Eyen fo an̄wan ọdọhọ ke uwem akak imọ ndien. Iyịp asat fi ke idem. Afo obụp idemfo ete, ‘Nso ke eyen isua 13 okụt kan̄a yak uwem akak enye?’ Edi mbemiso etịn̄de utọ ikọ emi yak eyen fo okop, kere kan̄a se ikpanamde etie ekpri eyen ntre ke idem.

Eyen fo edidi n̄kaiferi. Utọ ini emi isimemke inọ nditọiban, akpan akpan edieke se itịbede inọ mmọ mîtịbeke kan̄a inọ ubọkn̄ka mmọ. Anna * emi edide isua 20 idahaemi ọdọhọ ete: “Mma mbem ubọkn̄ka mi iso nsịne umeneba. N̄kpọ emi ama afịna mi etieti. Mma nse idem mi mfiak n̄kese ubọkn̄ka mi, eketie nte ndi ekpri mma!”

Idem etịmede enye. Karen emi edide isua 17 idahaemi eti se iketịbede inọ enye. Enye ọdọhọ ete: “Ofụri uwemeyo nyebre nsak, edi eyo ama okụt, ntua eyet n̄kpa n̄kpa. Mma n̄kere se inamde mi, mmụmke ibuot. N̄kebiet nditen̄.”

Ọtọn̄ọ ndikụt itieisọn̄. N̄kaiferi emi ekerede Kathleen ọdọhọ ete: “Enyịn ama anan mi akpa ini oro n̄kokụtde itieisọn̄ kpa ye oro edide eka mi ama etetịn̄ nte editiede ye se n̄kpanamde. Mma nsiyere mmọn̄ ediwak ini ke usen koro eketie mi ke idem nte ndedehe. Nditọeka mi irenowo ẹma ẹsinọ mi inua. N̄kedi n̄kpọ imam nnọ mmọ.”

Oyom ndidụk otu. Anita emi edide isua 14 ọdọhọ ete: “Ana nditọwọn̄ nte ami ẹnyene mme ufan. Eke mînyeneke editie nte asan̄a ikpọn̄ ebọk.” Marie emi edide isua 18 idahaemi esịn kpa ke uyo oro ete: “Ini n̄kedide n̄kpọ nte isua 12 esịm 14, eketie nte eke mînyeneke ufan idịghe owo. Nditọ ufọkn̄wed nnyịn ẹma ẹsinam eke mînyeneke ufan n̄kpọ etieti.”

Dọhọ eyen fo etịn̄ nte etiede enye ke idem. Nsonso oro, ekeme ndisọn̄ enye nditịn̄. Edi nyene ime nyụn̄ nam se Bible ọdọhọde ke James 1:19. Itie oro ọdọhọ ‘ọsọp ndikop ikọ edi okûsọp nditịn̄.’

Kûda se ifịnade eyen fo unam mbubru. Ti ke enye osụk edi eyenọwọn̄, ifiọkke se afo ọfiọkde. Ntre, enye idikemeke ndise mban̄a mfịna esie nte afo ekpesede.—Se se Bible etịn̄de: Rome 15:1.

Kûmen utom ofụri ererimbot emi ufịk enye. N̄wed kiet ọdọhọ ke nditọwọn̄ emi ẹsinamde utom ẹkaha “ẹsinyene ubiak idịbi ye n̄kọn̄ibuot.”(Teach Your Children Well)—Se se Bible etịn̄de: Philippi 1:9, 10.

Kụt ete ke enye ede idap ọfọn. Ediwak n̄kaiferi isidehe idap ọfọn. Eyen fo mîdehe idap ọfọn, enye idikemeke ndikere n̄kpọ ọfọn, idinyụn̄ idiọn̄ọke se akpanamde.—Se se Bible etịn̄de: Ecclesiastes 4:6.

Teme eyen fo se enye edinamde man efịghede enye ke idem. Ndusụk nditọiban ẹma ẹsesịn̄ede idem, esịt ana mmọ sụn̄. Bible ọdọhọ ke ‘ọfọn ndisịn̄ede idem.’ (1 Timothy 4:8) Nditọiban eken ẹsiwewet nte etiede mmọ ke idem. Brittany emi edide isua 22 ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kedide ekpri n̄kaiferi, mma nsiwet n̄kpọ ekededi oro afịnade mi nnịm edieke mmendiọn̄ọke se n̄kpanamde. Emi ama anam nnen̄ede n̄kụt se ifịnade mi, onyụn̄ anam mfiọk se n̄kpanamde mîdịghe nsosion̄o idem n̄kpọn̄.”

Nịm eti uwụtn̄kpọ. Afo esinam n̄kpọ didie ke ini n̄kpọ akakde fi? Ndi amatan̄ ubọk ọdọn̄ ke ediwak n̄kpọ tutu umụmke aba ibuot nte akpasan̄ade anam mmọ osio? Ndi esinam utom kpukpru ini tutu unyeneke aba ini unam se ikam idide ata akpan n̄kpọ? Philippi 4:5 ọdọhọ ‘ayak mme owo ẹkụt eti ibuot fo.’ Ti ke eyen fo ke ese fi, ke enye edinyụn̄ inam se afo anamde—edide eti m̀mê idiọk.