DAVID ada ese nte mbonekọn̄ Israel ẹfehede. Idem enyek mmọ etieti. Ayak esisịt, mmọ ẹkpenụk David ẹduọk. Nso ikanam idem enyek mmọ ntre? Etie nte David okop mmọ ẹsiakde enyịn̄ owo kiet ediwak ini. David ekere m̀mê nso utọ owo ke mmọ ẹtetịn̄ ẹban̄a emi. Owo oro ada ke unaisọn̄ nte imọ ikpọn̄ ikara an̄wa. Etie nte akananam David ikwe owo emi okponde onyụn̄ okon̄de ntem.

Owo emi ekere Goliath. Ke ini David etịmde ese enye, enye okụt ndien ntak emi idem enyekde mbonekọn̄ Israel sia ete emi okon̄ nte ukịm. Idem ke ini enye mîsịneke ọfọn̄ekọn̄ esie, enye odobi akan ikpọ owo iba. Edi enye esịne ọfọn̄ekọn̄ onyụn̄ akama ikpọ n̄kpọekọn̄. Enye okop odudu etieti onyụn̄ enen̄ede ọfiọk ndin̄wana ekọn̄. Goliath amia nditọ Israel ata. Kere nte enye adade do osụn̄i udịmekọn̄ Israel ye Saul edidem mmọ. Uyo esie ọsọn̄ nte obukpon̄. Enye ọdọhọ yak nditọ Israel ẹsio owo kiet edi mmimọ in̄wana man ikọ okụre ndien.—1 Samuel 17:4-10.

Ndịk anam nditọ Israel. Ndịk anam Edidem Saul n̄ko. David okop ke idịghe akpa usen emi Goliath ọwọrọde edida osụn̄i mmọ edi emi. Enye anam emi ofụri usen aba idahaemi. Goliath aka iso osụn̄i udịmekọn̄ Israel ke usen ke usen, edi mmọ ikemeke ndin̄wana ye mbon Philistia man ẹtre isụn̄i oro. Se itịbede emi abiak David tutu. Abiak enye ndikụt nte idem enyekde edidem Israel ye mbonekọn̄ esie, esịnede ikpọ nditọeka esie ita. Goliath ekedi okpono ndem, ndien enye ndisọn̄ esịt nsụn̄i udịmekọn̄ Israel ama ọdiọk etieti. David akada emi nte ndisụn̄i Jehovah Abasi Israel. Edi nso ke eyenọwọn̄ nte David ekpekeme ndinam mban̄a isụn̄i emi? Ndien nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto David?—1 Samuel 17:11-14.

Idahaemi, yak ineme iban̄a se iketịbede ediwak ọfiọn̄ mbemiso se itịn̄de iban̄a emi etịbe. David ke okosụk ekpeme erọn̄ ete esie ke obot kiet emi odude ekpere Bethlehem. Enye ekedi ata ediye akparawa, eye iso onyụn̄ eye idem. Enye ama esitie ebre harp ke ini enye odude ikpọn̄. Enye ama esikwọ ikwọ otoro Abasi ke ndiye n̄kpọ emi enye obotde. Ndien nte ini akade, enye ama enen̄ede ọdiọn̄ọ ndibre ikwọ. Edi mbubreyo usen kiet, ete esie ama ọdọn̄ ẹkekot enye ẹdi. Ẹkedọhọ enye ọsọsọp edi.—1 Samuel 16:12.

Enye ama edikụt Jesse ete esie enemede nneme ye akanieren kiet. Akanieren emi ekedi prọfet Samuel. Jehovah ọkọdọn̄ enye ediyet kiet ke otu nditọ Jesse aran nte owo emi edidide edidem Israel. Enye ama okokụt ikpọ nditọeka David itiaba, edi Jehovah ama ọdọhọ enye ke imọ imekke mmọ ndomokiet. Edi ke ini David edide edisịm, Jehovah ama ọdọhọ Samuel ete: “Yet enye aran, koro owo oro edi emi!” Samuel ama okụbọde nnụk onyụn̄ ọtọhọ san̄asan̄a aran ọduọk David ke ibuot ke iso kpukpru ikpọ nditọeka David. Ọtọn̄ọde ke ini oro, uwem David ama okpụhọde ofụri ofụri. Bible ọdọhọ ete: “Spirit Jehovah odoro David ke idem toto ke usen oro ka iso.”—1 Samuel 16:1, 5-13.

 Ndi ama ọdọn̄ David ndisọsọp n̄kabade ndi edidem? Ihih, enye ama enyene ime ebet tutu spirit Jehovah anam enye ọdiọn̄ọ ini emi enye edikabarede idi edidem. Kan̄a ke emi, enye ama aka iso ekpeme erọn̄ ete esie. Enye ama esịn idem anam utom emi onyụn̄ enyene uko. Enyene ini emi ekpe ekedide ndimụm erọn̄ ete esie, ekem bear edi n̄ko. Enye ikadaha nsannsan ibịn mmọ, edi ama an̄wana ye ndiọi unam oro onyụn̄ owot mmọ.—1 Samuel 17:34-36; Isaiah 31:4.

Nte ini akakade, ẹma ẹfiak ẹdọn̄ ẹkekot David. Etop esie ama esịm Edidem Saul. Kpa ye oro Saul okosụk edide okopodudu owoekọn̄, Jehovah ikamaha enye aba sia enye ọkọsọn̄de ibuot ye Enye. Sia Jehovah ama ọkọbọ enye spirit Esie, idiọk spirit ama ọtọn̄ọ ndidụk Saul idem, anam enye esisọp iyatesịt, esinam afai, esinyụn̄ ekere idiọk aban̄a mbon en̄wen. Ke ini idiọk spirit emi otụhọrede Saul, ikwọ ekesinam esịt afiak ana enye sụn̄. Mme asan̄autom Saul ẹma ẹkop ke David enen̄ede ọdiọn̄ọ ndibre ikwọ onyụn̄ ọdiọn̄ọ ndin̄wana en̄wan. Ntre, ẹma ẹdọn̄ ẹkekot David ẹdi, ndien ẹma ẹmek enye ẹsịn ke otu mbon emi ẹsibrede ikwọ ẹnọ Saul ye mbon emi ẹsikamade n̄kpọekọn̄ esie.—1 Samuel 15:26-29; 16:14-23.

N̄kparawa ẹkeme ndinen̄ede n̄kpep n̄kpọ nto utọ mbuọtidem emi David ekenyenede. Enye ekesida ini esie anam n̄kpọ emi edinamde enye ekpere Jehovah. Ke adianade do, enye ama enyene ime ekpep n̄kpọ emi edifọnde ye enye, edinyụn̄ inamde enye ọsọsọp enyene utom. Edi se ifọnde ikan edi ke enye ama enyịme spirit Jehovah ada enye usụn̄. Kpukpru nnyịn imekeme ndikpep ediwak n̄kpọ nto David!—Ecclesiastes 12:1.

Ke ini David okodude ye Saul, enye ama esinyọn̄ ufọk ke ini ke ini ekekpeme erọn̄ ete esie. Enye ama esidu do ebịghi ndusụk ini. Ini David okodude mi ke ufọk mmọ ke Jesse ọkọdọn̄ enye ekese nte n̄kpọ etiede ye ikpọ nditọ esie ita, emi ẹkesịnede ke otu mbonekọn̄ Saul. David ama okop uyo ete esie onyụn̄ emen n̄kpọ ada ọsọk nditọeka esie ke Itịghede Elah. Ke ini enye esịmde do, idem ama akpa enye ndikụt nte udịmekọn̄ Israel ye mbon Philistia ẹnyụn̄ ẹdude ntre idụhe eke amade nditọn̄ọ en̄wan, nte iketị̇n̄de ke ntọn̄ọ ibuotikọ emi. Mbon Philistia ẹkeda ke obot ke edem n̄kan̄ kiet, Israel ẹnyụn̄ ẹda ke obot ke edem n̄kan̄ eken, itịghede onyụn̄ abahade mmọ.—1 Samuel 17:1-3, 15-19.

N̄kpọ emi ama enen̄ede ayat David. Ntak emi okpono ndem emi ekpesịnde udịmekọn̄ Jehovah ndịk ke idem-e? David akada ke Goliath ọkọsọn̄ọ enyịn ye Jehovah. Ntre enye ọdọhọ mbonekọn̄ oro ke imọn̄ ika ikan̄wana ye Goliath. Ibịghike, ikọ emi ama okodụk Eliab akpaneka David utọn̄. Enye ama ayat esịt ye David onyụn̄ ọdọhọ ke n̄kukụre se ikadade David idi do ekedi man enye edise ekọn̄. Edi David ama ọdọhọ enye ete: “Nso ke nnyụn̄ nnam? N̄kọm n̄konyụn̄ mbụp mbụme?” Ekem enye ama adaha eketịn̄ ọnọ owoekọn̄ efen ete ke imọ imọn̄ ika ikan̄wana ye Goliath. Ikọ emi ama okodụk Saul utọn̄. Enye ama ọdọhọ ẹda David ẹsọk imọ.—1 Samuel 17:23-31.

David ọkọdọhọ Saul ete: “Yak esịt okûduọ baba owo kiet.” Ndịk Goliath ama anam esịt ọduọ Saul ye mbonekọn̄ esie. Ekeme ndidi idem ekenyek  mmọ sia mmọ mîkọniọn̄ke isịm Goliath esịt, kpa nte idem okponyụn̄ enyekde owo ekededi emi oyomde ndin̄wana ye owo emi enen̄erede okon̄ akan enye. Mmọ ẹkekere ke ididaha Goliath ini ndisobo mmimọ. Edi David ikekereke ntre. Enye ikadaha Goliath ke n̄kpọ ndomokiet, nte idikụtde. Ntre enye ama ọdọhọ ke imọn̄ ikan̄wana ye Goliath.—1 Samuel 17:32.

Saul ama ọdọhọ David ete: “Afo udukemke ubọk en̄wan ye owo Philistia emi, koro afo edi eyenọwọn̄, enye onyụn̄ edi owoekọn̄ toto ke uyen esie.” Ndi David ekedi ata ekpri eyenọwọn̄? Ihih, edi enye ikokponke ikem ndidụk ekọn̄. Onyụn̄ etie nte enye ekenyene iso eyenọwọn̄. Edi ẹma ẹdọdiọn̄ọ David nte owo emi ọfiọkde ndin̄wana en̄wan, ndien etie nte enye ekedi n̄kpọ nte isua 18 m̀mê 19 ini oro.—1 Samuel 16:18; 17:33.

David ama etịn̄ nte imọ ikowotde ekpe ye bear ọnọ Saul, ndien emi ama anam Saul enịm ke David ekeme ndin̄wana ye Goliath. Ndi David akanam inua? Baba-o. David ama ọdiọn̄ọ se ikanamde imọ ikeme ndiwot ndiọi unam oro. Enye ọkọdọhọ ete: “Jehovah emi akanyan̄ade mi osio ke ubọk ekpe ye ke ubọk bear, ayanyan̄a mi osio ke ubọk owo Philistia emi.” Ntem Saul ama ọdọhọ David ete: “Ka, Jehovah akpakam odu ye afo.”—1 Samuel 17:37.

Ndi akpama ndinyene utọ mbuọtidem emi David ekenyenede? Enyene se ikanamde enye ọbuọt idem ye Jehovah. Se enye ọkọfiọkde aban̄a Jehovah ye nte Jehovah akan̄wamde enye akanam enye ọbuọt idem ye Jehovah. Enye ama okụt nte Jehovah ekekpemede imọ onyụn̄ ọfiọk ke Jehovah esinam se enye ọn̄wọn̄ọde. Edieke iyomde ndinyene utọ mbuọtidem oro, ana ika iso ikpep n̄kpọ iban̄a Jehovah Abasi. Ke ini inamde se ikpepde, iyokụt nte uwem nnyịn okpụhọrede, ndien emi ayanam itetịm ibuọt idem ye Abasi.—Mme Hebrew 11:1.

Saul ama emen ọfọn̄ekọn̄ esie esịne David onyụn̄ ọnọ enye n̄kpọekọn̄ esie. N̄kpọekọn̄ Saul akaka nditie nte eke Goliath sia ẹkeda okpoho ẹnam; Saul ama onyụn̄ enyene kod ukwak. Edi David ikekemeke ndisịne mme n̄kpọ oro nsan̄a. Enye ikedịghe owoekọn̄, ntre ikemeheke enye ndisịne ikpọ ọfọn̄ekọn̄, akpan akpan ọfọn̄ekọn̄ Saul emi ọkọniọn̄de akan kpukpru owo ke Israel. (1 Samuel 9:2) Enye ama osion̄o kpukpru n̄kpọ oro enịm onyụn̄ esịne ọfọn̄ emi enye esisịnede ekpeme erọn̄.—1 Samuel 17:38-40.

Enye ama emen eto esie akama, emen ekpat esie ọkọn̄ọ, onyụn̄ akama utopitiat esie. Owo ekeme ndikere ke utopitiat idịghe eti n̄kpọekọn̄, edi ẹma ẹkeme ndikama enye n̄wot owo. Utopitiat ekesinyene urụk iba onyụn̄ enyene ebiet emi ẹsisịnde itiat ẹtop. Mme ekpemerọn̄ ẹma ẹsiwak ndikama enye. Mmọ ẹma ẹsisịn itiat ke ebiet emi ẹsisịnde itiat ẹnyụn̄ ẹmụm urụk iba oro ẹfụn̄, ekem ẹsana urụk kiet ẹyak man itiat oro ọwọrọ ọkọtọ n̄kpọ emi mmọ ẹtopde. Ndusụk idụt ẹma ẹnyene mbonekọn̄ emi ẹsikamade utopitiat ẹn̄wana ekọn̄.

Ke David ama ekemen utopitiat esie, enye ikabiatke ini aba. Anaedi enye ama ọbọn̄ akam ke ini akade akatan̄ n̄kpri ndọdọnọ itiat ition ke itịghede mmọn̄. Ekem enye efehe aka ndin̄wana ye Goliath.

Nso ke Goliath ekekere ke ini enye okụtde owo emi edide ndin̄wana ye enye? Bible ọdọhọ ke enye ama “ese enye ke ndek koro enye edide eyenọwọn̄, eyịbe onyụn̄ eye etieti.” Goliath ama ofiori ete: “Ndi ami ndi ebua, emi esịnde fi ada eto ebịne mi?” Etie nte enye okokụt eto oro David akakamade, ikwe utopitiat esie. Enye ama ada enyịn̄ mme abasi Philistia osụn̄i David onyụn̄ ọdọhọ ke iyemen okpo David inọ mme inuen enyọn̄ ye mme unam ikọt.—1 Samuel 17:41-44.

Se David ọkọbọrọde enye owụt ke David ama enen̄ede enyene mbuọtidem. David ama ọdọhọ ke ọkpọsọn̄ uyo ete: “Afo ada akan̄kan̄ ye eduat ye enyịm etiene mi, edi ami nda enyịn̄ Jehovah mme udịm, kpa Abasi udịmekọn̄ Israel, emi afo osụn̄ide, ntiene fi.” David ama ọfiọk ke idịghe ukeme owo ye n̄kpọekọn̄ ke Abasi esida anyan̄a owo. Goliath ama omiom Jehovah Abasi, ndien Jehovah ọmọn̄ ekpep enye n̄kpọ. David ama etetịn̄ ke ‘ekọn̄ emi enyene Jehovah.’—1 Samuel 17:45-47.

David ama okụt nte Goliath okponde onyụn̄ okon̄de, onyụn̄ okụt mme n̄kpọekọn̄ esie. Edi David ikayakke emi anam idem enyek enye. Enye  ikanamke ndudue oro Saul ye mbonekọn̄ esie ẹkenamde. Enye ikesehe nte imọ ikpride ye nte Goliath okponde. Utu ke oro, enye ekese nte Goliath ekpride ye nte Jehovah okponde. Goliath ama okon̄ ekpere mita ita, ndien idụhe owo ndomokiet emi okokon̄de nte enye. Edi enye ekebiet nnuene ke enyịn Akakan Andikara ekondo. Enye okonyụn̄ ekpri nte owo en̄wen ekededi ke enyịn Abasi, ndien Jehovah ama ebiere ndiwot enye nsio.

David ama efehe ebịne Goliath onyụn̄ esịn ubọk ke ekpat esie osio itiat. Enye ama emen itiat oro esịn ke utopitiat esie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndifụn̄. Goliath ama asan̄a ebịne David; etie nte enye akasan̄a ke edem owo oro akamade otuekọn̄ esie. Sia enye ekenen̄erede okon̄, owo emi akakamade otuekọn̄ esie ikekemeke ndifụk enye nsịm ibuot. Ibuot esie oro ke David okonyụn̄ oyom nditop.—1 Samuel 17:41.

David ama otop. Kere nte itiat oro akade nnennen nnennen ọkọtọ Goliath ibuot. Jehovah akanam ata akpa itiat oro David otopde ọkọtọ Goliath. Itiat oro ama obom enye ibuot, enye onyụn̄ ọduọ nte ukịm! Owo emi akakamade otuekọn̄ esie ama efehe ke ntak ndịk. David ama aka okosio akan̄kan̄ Goliath esịbe enye ibuot.—1 Samuel 17:48-51.

Ke akpatre, Saul ye mbonekọn̄ esie ẹma ẹfiak ẹnyene uko. Mmọ ẹma ẹsio n̄kpo idara ẹnyụn̄ ẹfehe ẹbịne mbon Philistia. Se David eketịn̄de ye Goliath aban̄a ekọn̄ oro ama osu. Enye ọkọdọhọ ete: “Jehovah . . . ayada mbufo esịn nnyịn ke ubọk.”—1 Samuel 17:47, 52, 53.

Mfịn, ikọt Jehovah isin̄wanake ekọn̄. Ini emi ikọt Abasi ẹkesin̄wanade ekọn̄ ama ebe. (Matthew 26:52) Kpa ye oro, oyom inyene mbuọtidem nte David ekenyenede. Ukem nte David, ana idiọn̄ọ ke Jehovah edi ata Abasi, ndien ke enye ikpọn̄ ke ana inam n̄kpọ inọ inyụn̄ ibak. Ndusụk ini, ekeme nditie nte ke mfịna nnyịn okpon akan nnyịn, edi idụhe mfịna emi okponde akan Jehovah. Edieke inamde n̄kpọ inọ Jehovah Abasi inyụn̄ ibuọtde idem ye enye nte David ọkọbuọtde, idụhe mfịna emi edikande nnyịn ubọk. Idụhe n̄kpọ ndomokiet emi ọsọn̄de akan Jehovah!