NDI ọmọfiọk eyenete ndomokiet emi akade idụt en̄wen ọkọkwọrọ ikọ ke ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom mme ọkwọrọikọ? Ndi akanam omobụp idemfo ete: ‘Nso ikanam mmọ ẹkpọn̄ idụt mmọ ẹka idụt en̄wen ẹkekwọrọ ikọ? Nso ke mmọ ẹkenam man ẹkeme ndikọkwọrọ ikọ ke idụt en̄wen? Ndi mmekeme ndika idụt en̄wen n̄kọkwọrọ ikọ n̄ko?’ Edieke iyomde ndifiọk ibọrọ mbụme emi, ọyọfọn ibụp nditọete oro ẹkade idụt en̄wen ẹkekwọrọ ikọ. Ntre, yak ibụp mmọ.

Nso ikanam ọdọn̄ fi ndika idụt oro ẹnen̄erede ẹyom mme ọkwọrọikọ? Amy emi otode United States, onyụn̄ edide n̄kpọ nte isua 35 ọdọhọ ete: “Enen̄ede ebịghi ọkọdọn̄ mi ndika idụt en̄wen n̄kọkwọrọ ikọ, edi eketie mi nte ndikemeke ndinam emi.” Nso ikanam enye okpụhọde ekikere? Amy ọdọhọ ete: “Ke 2004, ebe ye n̄wan emi ẹnamde utom usiakusụn̄ ke Belize ẹma ẹdọhọ ndidu ye mmimọ nnam utom usiakusụn̄ ke ọfiọn̄ kiet. Mma n̄ka; ama enem mi etieti! Ke isua kiet ama ekebe, mma n̄ka Ghana n̄kanam utom usiakusụn̄.”

Ke isua ifan̄ emi ẹkebede, Stephanie emi otode United States, onyụn̄ edide n̄kpọ nte isua 28 ama ekere ete: ‘Idahaemi ke n̄kpenen̄ede nsịn idem nnam n̄kpọ Jehovah sia nnyeneke ebe m̀mê eyen, inyụn̄ inyeneke se inamde mi.’ Se enye ekekerede emi ama anam enye ebiere ndika Ghana n̄kọkwọrọ ikọ. Ama enen̄ede ọdọn̄ Filip ye Ida, mme asiakusụn̄ emi ẹtode Denmark ẹnyụn̄ ẹdide n̄kpọ nte isua 62, ndika n̄kọkwọrọ ikọ ke ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom mme ọkwọrọikọ. Ebe ye n̄wan emi ẹma ẹsikere nte mmimọ ikpasan̄ade inam emi. Filip ọdọhọ ete: “Ke ini ikenyenede ifet ndinam emi, eketie nte Jehovah ọdọhọ nnyịn ete: ‘Ẹnam se ẹkeduakde!’” Mmọ ẹma ẹka Ghana ke 2008, ẹnyụn̄ ẹkwọrọ ikọ do ẹbe isua ita.

 Hans ye Brook, ebe ye n̄wan emi ẹbede isua 30, ẹdi mme asiakusụn̄ ke United States. Ke 2005, mmọ ẹma ẹtiene ẹn̄wam nditọete emi oyobio Katrina akabiatde n̄kpọ mmọ. Nte ini akakade, mmọ ẹma ẹsịn n̄wed ẹyom ndisitiene mbọp n̄kpọ nnọ esop Abasi ke ofụri ererimbot, edi owo ikokotke mmọ. Hans ọdọhọ ete: “Ima idụk akamba mbono emi ẹkenemede se Edidem David akanamde ke ini ẹkedọhọde ke idịghe enye edibọp temple inọ Jehovah. Ntre, ima ibiere ndinam n̄kpọ en̄wen nnọ Jehovah ke ini owo mîkokotke nnyịn itiene ibọp n̄kpọ inọ esop Abasi.” (1 Chron. 17:1-4, 11, 12; 22:5-11) Brook adian do ete: “Ọwọrọ Jehovah okoyom nnyịn inam n̄kpọ en̄wen inọ imọ.”

Ke ini mme ufan Hans ye Brook ẹketịn̄de nte enemde ndikwọrọ ikọ ke mme idụt en̄wen, ama ọdọn̄ mmọ n̄ko nditiene n̄kọkwọrọ ikọ ke idụt en̄wen. Ke 2012, mmọ ẹma ẹka Ghana ẹkekwọrọ ikọ ke ọfiọn̄ inan̄ ẹnyụn̄ ẹn̄wam esop usem idiọn̄ọ do. Kpa ye oro akanade mmọ ẹfiak ẹnyọn̄ United States, mmọ ndikaka n̄kọkwọrọ ikọ ke Ghana ama an̄wam mmọ ndinen̄ede nnịm n̄kpọ Obio Ubọn̄ akpa ke uwem mmọ. Ke oro ebede, mmọ ẹma ẹtiene ẹn̄wam ẹbọp n̄kpọ ke n̄kọk itieutom Micronesia.

Nso ke akanam man ekeme ndikọkwọrọ ikọ ke ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom mme ọkwọrọikọ? Stephanie * ọdọhọ ete: “Mma nsikot mme ibuotikọ ke Enyọn̄-Ukpeme emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a ndika n̄kọkwọrọ ikọ ke idụt en̄wen. Mma ndọhọ mbiowo nnyịn, esenyịn circuit, ye n̄wan esie ke ọdọn̄ mi ndika idụt en̄wen n̄kọkwọrọ ikọ. Mma nsinyụn̄ nsịn n̄kpọ emi ke akam mi kpukpru ini.” Stephanie ikoyomke ikpọ n̄kpọ, ntre enye ama ekeme ndifam okụk esie nnịm man akpada an̄wam idem ke idụt en̄wen.

Hans ọdọhọ ete: “Ima ibọn̄ akam inọ Jehovah ite ada nnyịn usụn̄, koro  ikoyom ndika ebiet emi enye ọdọhọde nnyịn ika. Ima isisiak usen emi ikpamade ndidaha ke ini ibọn̄de akam.” Ebe ye n̄wan emi ẹma ẹwet leta ẹnọ n̄kọk itieutom inan̄. N̄kọk itieutom Ghana ẹma ẹbọrọ mmọ ẹnyụn̄ ẹdọhọ mmọ ẹdi. Ntre mmọ ẹma ẹka, edi mmọ ẹkeyom ndidu do ke ọfiọn̄ iba kpọt. Hans ọdọhọ ete: “Esop oro ikodude ama enen̄ede enem nnyịn tutu nnyịn ibiere ndidu mbe ọfiọn̄ iba.”

George ye Adria, ẹto Canada. Mmọ ẹdi n̄kpọ nte isua 38. Ebe ye n̄wan emi ẹma ẹfiọk ke Jehovah esidiọn̄ mbon oro ẹnamde se mmọ ẹkebierede ndinam nnọ enye. Ntre mmọ ẹma ẹdomo ndinam se mmọ ẹkebierede ndinam nnọ Jehovah. Mmọ ẹma ẹnyene nneme ye sista kiet emi akakade Ghana ọkọkwọrọ ikọ ẹnyụn̄ ẹbụp enye ediwak mbụme. Mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹwet leta ẹnọ n̄kọk itieutom ke Canada ye Ghana. Adria ọdọhọ ete: “Nnyịn ima idu mmemmem uwem ikan nte ikesidude.” Emi ama anam mmọ ẹkeme ndika Ghana ke 2004 n̄kọkwọrọ ikọ.

Nso mfịna ke ekenyene ke ini akakade idụt en̄wen ọkọkwọrọ ikọ, ndien nso ke akanam? Ke nsonso oro, ufọk ama esinen̄ede ọdọn̄ Amy itọn̄. Enye ọdọhọ ete: “Kpukpru n̄kpọ eketie mi esen esen.” Nso ikan̄wam enye? Enye aka iso ete: “Mbonubon mi ẹma ẹsikot mi ẹtịn̄ adan̄a nte mmimọ imade se nnamde nnọ Jehovah; emi ama enen̄ede an̄wam mi. Nte ini akakade, mma ntọn̄ọ ndineme nneme ye mmọ ke Intanet. Sia ikesikụtde kiet eken ke ini inemede nneme ke Intanet, iketiehe mi nte ndu ke idụt en̄wen.” Amy ama anam ufan ye sista kiet ke Ghana, ndien sista emi ama an̄wam enye ọfiọk nte mbon  Ghana ẹsinamde n̄kpọ. Enye ọdọhọ ete: “Mma nsifehe mbịne sista emi ini ekededi oro mmemfiọkke ntak emi mme owo ẹnamde n̄kpọ ye ami ntre ntre. Enye ama esin̄wam mi mfiọk se n̄kpanamde ye se mmen̄kpanamke. Item esie ama an̄wam mi etieti onyụn̄ anam ukwọrọikọ enem mi.”

George ye Adria ẹdọhọ ke ini mmimọ ikesịmde Ghana, ke kpukpru n̄kpọ ẹketie mmimọ eset eset. Adria ọdọhọ ete: “Ikesiyet ọfọn̄ ke ubọk utu ke ndiyet ke masịn. Ama esinen̄ede ada nnyịn ini nditem udia ke Ghana akan nte ekesidade ke Canada. Edi nte ini akakade, ama edimehe nnyịn ndinam mme n̄kpọ emi.” Brook ọdọhọ ete: “Kpa ye mme mfịna oro nnyịn mme asiakusụn̄ ikesisobode, ikosụk ikokop inem uwem. Nnyịn imenyene ediwak ifiọkutom oro nnyịn mîdifreke tutu amama!”

Ndi ọkpọdọhọ nditọete ẹka idụt en̄wen ẹkekwọrọ ikọ? Stephanie ọdọhọ ete: “Idụhe se inemde nte ndikwọrọ ikọ ke ebiet emi mme owo ẹmade ndikpep Bible kpukpru usen. Ndibiere ndika n̄kọkwọrọ ikọ ke ebiet oro ẹnen̄erede ẹyom mme ọkwọrọikọ edi ata eti n̄kpọ oro akanam nnamde!” Ke 2014, Stephanie ama ọdọ Aaron, ndien mmọ ẹdu idahaemi ke n̄kọk itieutom Ghana.

Christine, asiakusụn̄ emi otode Germany onyụn̄ edide n̄kpọ nte isua 31, ọdọhọ ete: “Idụhe se inemde nte ndika idụt en̄wen n̄kọkwọrọ ikọ.” Christine ama asiak usụn̄ ke Bolivia mbemiso enye akakade Ghana. Enye ọdọhọ n̄ko ete: “Sia mmendụhe n̄kpere ubon mi, Jehovah ke nda nsọn̄ọ idem, enye esin̄wam mi kpukpru ini. Mmenen̄ede n̄kpere enye idahaemi n̄kan nte n̄kesikperede, nnyụn̄ n̄kụt ke ikọt esie ẹnen̄ede ẹdiana kiet. Utom emi anam uwem enem mi.” Christine ama ọdọ Gideon, ndien mmọ ẹdu ke Ghana ẹkwọrọ ikọ.

Filip ye Ida ẹtịn̄ nte mmọ ẹkesisan̄ade ẹn̄wam nditọ ukpepn̄kpọ mmọ ẹkọri. “Nditọ ukpepn̄kpọ Bible nnyịn ẹma ẹsiwak ẹbe 15, edi nnyịn ima imek ndinyene 10 man ikeme ndinen̄ede n̄kpep mmọ n̄kpọ.” Ndi se mmọ ẹkenamde emi ama ọfọn? Filip ọdọhọ ete: “Mma n̄kpep n̄kpọ ye akparawa kiet emi ekerede Michael. Enye ama esinen̄ede eben̄e idem ọnọ ukpepn̄kpọ esie, esinyụn̄ ama ndikpep n̄kpọ kpukpru usen. Nnyịn ima ikpep n̄wed Bible Ekpep ikụre ke ọfiọn̄ kiet, ekem Michael ama akabade asuanetop oro mînaha baptism. Akpa usen emi enye ọkọwọrọde an̄wautom, enye ama obụp mi m̀mê mmekeme ndin̄wam imọ ifiọk nte ikpenịmde ukpepn̄kpọ Bible. Idem ama akpa mi ndikop oro. Enye ama ọdọhọ ke imọtọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ita, ke iyom ẹn̄wam imọ ifiọk nte ikpenịmde mme ukpepn̄kpọ Bible emi.” Omokụt do ke mme owo ẹnen̄ede ẹyom ndikpep Bible ke Ghana tutu eyen ukpepn̄kpọ emi ọwọrọde an̄wautom ke akpa ini enyene nditọ ukpepn̄kpọ Bible ita!

Amy etịn̄ se ikanamde enye ọsọsọp ọfiọk ke oyom ẹn̄wam mme inan. Enye ọdọhọ ete: “Ke ndondo oro nsịmde Ghana, mma ntiene n̄kwọrọ ikọ ke ekpri obio-in̄wan̄ kiet, ima inyụn̄ isan̄a iyom mme inan man ikwọrọ ikọ inọ mmọ. Idem ama akpa nnyịn ndikụt inan itiaita ke obio-in̄wan̄ emi kpọt!” Amy ama ọdọ Eric, ndien mmọ mbiba ẹdi akpan asiakusụn̄. Mmọ ẹdu ke esop usem idiọn̄ọ man ẹn̄wam mme inan. Se ibede mme asuanetop 300 emi ẹdide inan ye ediwak inan eken emi ẹmade Ikọ Abasi ẹdu ke Ghana. George ye Adria ndidu ke Ghana n̄kwọrọ ikọ ama an̄wam mmọ ẹfiọk nte utom isụn̄utom etiede. Esịt ama enen̄ede enem mmọ ke ini ẹkekotde mmọ ẹdidụk ọyọhọ otu 126 ke Ufọkn̄wed Gilead. Mmọ ẹdi mme isụn̄utom ke Mozambique idahaemi.

Esinem nnyịn ndikụt nditọete ẹkade idụt en̄wen ẹkediana ye nditọete do ẹkwọrọ ikọ. (John 4:35) N̄kpọ nte owo 120 ẹsina baptism kpukpru urua ke Ghana. Ima oro nditọete 17 ẹmade Jehovah akanam mmọ ẹnyịme ndika Ghana n̄kọkwọrọ ikọ. Ima emi onyụn̄ anam ata ediwak nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot ẹnyịme ndika nsio nsio itie emi ẹnen̄erede ẹyom mme ọkwọrọikọ. Imọdiọn̄ọ ke esịt enem Jehovah etieti ndikụt mmọ ẹnyịmede ndinam n̄kpọ esie ke ofụri esịt.—Ps. 110:3; N̄ke 27:11.