N’ WOLOLA saan 1926 Karitsa. O ye Grɛki dugu dennin dɔ lo ye. N’ bangebagaw tun ye baarakɛla ŋanaw ye ani u ye deen seegi lo sɔrɔ. Ne lo ye deen wolonfilanan ye.

Saan 1925 la, n’ bangebagaw ye John Papparizos kunbɛn. Bibulu Kalanden dɔ tun lo (Jehova Seerew tun be weele ten le). A tun kisɛyanin lo ani a tun be se kuma na. John ye Bibulu ka kalanw ɲɛfɔ n’ bangebagaw ye koɲuman. O y’u dusukun sɔrɔ kosɔbɛ. O kama, u y’a daminɛ ka taga lajɛnw na an ka dugudennin na. N’ bamuso tun limaniyanin lo Jehova Ala la kosɔbɛ. Hali n’a tun kalannin tɛ, a tun be tɛmɛ sababu bɛɛ fɛ ka Ala kofɔ mɔgɔw ye. A fɔ man di nka, n’ facɛ ye tɔɔw ka filiw jati kojugu ani dɔɔni dɔɔni, a ye lajɛntaga dabila.

Ne ni n’ dɔgɔ ni n’ kɔrɔw tun be bonya la Bibulu kan kosɔbɛ. Nka an bonyatɔ, an hakili tun siginin tɛ kanbeleya negew kosɔn. Saan 1939 la, duniɲa ka kɛlɛba 2nan tun be Erɔpu yɔrɔ bɛɛ la. O tuma na, koo dɔ kɛra an ka dugudennin na min y’an hakili ɲagami pewu! Nicolas Psarras tun ye an facɛ balima dɔ dencɛ ye, ani an sigiɲɔgɔn tun lo. A batezin kɔ, Grɛki faamanw y’a weele sɔrɔdasiya la. Nicolas tun be ni saan 20 ye. A y’a jagwɛlɛya k’a fɔ sɔrɔdasiw kuntigi ye ko: “N’ tɛ se ka taga kɛlɛ la sabu n’ ye Krista ka sɔrɔdasi ye.” O kosɔn, sɔrɔdasiw ka kititigɛso ko a bena saan tan kɛ kaso la. O y’an bɛɛ hakili ɲagami!

Saan 1941 daminɛ na, Ameriki ni jamana dɔw ka sɔrɔdasiw donna Grɛki jamana na ani Nicolas bɔra kaso la. A kɔsegira Karitsa. N’ kɔrɔcɛ Ilias  y’a ɲininga koo caaman na Bibulu koo la. Ne y’u lamɛn koɲuman. O kɔ, Ilias, n’ dɔgɔmuso Efmorfia ni ne y’a daminɛ ka bibulukalan kɛ ani an tun be to ka taga lajɛnw na. Saan 1942 la, an mɔgɔ saba y’an yɛrɛkun di Jehova ma ani an batizera. O kɔ, n’ kɔrɔ naani kɛra Jehova Seere kantigiw ye.

Karitsa kafo kɔnɔ saan 1942 la, kanbelew ni sunguru 9 tun be yen. U saan tun be saan 15-25 cɛ. An bɛɛ tun b’a lɔn ko kɔrɔbɔlibaw tun b’an kɔnɔna. An tun mana sababu sɔrɔ, an tun be to ka ɲɔgɔn lajɛn ka Bibulu kalan, ka dɔnkili la ani ka delili kɛ walisa k’an jaa gwɛlɛya. O y’an ka limaniya sabati.

Kɛlɛba 2nan bannin kɔ dɔrɔn, kominisiw murutira Grɛki jamana ka gofɛrɛnɛman kama. O lo y’a to kɛlɛ jugu dɔ wulila jamanadenw ni ɲɔgɔn cɛ. Kominisiw ka sɔrɔdasiw tun be yalayala dugudenninw na ka mɔgɔw waajibiya k’u fara u yɛrɛ kan. Tuma min na u sera an fɛ, u ye Antonio Tsoukaris, Ilias ani ne minɛ. An saba tun ye Jehova Seerew ye. An k’u ka sabari k’an to yen sabu an ye kerecɛnw ye ani an t’an seen don kɛlɛkow la. Nka, u y’an waajibiya ka tagama lɛri 12 ɲɔgɔn ka taga Olympe kulu kan.

Dɔɔni o kɔ, kominisiw ka sɔrɔdasiw ɲɛmɔgɔ dɔ ko an ka taga n’u ka kɛlɛdenw ye kɛlɛ la. An ko an ye kerecɛn sɔbɛw ye ani ko an tɛ marifa ta an mɔgɔɲɔgɔnw kama. A dimininba tagara n’an ye u ka zenerali dɔ fɛ. An y’an ka koo ɲɛfɔ zenerali ye minkɛ, a ko: “N’o lo, a’ ye taga kɛlɛkɛyɔrɔ la ni sofali ye ka mɔgɔ mandimininw ta ka taga dɔgɔtɔrɔso la.”

An y’a jaabi ko: “Nka ni gofɛrɛnɛman ka sɔrɔdasiw y’an minɛ, u tɛna an jati kɛlɛkɛlaw ye wa?” A ko: “N’o lo a’ ye taga buru di kɛlɛdenw ma kɛlɛkɛyɔrɔ la.” An ko: “Nka, ni sɔrɔdasiw ɲɛmɔgɔ dɔ y’an ye ni sofali ye ani k’a fɔ ko an ka marifaw ta ka taga n’u ye kɛlɛkɛyɔrɔ la do?” Zenerali miirila ani a ko: “N’o lo, a’ ye to kulu kan ka sagaw dɛndɛ.”

Komi kɛlɛ tun be yɔrɔ bɛɛ, an saba y’a miiri ko n’an ye sagaw dɛndɛ, an dusukun tɛna an kɛlɛ. Saan kelen o kɔ, u y’a to an kɔrɔcɛ Ilias kɔsegira soo walisa k’an bamuso ladon sabu an facɛ tun sara. Antonio banana ani u y’a to a tagara. Nka, ne tora yen.

O wagati la, Grɛkiw ka sɔrɔdasiw tun be kominisiw laminina dɔɔni dɔɔni. Minw tun ye n’ minɛ, olu bolila ka taga kuluyɔrɔw la Alibani jamana gɛrɛfɛ. O yɔrɔ la, an barila k’a ye ko Grɛkiw ka sɔrɔdasiw y’an lamini. Kominisiw siranna ani u bolila. N’ dogora yiri bennin dɔ kɔfɛ. N’ ye sɔrɔdasi minw kofɔ barokun daminɛ na, an ye ɲɔgɔn kunbɛn o yɔrɔ lo la.

N’ y’a fɔ Grɛkiw ka sɔrɔdasiw ye ko kominisiw tun ye n’ minɛ le. O kama, u tagara ni n’ ye sɔrɔdasiso la Vɛria dugu gɛrɛfɛ walisa ka n’ ɲininga. Bibulu kɔnɔ, o dugu be weele ko Bere. O yɔrɔ la, u y’a fɔ n’ ye ko n’ ka dingɛ sɔgɔ  sɔrɔdasiw ye. N’ banna minkɛ, komandan ye n’ bila ka taga Makronisos guun kan. Mɔgɔw tun be siran ka taga yen sabu u tun be tɔɔrɔba la kasodenw kan yen.

Makronisos guun ye farakurun dɔ lo ye. A lakolon lo, a janin lo ani tile ka fari yen. O guun be Attique mara gɛrɛfɛ. Kilomɛtɛrɛ 50 lo b’a ni Atɛni cɛ. A janya ye kilomɛtɛrɛ 13 ɲɔgɔn ye ani a bonya ye mɛtɛrɛ 500 ɲɔgɔn ye. Nka, saan 1947-1958 la, kasoden 100000 ni kɔ lo tun be yen: U tun b’a miiri ko minw ye kominisiw ye, kominisiw yɛrɛ, mɔgɔ minw tun murutira ka kɔrɔ ani Jehova Seere kantigi caaman.

N’ sera yen saan 1949 daminɛ na. O wagati la, u tun ye kasodenw tilantilan yɔrɔ caaman na. U ye ne ni cɛɛ caamanba dɔw bila yɔrɔ min na garadiw man ca. An cɛma, mɔgɔ 40 ɲɔgɔn tun be la duguma fanibugu dɔ kɔnɔ, k’a sɔrɔ o fanibugu dilanna mɔgɔ 10 lo kama. An tun be jinɔgɔ min, ka obɛrzini ni sɔsɔ dumu. Gwangwan ni fɔɲɔ tun be koo tɔɔ juguya. Nka, u m’a ɲini an fɛ an ka farakuruw sama tuma bɛɛ. Dɔw tun b’o lo kɛ. O kama u fari n’u hakili nagasira.

Loon dɔ, n’ tagamatɔ kɔgɔjida la, n’ ye Jehova Seere caaman kunbɛn. Olu fana tun ye kasodenw ye yɔrɔ wɛrɛw la guun kan. An ninsɔndiyara ka ɲɔgɔn ye. N’an tun ye sababu sɔrɔ, an tun be ɲɔgɔn lajɛn. Nka, an tun b’an janto u kana an ye ani an tun be dogo ka kasoden tɔɔw waaju. U dɔw kɛra Jehova Seerew ye. Lajɛnw, waajuli ni delili sɔbɛ y’an dɛmɛ Alako ta fan fɛ.

N’ ye kalo tan kɛ kaso la yen. O kɔ, u ko n’ ka sɔrɔdasi fani don. N’ banna minkɛ, u tagara ni n’ ye komandan fɛ. N’ ye sɛbɛ dɔ di a ma. A tun sɛbɛnin bɛ ko: “Ne b’a fɛ ka kɛ Krista ka sɔrɔdasi lo ye.” A ye n’ bagabaga ani a k’u ka taga ni n’ ye komandan wɛrɛ fɛ. O komandan tun ye Grɛki ɔritodɔsi diinan kuntigiba dɔ ye ani a tun ye diinan fani don. N’ ye n’ jaa gwɛlɛya k’a ka ɲiningaliw jaabi ni Bibulu ye. A dimininba y’a fɔ ko: “A’ ye bɔ n’a ye n’ kɔrɔ. A ka diinanko y’a dama tɛmɛ!”

O dugusagwɛ, sɔrɔdasiw nana tugun ko n’ ka sɔrɔdasi fani don. N’ banna minkɛ, u ye n’ bugɔ n’u bolokuruw ani bere ye. U tagara ni n’ ye dɔgɔtɔrɔso la walisa k’a filɛ ni n’ kolow ma kari. O kɔ, u tagara ni n’ ye n’ ka fanibugu kɔnɔ. U y’o kɛ n’ na loon o loon fɔɔ kalo fila.

Komi n’ lɔra kelen kan n’ ka limaniya kosɔn, sɔrɔdasiw dimininba ye fɛɛrɛ wɛrɛ ɲini. U ye n’ bolo siri n’ kɔɔ la ani u ye n’ sentɛgɛw bugɔ ni juruw ye nalomanya la. N’ ka tɔɔrɔba la, n’ hakili jigira Yezu ka kuma nunu na: “Ni mɔgɔw b’aw nɛni, k’aw tɔɔrɔ . . . aw dagamunin lo. Aw ka nisɔndiya kosɔbɛ, bari aw bena tɔnɔba sɔrɔ sankolo la. Kira minw tɛmɛna aw ɲa, u ye olu fana tɔɔrɔ ten.” (Mat. 5:11, 12). U ye tɔɔrɔ sifa bɛɛ la n’ kan. A laban, n’ benna ka kirin.

N’ kununa kasobon dɔ kɔnɔ. A tun sumanin lo kojugu, buru, jii ani birifani tun tɛ yen. O n’a t’a bɛɛ, n’ hakili tun siginin lo. I ko Bibulu b’a fɔ cogo min na, “Ala ka hɛrɛ” tun ye n’ ‘dusukun ni n’ ka miiriliw mara.’ (Filip. 4:7, ABM). O dugusagwɛ, sɔrɔdasi dɔ ye ɲumanya kɛ n’ ye. A ye buru, jii ani nɛnɛfani di n’ ma. O kɔ, sɔrɔdasi wɛrɛ y’a ka dumuni di n’ ma. O koo ni koo wɛrɛw sen fɛ, n’ y’a ye ko Jehova b’a janto n’ na kosɔbɛ.

Faamanw fɛ, n’ tun ye mɔgɔ murutinin ye min sɔɔn tɛ se ka yɛlɛma. O kama, u tagara ni n’ ye Atɛni, sɔrɔdasiw ka kititigɛso la. U ko n’ ka ɲi ka saan saba kɛ Yarɔs (Giyarɔs) kaso la. O guun be sɔrɔ Makronisos kɔrɔn fan fɛ. Kilomɛtɛrɛ 50 lo b’u ni ɲɔgɔn cɛ.

Yarɔs kaso kogow tun ka jan ani u lɔra ni biriki wulenw ye. Politiki mɔgɔ 5000 ni kɔ lo tun be kaso la yen. Jehova Seere mɔgɔ wolonfila fana tun be yen. U tun y’u don kaso la sabu u banna k’u seen don duniɲa ka koow la. Hali n’a tun daganin tɛ, an mɔgɔ 7 tun be dogo ka Bibulu kalan ɲɔgɔn fɛ. Balimaw tun be Kɔrɔsili Sangaso  dɔw dogo k’u ci an ma. An tun b’u kopi kɛ bolo la walisa k’u kalan.

Loon dɔ, an tun be kalan kɛra dogo la, ani garadi dɔ y’an ye. A y’an ka sɛbɛw bɔsi an na. O kɔ, kaso kuntigi filanan y’an weele a ka biro la. An tun b’a miiri ko an ka koo tɔɔ bena juguya. Nka, a y’a fɔ ko: “An b’a lɔn aw ye mɔgɔ minw ye ani an be bonya la aw kan aw ka lannakow kosɔn. An be se k’an jigi la aw kan. A’ ye kɔsegi aw ka baara la.” A yɛrɛ ye baara nɔgɔmanw kalifa an dɔw ma. An ye Jehova waleɲuman lɔn kosɔbɛ o kosɔn. Hali kaso la, an ka kantigiya tun be se ka nɔɔrɔ la Jehova kan.

Nafa wɛrɛw sɔrɔla an ka kantigiya la. Kasoden dɔ tun ye matematiki profesɛri ye. A y’an ka kɛwale ɲumanw kɔrɔsi koɲuman. O kɔ, a y’an ɲininga an ka lannakow la. Saan 1951 daminɛ na, ale ni Jehova Seerew bɔra kaso la. Kɔfɛ, a batizera ka kɛ Jehova Seere ye ani a ye kudayi cidenya baara kɛ.

N’ bɔnin kɔ kaso la, n’ kɔsegira n’ somɔgɔw fɛ Karitsa. Kɔfɛ, ne ni n’ ka jamanaden dɔw tagara sigi Mɛlburn, Ɔsitarali jamana na. N’ ye balimamuso ɲuman dɔ kunbɛn yen ani n’ y’a furu. A tɔgɔ ko Janette. An ye dencɛ kelen ani denmuso saba sɔrɔ. An y’u bɛɛ lamɔ kerecɛnya sira kan.

Sisan, n’ be ni saan 90 ni kɔ ye ani n’ bele ye diinan mɔgɔkɔrɔ ye. U ye tɔɔrɔ minw la n’ kan kaso kɔnɔ, o y’a to n’ fari ni n’ seenw be n’ dimi tuma dɔw la. A yɛrɛ ka jugu waajuli kɛnin kɔ. Nka, n’ bele jijanin lo ka kɛ “Krista ka sɔlidasiɲuman” ye.—2 Tim. 2:3.