are ren emén a fen féri och tipis mi chou. Epwe túkúmaaló an tipis pún a lólilen ika epwe péút seni wisan we lón ewe mwichefel are ese mochen elichippúngú chienan me chón an famili? Ika a aúcheani an riri ngeni Jiowa lap seni meinisin, iwe epwe tingor álillis seni ekkewe elter.​—Álleani James 5:14-16.

10. (a) Met a tongeni fis ika sia kon aúreki met ekkewe ekkóch repwe ekieki usuch? (b) Ika sia tipetekison, met sia tongeni lúkúlúkú?

¹⁰ Neman ka akkachocho óm kopwe ásimawóló usun emén Chón Kraist, nge emén pwiich a ngonuk kapasen fén. Ka tongeni etiwa ena kapasen fén me kúna feiéch seni. Are ka tongeni tunaló pokiten óm lamalam tekia, óm kon lólilen ika kopwe itengaw, are óm mochen kúnetipingen ren met ka féri. Are anchangei pwe oua angangfengen me chienom kewe Chón Kraist wóón och sókkun angang. Kopwe aúreki ika ién leimi epwe angei iteúéch pokiten minne ka ekiekietá me óm angang weires? Ika a fis ngonuk eú me lein ekkena mettóch, chechchemeni pwe “eman aramas mi tekison epwe küna iteüöch.”​—SalF. 29:23.

11. Epwe itá met meefiach lupwen aramas ra mwareitikich, me pwata?

¹¹ A lamot ekkewe elter pwal ekkóch Chón Kraist mwán mi achocho ngeni ekkóch wis lón mwichefel, ar repwe túmúnú pwe resap tipeni án ‘aramas repwe mwareitir.’ (1 Tes. 2:6; 1 Tim. 3:1) Epwe itá ifa meefien emén Chón Kraist mwán lupwen ekkóch ra mwareiti ren angangéchún? Pwúngún pwe sanne epwe aúetá eféú féún áchchem fán pwisin itan usun met King Saul a féri. (1 Sam. 15:12) Iwe nge, mi mirititi pwe met a féri a tufich pokiten chék án Jiowa álillis, me sópwéchún mettóch meinisin epwe féri epwe chék lóngólóng wóón án Jiowa efeiéchú me álisi? (1 Pet. 4:11) Meefiach seni letipach lupwen aramas ra mwareitikich epwe pwáraaló met sókkun ling sia wesewesen kútta.​—SalF. 27:21.

12. Pwata ekkóch chón Jus ra tunaló minne Jesus a afalafala?

¹² Pwal eú mettóch epwe eppetikich seni ach angei ewe ling are iteúéch seni Jiowa, ina ach kewe mochen mi mwáál. Pokiten ekkena mettóch, eli sisap mochen rongorong minne mi enlet. (Álleani Johannes 8:43-47.) Áwewe chék, Jesus a ereni ekkóch chón Jus pwe ra tunaló minne a afalafala pokiten ra ‘chök mochen apwönüetä mochenin semer,’ ewe Tefil.

13, 14. (a) Met ekkewe sou tipachem ra apasa usun tupwuach me leúwen aramas? (b) Ifa usun sipwe filatá ié sipwe aúseling ngeni?

¹³ Fán ekkóch sia chék rongorong minne sia mochen aúseling ngeni. (2 Pet. 3:5) Jiowa a féri ewe tupwu pwe epwe tufichin álisikich ach sisap áfánni ekkóch akúrang. Ekis mwo kaúló me ekieki met sókkun akúrang ka rongorong iei. Eli kese mwo fen áfánni ekkóch leir me mwan. Met popun? Pún inaamwo ika tupwuom a tufichin rongorong meinisin sókkópaten akúrang, nge a ákkálisuk le ánnefota eú chék mettóch. Nge a weires ngeni ewe tupwu an epwe féri ena lupwen sia rongorong án aramas fóffós. Me ren ekkewe sou tipachem, kich sia tongeni aúseling ngeni leúwen chék emén lón eú atun. Weween pwe ika rúúemén aramas ra fós, mi lamot kopwe filatá ié me leir kopwe aúseling ngeni. Kopwe filatá ewe emén ka mochen aúseling ngeni. Ekkewe chón Jus  lón fansoun Jesus we ra mochen apwénúetá letipen semer we ewe Tefil, ina popun ra filatá pwe resap aúseling ngeni Jesus.

¹⁴ Ewe Paipel a erá lón kapas áwewe pwe “tipachem” me “tiparoch” ra kékkérikich ach sipwe rongorong ngeniir. (SalF. 9:1-5, 13-17) Iwe, a nóm rech eú kefil. Menni leir sipwe aúseling ngeni? A lóngólóng wóón ié sia mochen apwapwaai. Ika kich néún Jesus siip, sipwe aúseling ngeni me álleasochisi. (Joh. 10:16, 27) Jesus a erá pwe néún kewe chón káé ra “pop seni let.” (Joh. 18:37) Iwe, resap tapweló mwirin pwal emén me lúkún, “pun resap silleni mwelian.” (Joh. 10:5) Chókkana mi álleasochisi Jesus fán tipetekison ra angei ling me ren Kot.​—SalF. 3:13, 16; 8:1, 18.

15. Ifa usun án Paulus kewe riáfféú a eú “ling” are “feiöch” fán iten ekkewe chón Efisos?

¹⁵ Ifa usun sipwe álisi ekkewe ekkóch ar repwe angei ewe ling are iteúéch me ren Kot? Ren ach isetiw leenien áppirú usun likiitú. Paulus a mak ngeni ewe mwichefel lón Efisos: “Üa tüngor ngenikemi pwe ousap apilükingau ren ekei riaföü ra toriei fän itemi, pun iei ämi feiöch [“ling,” NW].” (Ef. 3:13) Met popun Paulus a erá pwe an kewe riáfféú a wewe ngeni eú “ling” are feiéch fán iten ekkewe chón Efisos? Ren án Paulus akkangang fán iten pwiin kewe fán sókkópaten weires, a pwáraatá pwe án emén Chón Kraist angang ngeni Kot, itá ina ewe angang epwe aúcheani seni meinisin. Ika Paulus a fangetá fán ekkewe riáfféú, iwe, eli pwiin kewe Chón Kraist repwe meefi pwe ese kon aúchea ar riri ngeni Jiowa, ar angangen afalafal me ar ápilúkúlúk. Ren án Paulus leenien áppirú, a pwáraatá ngeni pwiin kewe pwe a fókkun aúchea án emén epwe néún Jesus chón káé.

16. Met a fis ngeni Paulus lón Listra?

¹⁶ Ekieki ifa usun án Paulus tinikken me likiitú a álisi pwiin kewe. Föför 14:19, 20 a apwóróusa ngenikich met a fis ngeni Paulus lupwen a nóm Listra, a apasa: “Mürin ra war ekoch chon Juta seni Antiokia lon Pisitia pwal seni Ikonium. Ra aliapa ewe mwichen aramas ngeni ar pekin, ra monei fau ngeni Paulus o ürawu seni lon ewe telinimw, pun ra ekieki pwe a mäla. Nge lupwen än ekewe chon lükü Jesus ütä pwelin ünükün, Paulus a ütä o liwinsefälilong lon ewe telinimw. Iwe, sorotän ewe rän Paulus me Parnapas ra feila Terpe.” Mwa met me weiresin án Paulus fetál 60 mwail sorotáán chék ena rán aramas ra monei ngeni faú me chippú epwe máló!

17, 18. (a) Ifa usun Timoty a tongeni silei pwóróusen án Paulus kúna riáfféú lón Listra? (b) Ifa usun án Paulus leenien áppirú ren likiitú a álisi Timoty?

¹⁷ Timoty mi nóm lupwen aramas ra monei ngeni Paulus faú? Neman. Ewe pwóróus  lón puken Föför ese pwal affata, nge Timoty a silei met a fis. Nengeni met Paulus a makkeei lón néún we arúúachéén taropwe ngeni Timoty: “Nge en ka sileöchü ai afalafal, ai föför me met üa awena manauei ngeni.” Timoty a silei án aramas monei ngeni Paulus faú me lón Listra, a pwal silei án ekkewe chón Jus asúoló seni Antiokia me án ekkóch pwal sótun monei ngeni faú me lón Ikonium.​—2 Tim. 3:10, 11; Föf. 13:50; 14:5, 19.

¹⁸ Timoty a silei pwe Paulus a likiitú fán meinisin ekkena weires. Ese mwáál ena alúwél a káé chómmóng mettóch seni. Lupwen Paulus a liwiniti Listra, a kúna pwe Timoty a eú leenien áppirú mi múrinné ngeni chón an we mwichefel, a “iteüöch me ren ekewe chon lükü Jesus meinisin lon Listra me Ikonium.” (Föf. 16:1, 2) Mwirin och fansoun, a fichiiti Timoty an epwe wiseni pwal ekkóch wis mi chou lón ewe mwichefelin Chón Kraist.​—Fil. 2:19, 20; 1 Tim. 1:3.

19. Ifa usun ach likiitú a tongeni álisi ekkewe ekkóch?

¹⁹ Ach likiitú le féri letipen Kot epwe tongeni álisi ekkewe ekkóch, nge ákkáeúin ekkewe kúkkún me sáráfé, iwe, chómmóng leir repwe wattetá me wiliti néún Kot chón angang mi fókkun aúchea. Ra kan nennengenikich me káé seni napanapen ach fós ngeni aramas lupwen sia afalafal, nge ra ákkáeúin káé seni féfférúch lupwen sia kúna osukosuk lón manawach. Paulus a erá pwe a fen likiitú fán chómmóng riáfféú pwe epwe tongeni álisi ekkóch ar repwe kúna manaw esemuch.​—2 Tim. 2:10.

20. Pwata sipwe sópweló le kútta ewe iteúéch me ren Kot?

²⁰ A wor chómmóng popun mi múrinné ach sipwe pwal sópweló le ‘kütta ach iteföüla’ me ren Kot. (Joh. 5:44; 7:18) Jiowa epwe fang manaw esemuch ngeni chókkewe mi “kütta ling me iteüöch.” (Álleani Rom 2:6, 7.) Pwal och, ach likiitú a tongeni álisi ekkewe ekkóch ar repwe pwal amwéchú ar tuppwél me kúna manaw esemuch. Ina minne, sisap mut ngeni och mettóch an epwe eppetikich le angei ewe iteúéch me ren Kot.