1-3. (a) Met án chómmóng famili osukosuk lón pekin moni, iwe, ifa usun ekkóch ra sótun pwákini? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.) (b) Met a tongeni alólileni ekkewe sam me in ren pekin emiritin semirit?

 MARILYN a apasa: “Iteiten rán, pwúlúwei we James a liwiniti leimw seni an angang a fókkun pekkus. Nge peioffun a chék mwaren ataweei ám osupwang iteiten rán.” * A pwal erá: “Ua mochen álisi i me ua pwal mochen epwe wor ren néúm we át Jimmy ekkewe esin pisek mi múrinné chienan kewe chón sukul ra pwapwaiti.” Marilyn a pwal mochen álisi aramaser kewe me isoni ekis moni lón bank. Chómmóng chiener ra fen mwékút ngeni ekkóch fénúen ekis pwe repwe angang me angei watteen moni. Nge lupwen Marilyn a ekieki usun an epwe towau seni an famili, a tipemwaramwar ika epwe fen éch ena. Pwata?

² Marilyn a lólilen le likitaló an we famili a fókkun tongeer me ra fen núkúnúkéch lón ar kókkótun fel ngeni Jiowa. Nge, a pwal ekieki pwe ekkóch ra fen ló ngeni pwal eú fénú me towau seni ar famili nge usun ra chúen sópweló ar angang ngeni Jiowa. Marilyn a pwal tipemwaramwar ren ifa usun a tongeni emiriti Jimmy ika ra towaufesen. A tongeni emiritiéchú néún we ren an ‘fönöü o öüröüra lon ach Samol’ me wóón Internet?​—Ef. 6:4.

³ Marilyn a kútta emmwen seni ekkóch. Pwúlúwan we a erá pwe ese mochen an epwe ló seniir. Nge a erá pwe esap eppeti ika a mochen  ló. Ekkewe mwán mi ásimaw me ekkóch lón ewe mwichefel ra fénéú an esap ló, nge chómmóng Chón Kraist fefin ra pesei an epwe ló. Ra ereni: “Ika ka tongei óm famili, kopwe ló. Ka chúen tongeni angang ngeni Jiowa.” Inaamwo ika a chúen wor án Marilyn tipemwaramwar, nge a kapong ngeni James me Jimmy, iwe a ló ngeni pwal eú fénú pwe epwe angang. A pwon ngeniir: “Usap pwal ló ttam senikemi.”

4. Pwata chómmóng ra kan mwékút ngeni pwal eú leeni mi towau seni ar famili, iwe ié kewe ra kan túmúnú néúr kewe?

⁴ Jiowa ese mochen pwe néún kewe chón angang repwe mwelele. Seni me lóóm aramas ra kan mwékút ngeni pwal eú fénú pwe repwe ataweei ar osupwang. (Kölf. 37:25; SalF. 30:8) Ren án Jakop me an we famili resap echik a tinaló néún kewe át ngeni Isip pwe repwe kamé ener mwéngé. * (Ken. 42:1, 2) Ikenái lap ngeni chókkewe mi mwékút seni leenier rese féri ena pokiten ra nóm lón watteen riáfféún echik. Iwe nge, neman a watte ar liwinimmang. Ekkóch ra chék mochen ar famili epwe nónnóméch. Pokiten a weires ar repwe apwénúetá ar kana mochen lón leenier kewe mi osupwang, iwe ra mwékút ngeni pwal eú leeni mi towau seni ar famili ikewe ia epwe mecheres ar repwe kúnékún ar angang mi watte peioffun. Fán chómmóng, chókkana ra likiti néúr kewe ngeni pwúlúwer, pwiir watte, semelaper are inelaper, aramaser, are chiener kewe. Inaamwo ika a fókkun weires ngeni chómmóng ar repwe sú seni ar famili nge ra meefi pwe ese wor met ra tongeni féri me lúkún ena.

5, 6. (a) Met Jesus a áiti ngenikich usun pwapwa me núkúnúkéch? (b) Met sókkun mettóchun aion Jesus a áiti ngeni néún chón káé ar repwe iótek usun? (c) Ifa usun Jiowa a kan efeiéchúkich?

⁵ Lón fansoun Jesus we, chómmóng aramas ra pwal osupwang, me eli ra meefi pwe epwe lapóló ar pwapwa me meefi núkúnúkéch ika epwe watteeló néúr moni. (Mark. 14:7) Nge Jesus a mochen pwe ekkewe aramas repwe onómu ar ápilúkúlúk wóón pwal och mettóch. A mochen repwe lúkúlúk wóón Jiowa, ewe Chón Awora ewe sókkun wéú epwe nómoffóchóló. Lón án Jesus we Afalafal Wóón ewe Chuuk, a áweweei pwe pwapwa mi enlet me núkúnúkéch ese lóngólóng wóón pisek, are wóón pwisin ach achocho, nge wóón ach chiechiéch ngeni Semach we lón láng.

⁶ Lón án Jesus we iótek, ese áiti ngenikich ach sipwe tingor núkúnúkéchúch lón pekin moni, nge a áiti ngenikich le iótek fán iten ‘anach mongö ikenai,’ weween met sia osupwangan lón eú me eú rán. A ereni chókkewe mi rongorong ngeni: “Ousap iseis wöümi fän püsin itemi won fanüfan . . . Nge oupwe iseis wöümi lon läng.” (Mat. 6:9, 11, 19, 20) Sia tongeni lúkúlúk pwe Jiowa epwe efeiéchúkich usun met a fen pwonei. Án Kot efeiéchúkich esap chék ach sipwe nóm fán an chen, nge a pwal wewe ngeni an epwe wisen akkawora met a lamot ngenikich. Enlet, ach lúkúlúk wóón Semach we, Jiowa, lap seni moni, ina chék ewe al epwe emmwenikich ngeni pwapwa mi enlet me núkúnúkéch.​—Álleani Mateus 6:24, 25, 31-34.

7. (a) Jiowa a ewisa ngeni ié kewe ewe wis emiritin semirit? (b) Pwata a lamot iir me rúúemén, ekkewe sam me in repwe angangfengen lón ar emiriti néúr kewe?

⁷ A kapachelong lón ach féri letipen Kot ach sipwe apwénúetá wisach ngeni ach famili lón ewe napanap Jiowa epwe pwapwaiti. Lón ewe Allúkún Moses, a wor ei kapasen emmwen mi weneiti ekkewe Chón Kraist: A lamot ngeni ekkewe sam me in ar repwe asukula pwisin néúr kewe usun Kot. (Álleani Tuteronomi 6:6, 7.) Kot a ewisa ngeni ekkewe sam me in ena wis, nge esap ngeni semer are iner chinnap are pwal ekkewe ekkóch. King Salomon a erá: “Nei kopwe aüselinga än semom kewe kapasen öüröür, nge kosap aleasolap ngeni mine inom a aiti ngonuk.” (SalF. 1:8) Jiowa a tipeni pwe iir me rúúemén ekkewe  sam me in repwe nónnómfengen me angangfengen lón ar emmweni me asukula néúr kewe. (SalF. 31:10, 27, 28) Chómmóng mettóch ekkewe semirit ra káé seni semer kewe me iner, ákkáeúin usun mettóchun Kot, ra káé lupwen ra rongorong án semer me iner pwóróusfengen usun Jiowa iteiten rán, me nennengeni ar leenien áppirú.

8, 9. (a) Menni siwil a kan fis lupwen ewe sam are in a nóm towau seni an famili? (b) Ika ekkewe sam me in me néúr kewe rese nónnómfengen, met sókkun feiengaw a tongeni fis lón ar famili?

⁸ Chómmóng ra ekieki met efeiengawen ika repwe ló seni ar famili, nge lap ngeniir rese mirititi meinisin ekkewe osukosuk mi tongeni ppiitá. (SalF. 22:3) * Lupwen Marilyn a kerán ló seni an famili, a fókkun meefi riáfféún an towau seniir. A pwal ina meefien pwúlúwan we me néún we át. Néún na kúkkún át, Jimmy, a kan ekkeisini: “Pwata ka likitieiló?” Itá Marilyn a chék ekiekin ló seniir fitu maram, nge a fen fite ier, me a lólilen ren ekkewe siwil a fis lón an famili. Ekis me ekis Jimmy ese chúen eérenaaló an epwe uwawu meefian ngeni. Marilyn a apasa fán an letipechou, “Ese chúen tongeei.”

⁹ Lupwen ekkewe sam me in me néúr kewe rese nónnómfengen usun eú famili, ra tongeni kúna weiresin meefier me a pwal tongeni ngawóló ar ekiek usun met mi pwúng me mwáál. * Ika a kúkkún ierin ekkewe semirit, me a ttam ewe fansoun ra towaufesen me semer are iner, iwe pwal ina watteelóón ewe feiengaw. Marilyn a áweweei ngeni Jimmy pwe a angang weires fán itan. Nge Jimmy, a meefi pwe usun itá inan na a péútaaló i. Lepoputáán, a oputa án inan we ese nóm ren. Nge mwirin och fansoun, lupwen Marilyn a mwo asésé seni angang me etto rer, Jimmy ese chúen sani an epwe nónnóm rer. Jimmy a meefi pwe ese chúen fich an epwe tongei me álleasochisi inan we. A pwal ina usun meefien chómmóng semirit semer are iner mi towau seniir.​—Álleani Än Salomon Fos 29:15.

10. (a) Met a tongeni fis ngeni ekkewe nau ika semer me iner ra chék lilliffang ngeniir nge rese nónnóm rer? (b) Met ekkewe sam me in rese tongeni féri ika ra nóm towau seni néúr kewe?

¹⁰ Inaamwo ika Marilyn a sótun cháácháári letipen Jimmy ren an tiinaato moni me liffang ngeni, nge a kúna pwe usun itá a atowauaaló néún na át seni, me a fen ákkáiti ngeni an epwe akkomwa mettóchun aion lap seni an ririéch ngeni Kot me an famili. (SalF. 22:6) Jimmy a kan ereni inan we: “Kosap chúen liwinto. Kele chék tittiititó liffang.” Iwe, Marilyn a poputá le mirititi pwe ese tongeni emiriti néún we ren an mak ngeni taropwe, kéri lón phone are video chat ngeni. A áweweei: “Kese tongeni kisi noum lupwen epwele méúr are foropachei wóón Internet.”

11. (a) Ifa usun án ewe famili towaufesen pokiten angang a tongeni kkúú ewe ririin pwúpwúlú? (b) Ifa usun emén pwiich fefin a mirititi lamoten an epwe liwiniti an famili?

 ¹¹ Án Marilyn ririéch ngeni Jiowa me pwúlúwan we, James, a pwal nóm lón weires. Marilyn a chék tongeni fiti mwich me ló afalafal fán eú iteiten wiik are ese fen. A pwal úkkúngeni án néún we boss lúengaw ngeni. Pokiten James me Marilyn rese tongeni fósfengen atun ra nóm lón osukosuk, ra uwawu meefier ngeni pwal emén, iwe arapakkan repwe turulong lón tipisin lisowumwáál. Marilyn a mirititi pwe inaamwo ika iir me rúúemén rese féri ewe tipisin lisowumwáál, nge pokiten ra towaufesen rese tongeni apwénúetá án Paipel kapasen éúréúr ar repwe túmúnúfengeniir lón pekin memmeef me pekin lisowu. Rese tongeni pwárfengeni meefier iteitan, nefengen, are emelimelfengen, totofifengeniir, fórópachfengen, pwárfengeni ar “tong,” are féri en me wisan lón pekin lisowu. (SalK. 1:2; 1 Kor. 7:3, 5) Me iir me rúúemén pwal néúr we át rese tongeni unusen fel ngeni Jiowa usun eú famili. Marilyn a erá: “Lupwen ua káé seni eú mwichelap lamoten án ai famili epwe féri ewe famili fel iteitan pwe aupwe kúna manaw lón án Jiowa we rán mi lap, ua weweiti pwe mi lamot upwe liwin. A lamot ai upwe apéchékkúlasefáli ewe riri lón ám famili me ai riri ngeni Jiowa.”

12. Ifa ewe kapasen éúréúr seni Paipel epwe álilliséch ngeni chókkewe ra towaufesen me ar famili?

¹² Lupwen Marilyn a fen filatá an epwe liwiniti an famili a sókkópat met ekkewe ekkóch ra eáni éúréúr ngeni. Ekkewe mwán mi ásimaw lón an we mwichefel ra apúnga ren an lúkú me tipepwora. Nge ekkewe ekkóch mi pwal angang towau seni ar famili rese fen áppirú i, nge ra fen sótun etipetipa an epwe chék nóm. Ra ereni: “Ekiseló chék kopwe pwal liwiniti ikeei ie. Ika ka liwin ifa usun kopwe ataweei án óm famili osupwang?” Lap seni án ekkewe Chón Kraist eáni ekkewe esin kapas mi eletipechou, mi fen éch ika repwe “aiti ngeni ekewe föpwül usun ar repwe echeni pwülüer me nöür . . . usun ar repwe sipeöch le angang lon imw,” lón pwisin imwer, “pwe esap wor eman epwe kapas ingau usun än Kot kapas.”​—Álleani Titus 2:3-5.

13, 14. Pwata a lamot lúkú ren ach sipwe akkomwa Jiowa lap seni mochenin chón ach famili? Apwóróusa eú pwóróus.

¹³ Chómmóng chókkewe mi ló seni ar famili pwe repwe angang lón eú fénú towau ra mááritá lón eú leeni mi kon aúcheani lap seni meinisin ar eéreni me wiser lón famili, ákkáeúin ngeni semer me iner chinnap. A lamot epwe péchékkúl án emén Chón Kraist lúkú pwe esap fitaaló mochenin chón an famili ika pwe ese apwapwaai Kot.

¹⁴ Ekieki usun pwóróusen Carin: “Lupwen néúm we át Don a uputiw, ngang me pwúlúwei we aua angang lón eú fénúen ekis, me ua kerán poputá le káé ewe Paipel. Meinisin chón ai famili ra ekieki pwe upwe tinaló Don ngeni  semei kewe me inei pwe repwe wisen túmúnú tori epwe núkúnúkéch manawem me pwúlúwei we.” Lupwen Carin a tipeppós le filatá an epwe pwisin emiriti Don, aramasan kewe kapachelong pwúlúwan we ra takiri me erá pwe i a chipwang le angangen moni. Carin a erá: “Ren enletin, lón ena atun, use kon lien weweiti ngawen ai upwe likiti Don ngeni mama me papa ren fite ier. Nge ua silei pwe Jiowa a ewisa ngenikem me pwúlúwei we ám aupwe pwisin emiriti néúm.” Lupwen Carin a pwopwosefál, pwúlúwan we esap emén chón lúkú, a ereni fán péchékkúl pwe epwe atai néún we. Minne Carin a filatá akkomwan a fen apéchékkúla an lúkú, iwe a pwal féri sefál eú kefil mi apwapwaai Jiowa. Iei, i me pwúlúwan we me néúr kewe ra pwapwa pwe iir meinisin ra nónnómfengen. Ika Carin a fen tinaló emén me lein néúr kewe are iir me rúúemén pwe ekkóch repwe wisen túmúnúúr, iwe manawer iei epwe fen sókkóló.

15, 16. (a) Apwóróusa pwóróusen emén Chón Kraist fefin seman me inan ra towau seni me lekúkkúnún. (b) Lupwen a pwisin wor néún neminna, pwata a filatá ar resap towaufesen?

¹⁵ Emén Chón Pwáraatá itan Vicky a erá: “Ren fite ier, Mama chi a wisen túmúnúei. Nge pwii we kúkkún a fiti semem kewe me inem me nónnóm rer. Iwe lupwen a tori ewe fansoun ai upwe ló nónnóm ren semei kewe me inei a fen siwil meefiei ngeniir. Pwii we a chék tongeni uwawu meefian ngeni mama me papa, foropacher me pwapwaiti ar chiechifengen. Nge ngang, use eéreni ai upwe nónnóm rer. Pwal mwo nge lupwen ua watteeló, a weires ngeniei ai upwe pwár ngeniir enletin meefiei. Ngang me pwii we aua alúkúlúkú ngeni semem me inem pwe aupwe túmúnúúr lupwen repwe chinnapeló. Nge me rei, upwe túmúnúúr pokiten ina wisei, nge pwii we epwe túmúnúúr pokiten a tongeer.

¹⁶ “Iei inei we a mochen upwe tinaló ren nei we nengngin pwe i epwe wisen túmúnú, usun an tinaló ngang ren Mama chi.” Nge fán án Vicky súfél a erá pwe ese tipeeú ngeni. A erá: “Ngang me pwúlúwei we aua mochen pwisin emiriti néúm we an epwe tongei Jiowa. Nge use mochen an epwe wor och mettóch epwe eppeti ám aupwe ririéch me nei we.” Vicky a mirititi pwe a chék tongeni sópwéch manawan ika a akkomwa Jiowa me an kewe kapasen emmwen lap seni ekkewe mettóchun aion me pwal mochenin an famili. Jesus a apasa: “Esap wor eman a tongeni angang ngeni ruoman samol,” weween esap tongeni angangeppék ngeni Kot me wéún fénúfan.​—Mat. 6:24; Eks. 23:2.

17, 18. (a) Met popun Chón Kraist repwe meefi pwe epwe chék wor alen ar repwe tongeni apwapwaai Kot? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe káé lón ewe lesen mwirin ei?

¹⁷ Semach we Jiowa a fen pwon pwe epwe awora mettóch meinisin mi lamot ngenikich ika sia akkomwa an we Mwú me an pwúng. (Mat. 6:33) Ina minne, ese wor popun án ekkewe Chón Kraist repwe meefi pwe ese chúen wor alen ar repwe ataweei ar kewe osukosuk me lúkún chék ar atai án Jiowa kewe kapasen emmwen. Iwe, ese lifilifil ika met sókkun osukosuk epwe torikich, Jiowa a erá pwe epwe féri eú “alen towu” pwe epwe chék wor alen ach sipwe apwapwaai I me álleasochisi an kewe kapasen emmwen. (Álleani 1 Korint 10:13.) Lupwen sia “likitü le witiwiti” Jiowa, lupwen sia “apilükülük ngeni” ren ach tittingor tipachem me emmwen lón iótek me ákkálleasochisi an kewe allúk me kapasen emmwen, iwe ‘i epwe alisikich.’ (Kölf. 37:5, 7) Epwe efeiéchú ach enletin achocho le angang ngeni i chék, ach we Masta mi enlet. Ika sia akkomwa i, iwe epwe “afeffeitai” are asopwéchú manawach.​—Apépé ngeni Keneses 39:3, Kapasen God.

¹⁸ Met sia tongeni féri pwe sipwe apéchékkúla sefálli ewe riri lón ach famili a fen ta pokiten ach towaufesen? Ifa usun sipwe tongeni atufichi ach famili nge sisap ló me towau seniir? Ifa usun sipwe álisi ekkewe ekkóch ar resap nóm towau seni ar famili? Sipwe káé pélúwen ekkeei kapas eis lón ewe lesen mwirin ei.