1, 2. (a) Nso ke ikeme ndikpep nto Gideon ye mbonekọn̄ esie 300? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.) (b) Nso ke Luke 21:19 etịn̄ emi owụtde ke ọfọn ika iso ndiyọ?

GIDEON ye mbonekọn̄ esie ẹma ẹn̄wana ekọn̄ ye mbon Midian ye mbon emi ẹkedade ye mmọ ẹn̄wana ye Israel. Ekọn̄ emi ama enen̄ede ọsọn̄ tutu Gideon ye mbonekọn̄ esie ẹkpa mba. Gideon ye mbonekọn̄ esie ẹma ẹbịne mme asua mmọ ke n̄kpọ nte kilomita 32 m̀mê itiat 20, ke ofụri okoneyo. Bible etịn̄ se iketịbede ke oro ebede, ete: “Gideon ye owo ikie ita oro ẹdude ye enye ẹdisịm Jordan, ẹsan̄a ẹbe, ẹnyụn̄ ẹkpa mba.” Edi mmọ ikakanke kan̄a, akana mmọ ẹsụk ẹn̄wana ye mbonekọn̄  15,000. Mme asua emi ẹma ẹfịk nditọ Israel ke ata ediwak isua, ntre ikedịghe se ẹsanade mmọ ẹyak. Ntem, Gideon ye mbonekọn̄ esie ẹma ẹka iso ẹbịne mme asua mmọ tutu ẹkan mmọ!—Judges 7:22; 8:4, 10, 28.

² Nnyịn n̄ko ke in̄wana ekọn̄ emi ọsọn̄de onyụn̄ anamde nnyịn ikpa mba. In̄wana ye Satan, ererimbot esie, ye unana  mfọnmma nnyịn. Ndusụk nnyịn iman̄wana en̄wan emi ke ediwak isua. Jehovah enen̄ede an̄wam nnyịn ke en̄wan emi, edi nnyịn ikanke kan̄a. En̄wan emi ekeme ndikak nnyịn ndusụk ini, onyụn̄ ekeme ndikak nnyịn nditie mbet utịt idiọk ererimbot emi. Jesus ama etetịn̄ ke iyokụt ukụt, ke ẹyenyụn̄ ẹnen̄ede ẹkọbọ nnyịn ke mme akpatre usen. Edi enye ama ọdọhọ n̄ko ke iyakan ke en̄wan emi edieke ikade iso ndiyọ. (Kot Luke 21:19.) Nso ke ndiyọ n̄kpọ ọwọrọ? Nso idin̄wam nnyịn iyọ? Nso ke ikeme ndikpep nto mbon oro ẹkeyọde? Didie ke ikeme ‘ndiyak ime anam utom esie ama’?—James 1:4.

3. Nso ke ndiyọ n̄kpọ ọwọrọ?

³ Ke Bible, ndiyọ n̄kpọ iwọrọke sụk ndime n̄kpọ ke ntak emi mînyeneke se nnyịn ikemede ndinam mban̄a mfịna oro. Edi abuana n̄ko nte ikerede n̄kpọ ye nte inamde n̄kpọ ke ini n̄kpọ ọwọrọde nnyịn. Ndiyọ n̄kpọ ekpep nnyịn ndinyene uko, mbuọtidem, ye ime. N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ke edu emi esinam ika iso inyene idotenyịn inyụn̄ iyakke idem emem nnyịn ke ini idomo. Enye esin̄wam nnyịn isọn̄ọ ida inamke n̄kpọ m̀mê idomo oro okpon didie. Edu emi esinam nnyịn ikop ata inemesịt ke ini ọkpọsọn̄ idomo, sia enye esinam ikere iban̄a utịp oro idibọde utu ke ndikere mban̄a idomo oro.

4. Ntak emi idọhọde ke ima esinam nnyịn iyọ n̄kpọ?

⁴ Ima esinam nnyịn ikeme ndiyọ n̄kpọ. (Kot 1 Corinth 13:4, 7.) Nso ke ima esinam nnyịn iyọ? Ima oro imade Jehovah esinam nnyịn iyọ n̄kpọ ekededi oro enye ayakde ọwọrọ nnyịn. (Luke 22:41, 42) Ima oro imade nditọete nnyịn esinam nnyịn iyọ unana mfọnmma mmọ. (1 Peter 4:8) Ima oro imade ebe m̀mê n̄wan nnyịn esinam iyọ “ukụt” oro idem mme ọdọ ndọ oro ẹkopde inemesịt ẹsiyọde, ndien emi esinam ndọ nnyịn etetịm enem.—1 Corinth 7:28.

5. Ntak emi edide Jehovah ikpọn̄ ekeme ndin̄wam nnyịn iyọ?

⁵ Ben̄e Jehovah odudu. Jehovah “[esinam] nnyịn iyọ inyụn̄ ikop ndọn̄esịt.” (Rome 15:5) Enye ikpọn̄ enen̄ede ọdiọn̄ọ kpukpru n̄kpọ aban̄a se iwọrọde nnyịn ye nte etiede nnyịn ke idem. Ntre, enye enen̄ede ọdiọn̄ọ se ikemede ndin̄wam nnyịn iyọ. Bible ọdọhọ ete: “Enye ayanam se idọn̄de mbon oro ẹbakde enye, ndien enye oyokop eseme emi mmọ ẹsemede ẹyom un̄wam, onyụn̄ anyan̄a mmọ.” (Psalm 145:19) Edi didie ke Abasi edibọrọ akam oro ibọn̄de iben̄e enye ite ọnọ nnyịn odudu?

6. Ke ini idomo, didie ke Jehovah ‘esisio usụn̄ ubọhọ ọnọ nnyịn’ kpa nte Bible etịn̄de?

⁶ Ke ini iben̄ede Jehovah ite an̄wam nnyịn iyọ, enye ọn̄wọn̄ọ ke imọ ‘iyosio usụn̄ ubọhọ inọ nnyịn.’ (Kot 1 Corinth  10:13.) Didie ke enye esinam emi? Ndusụk ini, enye ekeme ndinam idomo oro etre. Edi ediwak ini, enye esinọ nnyịn odudu man ikeme ‘ndinen̄ede nyọ nnyụn̄ nnyene anyanime ye idatesịt.’ (Colossae 1:11) Sia Jehovah ọfiọkde udomo oro ikemede ndiyọ n̄kpọ n̄ketre, enye idiyakke idomo oro edinamde nnyịn ikpọn̄ enye esịm nnyịn.

7. Nọ uwụtn̄kpọ emi owụtde ke enen̄ede oyom ikpep Ikọ Abasi man ikeme ndiyọ.

⁷ Kpep Ikọ Abasi man enen̄ede enyene mbuọtidem. Ntak emi ọfọnde ikpep Ikọ Abasi? Koro Ikọ Abasi etie nte udia. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke owo oyom ndidọk obot emi okon̄de akan ke ofụri ererimbot, udia emi enye akpadiade ke usen ita m̀mê inan̄ ke enye edidia ke usen kiet man enye enyene odudu ọdọk obot emi. Kpasụk ntre, ana inen̄ede ikpep Ikọ Abasi sia enye etie nte udia emi edinọde nnyịn odudu iyọ isịm utịt. Ana ibiere ndida ini n̄kpep Bible ke idem nnyịn nnyụn̄ ndụk mbono esop kpukpru ini. Mme n̄kpọ emi edinam ika iso iyọ inyụn̄ itetịm ibuọt idem ye Abasi.—John 6:27.

8, 9. (a) Job 2:4, 5 ọdọhọ ke nso idi akpan ntak emi isisobode idomo? (b) Nso ke afo ekpeti ke ini osobode idomo?

⁸ Kûfre ntak emi ọsọn̄ọde ada ye Abasi. Imesibọ ufen ke ini idomo. Edi, Satan isidomoke nnyịn man ibọ ufen kpọt, enye esiyom ndise m̀mê iyọsọn̄ọ ida ye Jehovah. Nte nnyịn inamde n̄kpọ ke ini idomo ediwụt m̀mê imenịm ke Jehovah enyene unen ndikara ekondo. Ntak idọhọde ntre? Satan enen̄ede asua Jehovah inyụn̄ iyomke enye akara, ntre enye ama ọsọn̄ enyị̇n ọdọhọ ke mme owo ẹkpono Jehovah ke ntak se enye anamde ọnọ mmọ. Satan ọkọdọhọ ete: “Kpukpru se owo enyenede ke enye edinọ ke ibuot ukpọn̄ esie.” Ekem enye ama etịn̄ aban̄a Job ete: “Man ukpụhọde odu, mbọk, nyan ubọk fo tụk ọkpọ esie ye obụkidem esie nyụn̄ se m̀mê enye idisụn̄ike fi ke iso fo.” (Job 2:4, 5) Ndi Satan ama etre ndidori ikọt Abasi ikọ? Baba! Ata ediwak isua ke enye ama okodori Job ikọ, ke ini ẹkesiode enye ke heaven ẹduọk ke isọn̄, enye okosụk ododori ikọt Abasi ikọ. (Ediyarade 12:10) Mfịn, Satan osụk ọdọdọhọ ke mme owo ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi ke ntak se Abasi anamde ọnọ mmọ. Enye akpama ndikụt nnyịn itrede ndinam n̄kpọ Jehovah, inyụn̄ idude uwem emi owụtde ke nnyịn iyomke Jehovah akara nnyịn.

⁹ Ke ini ọbọde ufen ke ini idomo, ti ete ke Satan ye mme demon esie ke ẹse se afo edinamde, ke ẹdọhọ ke ọmọn̄ ọkpọn̄ Abasi. Edi ti n̄ko ke Jehovah, Jesus Christ, mbon oro ẹyetde aran emi ẹdude ke heaven idahaemi, ye ediwak tọsịn angel ke ẹkụt ukeme oro afo esịnde ndiyọ, ndien mmọ ke ẹdara ẹnyụn̄ ẹnem esịt. Esịt enem mmọ ndikụt ke afo ke aka iso ndiyọ nnyụn̄ nsọn̄ọ nda ye Jehovah. Ntak edi oro Jehovah ọdọhọde fi ete: “Eyen mi, nyene ọniọn̄, nyụn̄ dat mi esịt, man n̄kụt se ndibọrọde owo eke osụn̄ide mi.”—Mme N̄ke 27:11.

10. Didie ke afo ekeme ndikpebe Jesus ke nditie n̄kere utịp oro edibọde edieke ọyọde?

 ¹⁰ Kere ban̄a edidiọn̄ oro edibọde. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke afo aka ebiet emi enen̄erede oyom usụn̄, ndien ana asan̄a ofụri okoneyo man ekeme ndisịm do edem usen. Kpa ye oro kpukpru ebiet ekịmde, afo aka iso asan̄a sia ọmọdiọn̄ọ ke eyo eyesiere nte ini akade. Mme mfịna oro isobode ke uwem onyụn̄ etie nte ndisan̄a ke ekịm, ndien ndusụk ini esitie nte mme mfịna emi ẹmọn̄ ẹmen nnyịn ẹmen. Ekeme ndidi ama esitie Jesus ntre ke idem. Jesus ama okop ọkpọsọn̄ ubiak, ẹma ẹnyụn̄ ẹsuene enye ke ini ẹkekọn̄de enye ke eto. Etie nte idụhe ini emi uwem ọkọsọn̄de ye Jesus ntem! Edi nso ikan̄wam enye ọyọ? Bible ọdọhọ ke “idatesịt oro ẹkenịmde enye ke iso” akan̄wam enye. (Mme Hebrew 12:2, 3) Jesus ekekere aban̄a utịp emi enye edibọde edieke enye ọyọde esịm akpatre, akpan akpan, nditiene nnam enyịn̄ Abasi asana nnyụn̄ n̄wụt ke Abasi enyene unen ndikara ofụri ekondo. Enye ama ọdiọn̄ọ ke ufen oro ikọbọde ekedi ke ibio ini, edi utịp oro ẹdinọde imọ ke heaven edidi ke nsinsi. Mme n̄kpọ oro ẹwọrọde fi mfịn ẹkeme ndibiak fi onyụn̄ etie nte ẹmọn̄ ẹmen fi ẹmen, edi ti ke kpukpru emi ididịghe ke nsinsi.

11. Ntak emi ikpekerede iban̄a “mbon oro ẹkeyọde”?

¹¹ Idịghe afo ikpọn̄ ke n̄kpọ ọwọrọ. Apostle Peter ama ọsọn̄ọ mme Christian idem ndiyọ se ededi oro Satan anamde esịm mmọ. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem, ẹn̄wana ye enye, sia ẹfiọkde ẹte ofụri otu nditọete mbufo ke ererimbot ke ẹsosobo ukem ndutụhọ emi.” (1 Peter 5:9) Mbụk “mbon oro ẹkeyọde” ekpep nnyịn ndisọn̄ọ nda nnam n̄kpọ Jehovah, anam ifiọk ke nnyịn n̄ko imekeme ndiyọ, onyụn̄ eti nnyịn ke Abasi ọyọdiọn̄ nnyịn edieke iyọde. (James 5:11) Ẹyak ineme iban̄a ndusụk mbon oro ẹkeyọde. ^[1]—Se ikọ idakisọn̄.

12. Nso ke ikpep ito mme cherub emi Abasi ekenịmde ke In̄wan̄ Eden?

¹² Mme cherub ẹdi mme angel. Mmọ ẹkpon itie ke heaven. Ke Adam ye Eve ẹma ẹkesọn̄ ibuot ye Jehovah, Jehovah ama ọnọ mme cherub obufa utom mi ke isọn̄. Utom emi iketiehe nte enye oro mmọ ẹsinamde ke heaven. Uwụtn̄kpọ mmọ ekeme ndikpep nnyịn se ikpanamde ke ini ẹnọde nnyịn utom oro ọsọn̄de. Bible ọdọhọ ke Jehovah ama “enịm mme cherub ye akan̄kan̄ emi asakde ikan̄ onyụn̄ oyụtde akanade kpukpru ini, ke edem usiahautịn In̄wan̄ Eden, man ẹkpeme usụn̄ eto uwem.” ^[2] (Se ikọ idakisọn̄.)  (Genesis 3:24) Bible idọhọke ke mme cherub emi ẹma ẹyat esịt m̀mê ẹkere ke obufa utom oro ẹnọde mmimọ mi ama osụhọde mmimọ itie. Utom emi ikefekke mmọ, mmọ ikonyụn̄ ikpaha mba ndinam utom emi. Utu ke oro, mmọ ẹma ẹka iso ẹnam utom emi ẹsịm utịt. Etie nte mmọ ẹketre utom emi ke ini Ukwọ Noah; emi ọwọrọ ke mmọ ẹma ẹnam utom emi ke se ibede isua 1,600!

13. Nso ikan̄wam Job ọyọ afanikọn̄ oro ekesịmde enye?

¹³ Job. Ndusụk ini, ufan m̀mê owo ke ubon mbufo ekeme nditịn̄ n̄kpọ emi enen̄erede abiak fi. Mîdịghe ekeme ndidi ọmọdọn̄ọ ata idiọk udọn̄ọ m̀mê ke ọbọ ufen ke ntak emi owo fo akpade. Inamke n̄kpọ m̀mê nso iwọrọ fi, mbụk Job ekeme ndidọn̄ fi esịt. (Job 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Job ikọfiọkke ntak emi ediwak afanikọn̄ ẹkesịmde enye ke ediyịp enyịn, edi enye ikayakke idem emem enye. Nso ikan̄wam Job ọyọ? Akpa, Job ama ama Jehovah ikonyụn̄ iyomke ndiyat enye esịt. (Job 1:1) Job okoyom ndinem Abasi esịt ke ini n̄kpọ ọfọnde ye ke ini n̄kpọ mîfọnke. Ke adianade do, Jehovah ama anam Job ọfiọk ndusụk ikpọ n̄kpọ oro imọ ikobotde, man enye okụt adan̄a nte imọ inyenede odudu. Emi ama anam Job enen̄ede enịm ke Jehovah ayanam afanikọn̄ imọ okụre ke nnennen ini. (Job 42:1, 2) Se Jehovah okonyụn̄ anamde edi oro. ‘Jehovah ama okpụhọde idiọk idaha Job onyụn̄ adian n̄kpọ utịm ikaba ke kpukpru se enye ekenyenede.’ Job akakpa ke enye ama “ọkọsọn̄ onyụn̄ oyụhọ usen.”—Job 42:10, 17.

14. Udiana Corinth 1:6 ọdọhọ ke Paul ndikọyọ akanam nso ufọn ọnọ nditọete?

¹⁴ Apostle Paul. Ndi ẹbiọn̄ọ m̀mê ẹkọbọ fi idiọk idiọk? Ndi afo edi ebiowo m̀mê esenyịn circuit, ndien ekere ke utom fo okpon akaha? Edieke edide ntre, eyekpep n̄kpọ oto apostle Paul. Ẹma ẹkọbọ Paul etieti, enye ama esinyụn̄  ekere aban̄a nditọete ke esop. (2 Corinth 11:23-29) Edi sia Paul mîkayakke idem emem enye, nditọete ẹma ẹkpep n̄kpọ ẹto enye. (Kot 2 Corinth 1:6.) Nditọete ẹkeme ndikpep n̄kpọ nto fi n̄ko edieke ọyọde.

15, 16. (a) Nso “utom” ke ana ime anam ama? (b) Nọ uwụtn̄kpọ oro owụtde nte nnyịn ikemede ndiyak “ime anam utom esie ama.”

¹⁵ James mbet Jesus ekewet ete: “Ẹyak ime anam utom esie ama, man mbufo ẹkpeyọhọ ẹkem ẹnyụn̄ ẹfọn ke kpukpru nde, inanake baba n̄kpọ kiet.” (James 1:4) Didie ke ime ekeme ndinam “utom” esie mma ke idem nnyịn? Idomo ekeme ndinam nnyịn ifiọk ke oyom inen̄ede ime ime, ima mme owo, inyụn̄ idara se mbon en̄wen ẹnamde ẹnọ nnyịn. Nte ikade iso iyọ idomo, nnyịn iyetetịm ifiọk ndinam mme n̄kpọ emi, ndien emi oyowụt ke imenen̄ede ikpebe Christ.

¹⁶ Ndiyọ se iwọrọde nnyịn ekeme ndinam nnyịn idi nti Christian. Ntre, ifọnke ibiat ibet Jehovah man iwọrọ ke idomo. Ke uwụtn̄kpọ, edieke oburobụt ekikere esimade ndidụk fi esịt, bọn̄ akam ben̄e Jehovah an̄wam fi osio enye efep ke esịt fo mbak udûnam se mîfọnke. Ndi enyene owo ke ubon mbufo emi ọbiọn̄ọde fi? Kûyak idem emem fi. Biere ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah. Emi ayanam fi etetịm ọbuọt idem ye enye. Ti ke Jehovah ọyọdiọn̄ nnyịn edieke ikade iso iyọ.—Rome 5:3-5; James 1:12.

17, 18. (a) Nọ uwụtn̄kpọ oro owụtde ke ana iyọ isịm akpatre. (b) Nso ke ikeme ndinen̄ede nnịm nte utịt asan̄ade ekpere?

¹⁷ Ana iyọ isịm akpatre, idịghe ke ibio ini kpọt. Yak idọhọ ke esịne ke nsụn̄ikan̄ oro oyomde ndisịp. Ana ọwọk ekesịm mbeninyan̄ mbemiso ekemede ndibọhọ. Edieke edide ọtọtọn̄ọ ndiwọk afo akpa mba unyụn̄ umaha ndiwọk aba, ọwọrọ udûbọhọke. Edieke onyụn̄ ọwọkde ekpere ndisịm mbeninyan̄ afo akpa mba, udûbọhọke n̄ko. Edieke iyomde ndidu uwem ke obufa ererimbot, ana iyọ isịm akpatre. Ẹyak ikpebe apostle Paul emi ọkọdọhọde ete: “Nnyịn ikpaha mba.”—2 Corinth 4:1, 16.

¹⁸ Nnyịn imenen̄ede inịm kpa nte Paul ekenịmde ke Jehovah ayan̄wam nnyịn iyọ isịm utịt. Paul ekewet ete: “Nnyịn imakan ofụri ofụri oto ke enye emi akamade nnyịn. Koro mmetịm mfiọk nte ke n̄kpa m̀mê uwem m̀mê mme angel m̀mê mme ukara m̀mê mme n̄kpọ eke ẹdude ke emi m̀mê mme n̄kpọ eke ẹdidide m̀mê mme odudu m̀mê uniọn̄ m̀mê utụn̄ọ m̀mê edibotn̄kpọ efen ekededi idikemeke ndidian̄ade nnyịn ke ima Abasi oro odude ke Christ Jesus Ọbọn̄ nnyịn.” (Rome 8:37-39) Edi akpanikọ ke nnyịn imesikpa mba ndusụk ini. Edi ẹyak nnyịn ikpebe Gideon ye mbonekọn̄ esie. Kpa ye oro mmọ ẹkekpade mba, mmọ ẹkesụk ẹkaka iso ‘ẹbịne mme asua mmọ.’—Judges 8:4.