1, 2. Met a asókkakicheló seni ekkewe man?

 TUPWUEN aramas a sókkóló aúchean. Áwewe chék, aramas ra tufichin káé eú fósun fénúfan. Me ach eáni eú fós a atufichikich ach sipwe állea, mak, fós, me weweiti met sia rongorong. A pwal atufichikich le iótek me eáni kélún mwareiti Jiowa. Ekkeei tufich meinisin ra asókkakicheló seni ekkewe man. Ekkewe scientist rese unusen weweiti ifa usun tupwuach a tongeni féri ekkeei mettóch mi amwarar.

² Ach tufichin eáni eú fós, ina eú liffang seni Jiowa. (Kölf. 139:14; Pwär. 4:11) A pwal liffang ngenikich pwal eú mettóch mi asókkakicheló seni ekkewe man. Aramas ra ffér lón ‘püsin lapalapen’ Kot. Mi wor ach tufich le pwisin filatá met sia mochen féri. Sia pwal tongeni filatá le eáni eú fós le angang ngeni Jiowa me mwareiti.​—Ken. 1:27.

3. Met Jiowa a awora ngenikich pwe sipwe tipachem?

³ Jiowa a áiti ngenikich ifa usun sipwe angang ngeni me mwareiti i ren an ngenikich ewe Paipel. Unusen are kinikinin ewe Paipel a kawor lón lap seni 2,800 fósun fénúfan. Lupwen sia ekilonei met Paipel a apasa, sia tongeni poputá le eáni án  Kot ekiek. (Kölf. 40:5; 92:5; 139:17) Iwe, án Jiowa kewe ekiek a tongeni etipachemakich me emmwenikich ngeni manaw esemuch.​—Álleani 2 Timoty 3:14-17.

4. Met weween ekilon, me ikkefa ekkewe kapas eis sipwe pwóróus wóón?

⁴ Án emén ekilon a wewe ngeni an afóta unusen ekiekin wóón eú mettóch me ekiekifichi. (Kölf. 77:12; SalF. 24:1, 2) Sia fókkun feiéch lupwen sia ekilonei met sia káé usun Jiowa me Jesus. (Joh. 17:3) Lón ei lesen sipwe pélúweni ekkeei kapas eis: Ifa usun sipwe állea lón eú napanap epwe ámecheresaaló ach sipwe ekilon? Met sia tongeni ekilonei? Met a tongeni álisikich ach sipwe ekilon iteitan me pwapwaiti?

5, 6. Met a tongeni álisuk óm kopwe chechchemeni me weweéchúti minne ka álleani?

⁵ Ka fen kúna pwe mi wor ekkóch mettóch ka tongeni féri nge kese kan ekieki óm féri? Áwewe chék, óm ngaseri ásepwál, fetál are wawa pasiken. Iwe fán ekkóch ka pwal tongeni álleani mettóch nge kese fen ekieki minne ka álleani. Eli ka pwal mwo nge poputá le ekieki pwal ekkóch mettóch atun ka állea. Ifa usun kopwe túmúnú an esap fis ena? A lamot kopwe afóta óm ekiek wóón minne ka álleani me weween ena mettóch ka álleani. Mwirin, lupwen ka tori lesópwólóón ewe parakraf are eú itelap kisikis lón eú lesen, kopwe mwo ekis kaúló me ekilonei met ka kerán álleani. Ekieki usun met ka káé seni minne ka álleani me túmúnú pwe kopwe wesewesen weweiti.

⁶ Scientist ra kúna pwe lupwen sia léúwommóng le állea a mecheresiló ach sipwe chechchemeni minne sia álleani. Ewe Chón Férikich a silei ena mettóch, ina ewe popun a ereni Josua an epwe “ekieki” ewe puken Allúk. Lón fósun Ipru ena kapas “ekieki” a pwal tongeni afféú ngeni “álleani fán méngúngú.” (Álleani Josua 1:8.) Óm léúwommóng le álleani Paipel epwe álisuk le afóta óm ekiek wóón minne ka álleani me chechchemeni.

7. Ineet ewe atun mi múrinné seni meinisin fán iten án emén epwe ekilonei ewe Paipel? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

⁷ Ese mecheres ach sipwe ekilon me afóta ach ekiek wóón minne sia káé. Ina ewe popun a fókkun éch ach sipwe ekilon lón ewe atun sise pekkus me lón ewe leeni mi kinamwe, ikewe ese wor chómmóng mettóch mi tongeni aosukosukakich. Ewe soumakken kélfel, Tafit, a ekilon lepwin atun a koon wóón an peet. (Kölf. 63:6) Jesus, ewe mi unuséch, a filatá ekkewe leeni mi mosonoson pwe epwe ekilon me iótek ie.​—Luk. 6:12.

8. (a) Met sipwe tongeni ekilonei? (b) Met meefien Jiowa lupwen sia fós ngeni aramas usun i?

⁸ Me lúkún minne ka álleani lón Paipel, a pwal wor ekkóch mettóch ka tongeni ekilonei. Áwewe chék, lupwen ka kúna eú me lein férien Jiowa kewe mi amwarar, ekis kaúló me pwisin eisinuk, ‘Met ei mettóch a áiti ngeniei usun Jiowa?’ Ena sókkun ekiek epwe fókkun amwékútuk óm kopwe kilisou ngeni Jiowa lón iótek. Iwe ika ka nóm ren ekkóch aramas, kopwe mochen apwóróusa ngeniir minne ka meefi. (Kölf. 104:24; Föf. 14:17) Jiowa a áfánni me pwapwaiti ach ekilon, iótek me fósfengen lefilach usun i. Ewe Paipel a alúkúlúkúkich: “A wor eu puken achechem  me fän mesan, a makelong iten chokewe mi niuokusiti i, ewe Samol mi Lapalap, o chechemeni [“ekilonei,” NW] itan.”​—Mal. 3:16.

9. (a) Met Paulus a ereni Timoty an epwe ekilonei? (b) Met sia tongeni ekilonei lupwen sia ammólnatá fán iten ach angangen afalafal?

⁹ Aposel Paulus a ereni Timoty an epwe ekilonei ifa usun an fós, an féffér, an afalafal a kkúú aramas. (Álleani 1 Timoty 4:12-16.) Ka pwal tongeni ekilon wóón ekkeei mettóch. Áwewe chék, a lamot fansoun óm kopwe ekilon lupwen ka ammólnatá fán iten noum chón káé. Ekieki usun och kapas eis are kapas áwewe epwe tongeni álisi noum chón káé an epwe feffeitá lón an lúkú. Ika a ina usun napanapen óm ammólnatá, iwe epwe péchékkúleló óm lúkú me kopwe mwasangasangóló me lipwákéchúló lón óm asukula aramas ewe Paipel. Óm ekilon me mwen óm kopwe ló afalafal a pwal tongeni álisuk. (Álleani Esra 7:10.) Eli ka tongeni álleani eú sópwun lón ewe puken Föför pwe epwe álisuk óm kopwe tinikkeniló lón óm afalafal. Ka pwal tongeni ekilonei ekkewe wokisin lón Paipel ka ekiekin néúnéú lón ena rán me ekkewe puk ka ekiekin anéúnéúló. (2 Tim. 1:6) Ekieki usun ekkewe aramas lón óm leenien afalafal me ekkewe pwóróus repwe pwapwaiti le rongorong. Ika a ina usun napanapen óm ammólnatá, kopwe tongeni néúnéúéchú ewe Paipel le afalafal ngeni aramas.​—1 Kor. 2:4.

10. Ikkefa pwal ekkóch mettóch mi múrinné ka tongeni ekilon wóón?

¹⁰ Met sia pwal tongeni ekilonei? Ika ka makkeei ekkóch pwóróus ka pwapwaiti seni eú afalafal lón mwich are ekkewe  mwichelap, awora fansoun le enniwiliir. Atun ka enniwili, pwisin eisinuk: ‘Met ua káé seni án Kot we Kapas me an we mwicheich?’ Ka pwal tongeni ekilonei ekkewe pwóróus mi katowu iteiten maram lón Ewe Leenien Mas me Awake!, me pwal ekkewe mettóch ra kerán katowu lón mwichelap. Lupwen ka álleani ewe Yearbook, kopwe ekis kaúló mwirin óm álleani eú pwóróus pwe kopwe ekieki usun, me epwe pwal achchúngú letipom. Atun ka álleani néúch kewe puk, ka tongeni eri ekkewe pwóróus mi lamot are makkeetiw meefiom únúkkún. Ei mettóch epwe álisuk lupwen ka ammólnatá fán iten óm kopwe chuurisefálli aramas, chuuri me apéchékkúla pwiich kewe, are afalafal lón mwich. Nge ewe mi lamot seni meinisin, lupwen ka kaúló me ekilonei minne ka álleani, ka mut ngeni ena fansoun pwe ewe pwóróus epwe tongeni achchúngú letipom. Me ina pwal ewe atun ka tongeni kilisou ngeni Jiowa lón iótek ren ekkewe mettóch mi múrinné ka kákkáé.

11. Ifa ewe puk mi lamot seni meinisin sipwe ekilonei, me ifa usun ach ekilonei epwe álisikich?

¹¹ Pwúngún pwe ewe Paipel ina ewe puk mi lamot seni meinisin sipwe ekilonei. Nge epwe ifa ika eú rán epwe pinepin ngenikich an epwe wor néúch Paipel? Ese wor emén a tongeni pineuk óm kopwe ekilon wóón minne ka fen amwéchúnnúkú, áwewe chék ren ekkewe wokisin ka fókkun sani are kélún ewe Mwú. (Föf. 16:25) Pwal och án Kot we manaman mi fel epwe álisuk le chechchemeni minne ka fen káé, iwe epwe álisuk le akkamwéchú óm tuppwél.​—Joh. 14:26.

12. Ifa usun kopwe tongeni akkóta óm álleaan Paipel iteiten rán?

¹² Ifa usun kopwe tongeni akkóta óm álleaan Paipel iteiten rán? Lón eú wiik, ka tongeni filatá fitu rán kopwe fiti ewe kókkótun álleaan Paipel lón ach we Sukulen Angangen Chón Kraist me ekilonei. Nge lón pwal fitu rán, ka tongeni állea seni ekkewe Puken Kapas Allim, Mateus, Markus, Lukas me Johannes me ekilonei minne Jesus a apasa me féri. (Rom 10:17; Ipru 12:2; 1 Pet. 2:21) Mi pwal wor eú puk usun pwóróusen manawen Jesus nge a tettelitiw lón tettelin atun an fis. Ena puk a tongeni álisuk le unusen kúna feiéch seni óm álleani ekkewe Puken Kapas Allim.​—Joh. 14:6.

13, 14. Pwata a kon lamot ach sipwe ekkekilonei usun Jiowa me Jesus, me met ei mettóch epwe amwékútúkich le féri?

¹³ Án emén Chón Kraist ekilonei usun Jiowa me Jesus a tongeni álisi an epwe ásimawóló me péchékkúleló an lúkú. (Ipru 5:14; 6:1) Ika emén ese kon ekkekieki Kot, ekis me ekis epwe apwangapwangoló an riri ngeni Jiowa are pwal mwo nge kul seni i. (Ipru 2:1; 3:12) Jesus a éúréúrakich pwe ika sise rongorong, are etiwa án Kot we Kapas fán “eu leluk mi mürina,” iwe sisap tongeni amwéchúnnúkú. Nge epwe fen mecheres án ‘öürek me wöün fanüfan, pwal pwapwan ei manau repwe tolong lon lelukach.’​—Luk. 8:14, 15.

¹⁴ Ina minne, sipwe sópweló le ekkekilonei ewe Paipel me silefichi Jiowa. Ei mettóch epwe amwékútúkich le áppirúfichi napanapan kewe. (2 Kor. 3:18) Epwe tongeni chék sópwósópwóló ach kákkáé  usun Semach we lón láng me áppirú i feilfeiló chék. A ifa me watteen aúchean ena!​—SalAf. 3:11.

15, 16. (a) Ifa usun óm ekilonei usun Jiowa me Jesus a fen álisuk? (b) Fán ekkóch pwata a weires ngenikich ach sipwe ekilon, nge pwata a lamot sipwe chék akkachocho le féri ena?

¹⁵ Óm ekkekilonei usun Jiowa me Jesus a álisuk le amwéchú óm tinikken fán iten ewe enlet. Óm tinikken epwe apéchékkúla pwiim kewe chón lúkú me chókkewe ka afalafala ngeniir ewe enlet. Me lupwen ka ekilonei án Jiowa awora án Jesus asorun méén kepich fán itom, epwe lallapóló óm aúcheani óm ririéch ngeni Kot. (Rom 3:24; Jas. 4:8) Iei alon emén Chón Kraist seni South Africa itan Mark mi kalapus úlúngát ier pokiten an lúkú: “Ekilon a usun chék ach féri och mettóch mi ammwétéres. Lapólóón ach ekilonei ekkewe mettóch usun Kot, pwal ina lapólóón ach sileéchú pwóróus usun ach we Kot, Jiowa. Fán ekkóch lupwen ua ekis lichippúng are lólilen ren met epwe fis lón mwach, ua angei nei Paipel me ekilon wóón eú wokisin. A wenewen ekinamweei.”

¹⁶ Manawach lón ei fénúfan a fókkun ur ren chómmóng minen erikirik mi áweiresi ach sipwe awora fansoun le ekilonei ewe Paipel. Iei met emén pwiich seni Afrika itan Patrick a apasa: “Ai ekiek a usun eú pwórun Posto mi ur ren sókkópaten taropwe, ekkóch mi lamot, nge ekkóch rese, iwe mi lamot upwe kan chekiir iteiten rán me péútaaló ekkewe rese lamot. Lupwen ua etittina ai ekiek, fán chómmóng ua kúna ‘chomong ai öürek.’ Iwe, mi lamot upwe akkomw iótek ngeni Jiowa usur pwe epwe kinamwe ai ekiek, mwirin ua tongeni ekilon. Inaamwo ika ai féri ekkena epwe ekis ammanga ai poputá le ekilon usun Kot, nge ua meefi pwe ua arap ngeni Jiowa. Pún a suuki ai ekiek me atufichiei le weweéchúti ewe enlet.” (Kölf. 94:19) Ewer, ach álleani me ekilonei ewe Paipel iteiten rán a atoto ngenikich chómmóng feiéch.​—Föf. 17:11.

17. Ifa usun ka tufichin awora fansoun le ekilon?

¹⁷ Ekkóch ra nelókái lesossor ren ar repwe állea, ekilon me iótek, nge ekkóch atun ar aséséén leolowas. Nge neman a éch ngonuk óm kopwe álleani Paipel lepwin, are me mwen kopwe annut. Ekkóch ra sani álleani Paipel lesossor me lepwin mwen repwe annut. (Jos. 1:8) Nge ewe mi lamot, ina óm kopwe “alomota fansoun,” weween kopwe ekisikisaaló ewe fansoun ka áeá le féri ekkewe mettóch mi lamot kisikis pwe epwe wor óm fansoun le ekilonei án Kot we Kapas iteiten rán.​—Ef. 5:15, 16.

18. Ifa án Paipel pwon ngeni chókkewe mi ekilonei án Kot we Kapas iteiten rán me apwénúetá minne ra káé?

¹⁸ Ewe Paipel a pwonei pwe Jiowa epwe efeiéchú meinisin chókkewe mi ekilonei an we Kapas me achocho le apwénúetá minne ra káé. (Álleani Kölfel 1:1-3.) Jesus a erá: “Ra feiöch chokewe mi rong kapasen Kot o aleasochis ngeni.” (Luk. 11:28) Nge ewe mi lamot seni meinisin, ach ekkekilonei án Jiowa we Kapas iteiten rán epwe álisikich le elingaaló i. Lupwen sia féri ena, Jiowa epwe efeiéchúkich lón ei fansoun ren an fang ngenikich pwapwa me pwal manaw esemuch lón an we ótót sefé.​—Jas. 1:25; Pwär. 1:3.