Nte Afo Kpukpru Ini Emesiyom Ewụhọ Bible?

KE INI afo ekedide eyenọwọn̄, eyedi ete ye eka fo ẹma ẹsinọ fi ediwak ibet. Nte afo ọkọkọride okpon, afo ama edifiọk ke mmọ ẹkekere ẹban̄a mfọnọn̄kpọ fo. Nte akwa owo, eyedi afo ke ada mme edumbet oro mmọ ẹkekpepde fi odu uwem, idem okposụkedi afo mûdụhe aba ke idak mmọ.

Jehovah, Ete nnyịn eke heaven, ọnọ nnyịn ediwak ewụhọ nnennen nnennen ke Ikọ esie, kpa Bible. Ke uwụtn̄kpọ, enye akpan ukpono ndem, use, efịbe, ye uyịpinọ. (Exodus 20:1-17; Utom 15:28, 29) Nte nnyịn ‘ikọride ke kpukpru n̄kpọ’ ke n̄kan̄ eke spirit, nnyịn imedi idifiọk ke Jehovah ekere aban̄a mfọnọn̄kpọ nnyịn ye nte ke mme ewụhọ esie itiehe ukpan ukpan ikaha.—Ephesus 4:15; Isaiah 48:17, 18; 54:13.

Nte ededi, ediwak idaha ẹdu oro ewụhọ mîdụhe nnennen nnennen. Ntem, ndusụk owo ẹkere ẹte ke ebiet emi ibet mîdụhe nnennen nnennen ke Bible, ke mmimọ imenyene ifụre ndinam se imade. Mmọ ẹdọhọ ke edieke Abasi okpoyomde, enye ekpetịn̄ uduak esie ke ndinọ ewụhọ nnennen nnennen.

Mbon oro ẹkerede n̄kpọ ke utọ usụn̄ emi ẹsiwak ndinam mme ubiere oro mîwụtke eti ibuot oro mmọ ẹsituade n̄kpọfiọk idiọk idiọk ke akpatre. Mmọ ẹkpu ndikụt nte ke Bible idọn̄ọke mme ibet kpọt edi ke ọdọn̄ọ n̄ko mme n̄kpọ oro ẹwụtde ekikere Abasi. Nte nnyịn ikpepde Bible inyụn̄ idide idifiọk nte Jehovah esede n̄kpọ, nnyịn iyenyene ubieresịt oro Bible ọnọde ukpep inyụn̄ ibọ un̄wam ndinam mme ubiere oro ẹwụtde ekikere esie. Ke ini nnyịn inamde ntre, nnyịn iyanam enye adat esịt inyụn̄ ibọ mme ufọn oro ẹtode edinam mme ubiere oro ẹwụtde eti ibuot.—Ephesus 5:1.

Mme N̄wọrọnda Uwụtn̄kpọ Bible

Ke ini nnyịn ikotde mme mbụk Bible ẹban̄ade mme asan̄autom Abasi ke eset, nnyịn imokụt mme idaha oro mmọ ẹkenyenede ekikere Jehovah idem ke ini owo mîkọnọhọ mmọ ewụhọ nnennen nnennen. Da Joseph ke uwụtn̄kpọ. Ke ini n̄wan Potiphar okoyomde enye edinam oburobụt ido ye imọ, ibet Abasi emi ẹdade odudu spirit Abasi ẹwet oro akpande efịbe ikodụhe. Edi kpa ye oro ibet mîkodụhe nnennen nnennen, Joseph ama ọfiọk ete ke efịbe edi idiọkn̄kpọ emi abiatde ubieresịt afiak edi ‘edidue Abasi.’ (Genesis 39:9) Nte an̄wan̄ade, Joseph ama ọfiọk ete ke ndisịn efịbe edi edibiat ekikere ye uduak Abasi oro ẹketịn̄de ke Eden.—Genesis 2:24.

Kere ban̄a uwụtn̄kpọ efen. Ke Utom 16:3, nnyịn ikot ite ke mbemiso enye akadade Timothy asan̄a isan̄ Christian esie, Paul ama enịm enye mbobi. Edi, ke ufan̄ikọ 4 nnyịn ikot ite ke oro ebede, Paul ye Timothy ẹma ẹsan̄a ẹbe ke mme obio, ẹyak “mme ẹwụhọ, emi mme apostle ye mbiowo emi ẹdụn̄de ke Jerusalem ẹkewụkde, ẹnọ mmọ ẹte ẹnịm.” Ewụhọ oro ama esịne ubiere oro nte ke mme Christian ikodụhe aba ke idak ibet edina mbobi! (Utom 15:5, 6, 28, 29) Ntak emi Paul ekekerede ke oyom Timothy ana mbobi? “Kaban̄a mme Jew emi ẹdude ke edem oro: koro kpukpru mmọ ẹfiọkde ẹte ete [Timothy] edi Greek.” Paul ikoyomke ndinam mme owo ẹyat esịt m̀mê ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ nte mîdotke. Enye ekenen̄ede oyom mme Christian ‘ẹnam kpukpru  owo ẹfiọk ke esịt mmọ, ẹte mmimọ inanam se inende ke iso Abasi.’—2 Corinth 4:2; 1 Corinth 9:19-23.

Emi ekedi usụn̄ oro Paul ye Timothy ẹkesikerede n̄kpọ. Kot mme itien̄wed nte Rome 14:15, 20, 21 ye 1 Corinth 8:9-13; 10:23-33, nyụn̄ kụt nte Paul ekenen̄erede ekere aban̄a mfọnọn̄kpọ eke spirit mbon en̄wen, akpan akpan mbon oro ẹkpekekemede ndituak ukot nduọn̄ọ ke n̄kpọ oro mîkakwan̄ake, ke nditịm ntịn̄. Ndien Paul ekewet aban̄a Timothy ete: “Nnyeneke owo eke ebietde enye, eke edikerede n̄kpọ mbufo ke akpanikọ. Koro kpukpru owo ke ẹyoyom n̄kpọ idem mmọ, idịghe n̄kpọ Jesus Christ. Edi mbufo ẹmefiọk nte ẹdomode enye ẹse ẹte, nte eyen asan̄ade ye ete anam utom, ke enye ama asan̄a ye ami asuan gospel.” (Philippi 2:20-22) Nso eti uwụtn̄kpọ ke Christian iren iba emi ẹkenịm ntem ẹnọ nnyịn mfịn! Utu ke ndikoyom ufọn idemmọ m̀mê ndikanam se mmọ ẹmade ke mme n̄kpọ oro Abasi mînọhọ ewụhọ nnennen nnennen, mmọ ẹkekpebe ima Jehovah ye eke Eyen esie ke ndikere nte mme ubiere mmimọ ẹditụkde mbon en̄wen ke n̄kan̄ eke spirit.

Kere ban̄a Jesus Christ emi edide akpan uwụtn̄kpọ nnyịn. Ke Ukwọrọikọ esie oro ke Obot, enye ama enen̄ede anam an̄wan̄a ete ke owo oro ọfiọkde ntak oro Abasi ọnọde ibet ayanam ebe nnennen se ẹdọhọde ẹnam m̀mê ẹkpande. (Matthew 5:21, 22, 27, 28) Jesus, Paul, Timothy, m̀mê Joseph ikenyịmeke ye ekikere oro nte ke owo ekeme ndinam se enye amade ke mme n̄kpọ oro Abasi mînọhọ ibet nnennen nnennen. Man ẹnam n̄kpọ ekekem ye ekikere Abasi, iren emi ẹkeda se Jesus ọkọdọhọde nte edide n̄kponn̄kan ibet iba ẹdu uwem—ndima Abasi ye ndima ekemmọ owo.—Matthew 22:36-40.

Nso Kaban̄a Mme Christian Mfịn?

Ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke nnyịn ikpenyeneke ndida Bible nte n̄wedibet—idoride enyịn enye nditịn̄ kpukpru se anade ẹnam ketket. Nnyịn inam Jehovah enen̄ede okop idatesịt ke ini nnyịn imekde ndinam mme n̄kpọ oro ẹwụtde ekikere esie idem ke ini ibet mîtịn̄ke nnennen nnennen se nnyịn ikpanamde. Ke nditịn̄ ke usụn̄ efen, utu ke ndiyom ẹtetịn̄ ẹnọ nnyịn kpukpru ini se Abasi oyomde nnyịn inam, nnyịn imekeme ‘nditịm mfiọk se Ọbọn̄ amade.’ (Ephesus 5:17; Rome 12:2) Ntak emi enemde Jehovah esịt? Koro enye owụtde ke nnyịn imenen̄ede ikere iban̄a ndinem Abasi esịt ikan nte ikerede iban̄a mme ọkpọkpọ n̄kpọ oro nnyịn imade. Enye owụt n̄ko ke nnyịn imowụt esịtekọm iban̄a ima esie ikesịm udomo oro nnyịn iyomde ndikpebe enye, inamde utọ ima oro onụk nnyịn ndinam n̄kpọ. (Mme N̄ke 23:15; 27:11) Adianade do, mme edinam oro ẹkọn̄ọde ke se ẹwụtde ke N̄wed Abasi ẹtịp ẹsịn ke nsọn̄idem eke spirit, ndien ediwak ini ẹtetịp ẹsịn ke nsọn̄idem eke obụkidem.

Ẹyak nnyịn ise nte ẹkemede ndibuan edumbet emi ke mme ọkpọkpọ n̄kpọ.

Unọ Idem Inemesịt Oro Ẹmekde

Kere ban̄a akparawa oro oyomde ndidep ikwọ. Se enye okopde ke ikwọ oro enen̄ede enem, edi esịt etịmede enye koro efọk ikwọ oro owụtde ke mme ikwọ oro ẹdehe ẹnyụn̄ ẹtịn̄ an̄wan̄wa ẹban̄a idan̄. Ndien enye ọfiọk n̄ko ete ke ẹnen̄ede ẹkwọ ikwọ oro ke uyo iyatesịt ye ibak. Nte andima Jehovah, akparawa emi enyene udọn̄ aban̄a nte Jehovah esede  mme n̄kpọ. Didie ke enye ekeme ndifiọk se idide ekikere Abasi ke n̄kpọ emi?

Ke leta oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Galatia, apostle Paul ama asiak ubọkutom obụkidem ye mbun̄wụm spirit Abasi. Eyedi afo ọmọfiọk se isịnede ke mbun̄wụm spirit Abasi emi, oro edi: ima, idatesịt, emem, ime, mfọnido, eti ido, edinam akpanikọ, ifụre ifụre ido, mfara ke idem. Edi mme edinam ewe ẹdi ubọkutom obụkidem? Paul ewet ete: “Ndien ubọk-utom obụkidem ayarade, oro edi use, ye mbubiam ido, ye obukpo ido, ye edikpono-ndem, ye edibre-idiọn̄, ye usua, ye utọk, ye ufụp, ye iyatesịt, ye ndomoidem, ye ubahade, ye edisiak isio n̄ka, ye udu, ye ediyụhọ mmịn, ye etịme-etịme ido, ye mme ido eke ẹtiede ntre; mmọdọhọ mbufo, kpa nte mma n̄kebebem iso ndọhọ, nte, mmọ emi ẹnamde orụk ido eke ẹtiede ntem ididaha Obio Ubọn̄ Abasi inyene.”—Galatia 5:19-23.

Tịm se akpatre ikọ ke mme n̄kpọ oro ẹsiakde do—“mme ido eke ẹtiede ntem.” Paul ikasiakke kpukpru n̄kpọ oro ẹkemede ndida nte ubọkutom obụkidem. Idịghe n̄kpọ oro owo ekemede ndidọhọ, ‘N̄wed Abasi enyịme mbuana ke edinam ekededi oro mîsịneke ke otu mme n̄kpọ oro Paul asiakde nte ubọkutom obụkidem,’ mi. Utu ke oro, oyom mme andikot ẹda ukeme ufiọk n̄kpọ mmọ ẹdiọn̄ọ mme n̄kpọ oro owo mîsiakke edi oro ẹsịnede ke otu n̄kpọ “eke ẹtiede ntem.” Mbon oro ẹkade iso ndibuana ke mme edinam oro owo mîsiakke edi “eke ẹtiede ntem” ye unana edikabade esịt idibọhọ mme edidiọn̄ Obio Ubọn̄ Abasi.

Ntem, oyom nnyịn ifiọk se mînemke Jehovah esịt. Ndi oro ọsọn̄? Yak idọhọ ke abiausọbọ fo ọdọhọ fi adia ediwak mfri ye ikọn̄ edi ebet mmịn Efịk, beer, ye utọ n̄kpọ eke ẹtiede ntem. Nte ọkpọsọn̄ fi ndibiere otu oro ufọfọp esịnede? Idahaemi fiak se mbun̄wụm spirit Abasi ye ubọkutom obụkidem. Ewe otu ke ikwọ oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke enyọn̄ emi esịne? Ke akpanikọ enye iwụtke mme utọ edu nte ima, eti ido, mfara ke idem, m̀mê mme edu eken oro ẹnyenede ebuana ye mbun̄wụm spirit Abasi. Iyomke ibet oro ẹtịn̄de nnennen nnennen man owo ọfiọk ke orụk ikwọ emi idụhe ke n̄kemuyo ye ekikere Abasi. Kpa mme edumbet emi ẹnyene n̄kpọ ndinam ye mme n̄wed oro ẹkotde, ndise senima, mme edinam ekebe ndise, mme mbre kọmputa, Ndutịm Intanet, ye ntre ntre eken.

Ukamaidem Oro Ẹnyịmede

Bible ọnọ mme edumbet n̄ko aban̄a ọfọn̄ ye ukamaidem. Mme edumbet emi ẹnọ Christian kiet kiet ndausụn̄ ndika iso n̄kama idem ke usụn̄ oro odotde onyụn̄ eyede. Mi n̄ko, andima Jehovah ididaha emi nte ifet ndinam se enye amade, edi edida enye nte ifet ndinam se idatde Ete esie eke heaven esịt. Nte nnyịn ima ikokokụt, Jehovah nditre ndinọ ibet nnennen nnennen ke n̄kpọ iwọrọke ke se ikọt esie ẹnamde ibeheke enye. Ido usịne ọfọn̄ esikpụhọde ke ebiet ke ebiet, ndien idem ke ukem ebiet, mmọ ẹsikpụhọde ke ini ke ini. Nte ededi, Abasi ọnọ mme akpan edumbet oro ẹkpenyenede ndida ikọt esie usụn̄ kpukpru ini ye ke kpukpru ebiet.

Ke uwụtn̄kpọ, 1 Timothy 2:9, 10 ọdọhọ ete: “Kpasụk ntre n̄ko nyom iban ẹsan̄a ke sụn̄-sụn̄ ido, ẹsịne n̄kpọ eke owụtde bụt ye eti ibuot: mmọ ẹkûbana idem ke edidọk idet, ye gold ye pearl ye ọsọn̄-urua edisịne-n̄kpọ, edi ẹda nti ubọk-utom ẹbana idem; koro oro odot ye iban emi ẹdọhọde ẹte imenyene uten̄e Abasi.” Ntem, iban Christian—ye iren—ẹkpenyene ndikere mban̄a utọ usịnen̄kpọ oro mme owo ke ebiet oro mmọ ẹdude ẹdoride enyịn ndikụt mbon oro “ẹdọhọde ẹte imenyene uten̄e Abasi” ẹsịnede. Enen̄ede edi akpan n̄kpọ ete Christian ekere se ukamaidem imọ edinamde mme owo ẹkere ẹban̄a etop Bible oro imọ ọkwọrọde. (2 Corinth 6:3) Christian oro ẹnịmde eti uwụtn̄kpọ idikereke ikaha iban̄a se enye amade m̀mê mme unen oro enye ekerede nte inyenede, utu ke oro, enye edikere aban̄a nditre ndiwọn̄ọrede mme owo ntịn̄enyịn m̀mê ndinam mmọ ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ.—Matthew 18:6; Philippi 1:10.

 Ke ini Christian okụtde ke enyene usụn̄ ukamaidem oro mme owo mîmaha m̀mê oro anamde mme owo ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ, enye ekeme ndikpebe apostle Paul ke ndibem iso n̄kere mban̄a mfọnọn̄kpọ eke spirit mbon efen utu ke se enye amade. Paul ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹkabade ẹkpebe mi, kpa nte ami n̄kekpebede Christ.” (1 Corinth 11:1) Ndien Paul ekewet aban̄a Jesus ete: “Christ n̄ko ikenemke idem esịt.” Item oro Paul ọnọde kpukpru Christian enen̄ede an̄wan̄a: “Edi nnyịn emi ikopde idem ikpobiom mmem-idem mbon mmem-idem, itre ndinem idem nnyịn esịt. Ẹyak nnyịn owo kiet kiet inem mbọhọ-idụn̄ nnyịn esịt ke ediyom ufọn esie, man enye ọkọri ke mbuọt-idem.”—Rome 15:1-3.

Ndifori Ukeme Ufiọk N̄kpọ Nnyịn

Didie ke nnyịn ikeme ndifori ukeme ufiọk n̄kpọ nnyịn man ifiọk nte ikpenemde Jehovah esịt idem ke ini enye mînọhọ ndausụn̄ nnennen nnennen ke n̄kpọ? Edieke nnyịn ikotde Ikọ esie ke usen ke usen, ikpepde enye kpukpru ini, inyụn̄ itiede ikere se nnyịn ikotde, nnyịn iyofori ukeme ufiọk n̄kpọ nnyịn. Utọ n̄kọri oro isidịghe ke mbuari. Ukem nte n̄kọri eyenọwọn̄, n̄kọri eke spirit esidi sụn̄sụn̄ ndien owo isisọpke ikụt. Ntre oyom ime, ndien nnyịn ikpenyeneke ndikop mmemidem edieke nnyịn mîkwe n̄kọri usọp usọp. Ke n̄kan̄ eken, anyan ini kpọt ndibe idiforike ukeme ufiọk n̄kpọ nnyịn. Ẹnyene ndida utọ ini oro ndụn̄ọde Ikọ Abasi kpukpru ini nte ẹwụtde ke enyọn̄ emi, ndien ana nnyịn ida Ikọ oro isịn ke edinam ke uwem nnyịn adan̄a nte ikekeme.—Mme Hebrew 5:14.

Ẹkeme ndidọhọ ke adan̄aemi mme ibet Abasi ẹdomode nsụkibuot nnyịn, mme edumbet esie ẹdomo nte idaha eke spirit nnyịn ye udọn̄ nnyịn ndinem enye esịt okponde. Nte nnyịn inamde n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit, nnyịn iyesịn ifịk ke ndikpebe Jehovah ye Eyen esie. Eyenen̄ede ọdọn̄ nnyịn ndinam ubiere nnyịn asan̄a ye ekikere Abasi ke ndinam mme n̄kpọ nte N̄wed Abasi owụtde. Nte nnyịn inamde esịt enem Ete nnyịn eke heaven ke kpukpru se nnyịn inamde, idatesịt nnyịn oyokpon n̄ko.

[Mme ndise ke page 23]

Ido usịne ọfọn̄ esikpụhọde ke ebiet ke ebiet, edi mme edumbet Bible ẹkpenyene ndida nnyịn usụn̄ ke se imekde