•  Se akpanade ọdiọn̄ọ

•  Se akpanamde

•  Se ubọkn̄ka fo ẹtịn̄de

 Adan̄a nte afo owụtde ke imọ idi owo akpanikọ, ntre ke ete ye eka fo ẹdiyak fi enyene ifụre anam se oyomde. Ndinịm ibet ete ye eka fo etie nte ndikpe isọn. Isọn emi akamade ete ye eka fo edi afo ndikop uyo mmọ. Edieke esịnde idem okop uyo mmọ, mmọ ẹkeme ndiyak fi enyene ifụre anam se oyomde. Edi edieke mûsunamke se mmọ ẹtịn̄de, kûyak akpa fi idem edieke mmọ mîyakke fi enyene ifụre anam se oyomde.

 Ayada ini mbemiso mmọ ẹdade fi ke owo akpanikọ. Ana esinam n̄kpọ nte ọdiọn̄ọ-idem owo mbemiso ete ye eka fo ẹyak fi enyene ifụre anam se oyomde.

 SE IKETỊBEDE: “In n̄kedide uyen, mma ndiọn̄ọ kpukpru se ete ye eka mi ẹkeyomde nnam. Ntre mma nsinam n̄kari nte mmanam mme n̄kpọ oro, edi ke ndịbe nnam se nyomde. Uwem oro ama anam ọsọn̄ ete ye eka mi ndida mi ke owo akpanikọ. Ekem ko mma ndikpep ke ukemeke ndida n̄kari nnam ẹyak fi enyene ifụre anam se amade. Usụn̄ fo mînenke, owo ididaha fi ke owo akpanikọ.”​—Craig.

 Tịn̄ akpanikọ ọkpọkọm eyesịn fi ke mfịna. Idụhe eke mîsinamke ndudue, edi okposu nsu man edịp se akanamde (mîdịghe esịn nditịn̄ ndusụk se iketịbede man owo ididiọn̄ọ ofụri akpanikọ), ete ye eka fo ididaha fi ke owo akpanikọ aba. Edi ekpedi esitịn̄ akpanikọ kpukpru ini, udịpke n̄kpọ ndomokiet, ete ye eka fo ẹyekụt ke afo edi ọdiọn̄ọ-idem owo emi esinyịmede ndudue esie. Utọ owo oro ke ẹsinyụn̄ ẹda ke owo akpanikọ.

 “Idịghe afo ndinam ndudue edinam ẹtre ndida fi ke owo akpanikọ, akam edi afo ndidomo ndidịp se akanamde.”​—Anna.

 Bible ọdọhọ ete: “Nnyịn [iyom] ndinam akpanikọ ke kpukpru n̄kpọ.”​—Mme Hebrew 13:18.

•   Kere ise: Ete ye eka fo ẹma ẹbụp fi ebiet emi oyomde ndika ye se oyomde ndikanam, ndi emesitịn̄ ofụri akpanikọ? Mîdịghe, mmọ ẹkpebụp fi ebiet emi akakade ye se akanamde, ndi emesidomo ndidịp mme n̄kpọ emi mmọ ẹyomde ndidiọn̄ọ?

 Nam se akpanade anam. Kûbiat ibet ndomokiet emi ẹnịmde ke ufọk. Nam utom ufọk ke ini. Ka n̄kpọ ke ini. Kụre utom ufọkn̄wed fo. Kûdu ke an̄wa ube ini emi ẹkenịmde ẹnọ fi.

 “Edieke ete ye eka fo ẹyakde fi ekese mme ufan fo ẹnyụn̄ ẹdọhọ fi ọnyọn̄ edi n̄kanika 9:00 mbubreyo, edi afo ọnyọn̄ ke n̄kanika ebe duop, kûkere ke mmọ ẹyenyịme fi ekese mme ufan fo usen efen!”​—Ryan.

 Bible ọdọhọ ete: “Owo kiet kiet oyobiom mbiomo idemesie.”​—Galatia 6:5.

•   Kere ise: Ndi emesika n̄kpọ ke ini, okụre utom ufọk fo, onyụn̄ enịm ibet ete ye eka fo, idem ye ibet emi mûmaha?

 Nyene ime. Ekpedi ama anam n̄kpọ yak ete ye eka fo ẹkûda fi ke owo akpanikọ aba, ayada ini mbemiso mmọ ẹfiak ẹda fi ke owo akpanikọ. Nyene ime.

 “Enyene isua emi n̄kekerede ke mma nsịm ke ete ye eka mi ẹyeyak nnyene ifụre nnam se nyomde; ama ayat mi ini mmọ mîkenyịmeke. N̄kọdiọn̄ọke ke ndikpon owo idịghe ukem n̄kpọ nte ndidiọn̄ọ idem. Mma ndọhọ ete ye eka mi ẹdomo mi ẹse m̀mê mmọdiọn̄ọ idem. Ama ada ini ekpri, edi mma n̄keme ndiwụt mmọ. Mma nnyụn̄ n̄kpep ke idịghe isua emana esinam ẹda owo nte ọdiọn̄ọ-idem owo, ke se owo anamde esinam ẹda.”​—Rachel.

 Bible ọdọhọ ete: “Ẹka iso ẹwụt se mbufo ẹdide.”​—2 Corinth 13:5.

•   Kere ise: Nso ye nso ke afo ekeme ndinam n̄wụt utọ owo emi afo edide man ete ye eka fo ẹda fi (mîdịghe ẹfiak ẹda fi) ke owo akpanikọ?

 NAM EMI ISE: Biere se edinamde man esikeme ndika n̄kpọ ke ini, esikeme ndikụre utom ufọk fo, esikeme ndisịm ufọk ke ini ẹkenịmde ẹnọ fi, m̀mê esikeme ndinam n̄kpọ efen ekededi emi akpanade anam. Tịn̄ se ebierede ndinam nọ ete ye eka fo, nyụn̄ bụp mmọ se akpanamde man mmọ ẹda fi ke owo akpanikọ. Ekem sịn idem nam item Bible emi ọdọhọde ete: “Ẹsio akani owo ẹduọk, emi ekemde ye ido uwem mbufo eke eyo oko.” (Ephesus 4:​22) Nte ini akade, ete ye eka fo ẹyekụt mme n̄kpọ emi afo anamde man owụt ke imokpụhọde!