Ntak Emi Ererimbot Mîdianake Kiet?

“Akpa ini emi ofụri ererimbot adianade kiet edi emi tọn̄ọ ẹken̄wana ekọn̄ ererimbot ọyọhọ iba. . . . Mmọdo ererimbot ekpenyene ndida ifet emi ntọn̄ọ ndutịm obufa ererimbot oro ẹken̄wọn̄ọde anyan ini ko.”

NTRE ke adaibuot ukara United States eketịn̄ ke utịt utịt ọyọhọ isua ikie 20. Ke ini oro, mme n̄kpọ oro ẹketịbede ke ofụri ererimbot ẹma ẹnam etie nte ke ererimbot ayadiana kiet ke mîbịghike. Mme ukara ufịk ẹma ẹduọn̄ọ ke adiana ke adiana. Ibibene Berlin ama ọduọ, anamde mbon Europe ẹtọn̄ọ obufa emana. Soviet Union emi ediwak mbon Edem Usoputịn ẹkedade nte andisịn nsọk nnọ en̄wan ofụri ererimbot, ikodụhe aba, anamde idem akpa ofụri ererimbot. Ekọn̄ America ye Soviet Union ama etre, ndien ẹma ẹdọhọ ke ẹyeduọn̄ọ n̄kpọekọn̄, esịnede n̄kpọekọn̄ nuclear. Edi akpanikọ ke ekọn̄ ama ọtọn̄ọ ke Itụn̄ Inyan̄ibom Persia, edi oro eketie nte mfịna ibio ini oro akanamde ediwak idụt ke ererimbot ẹbiere ndidu ke emem.

Ẹma ẹkeme ndikụt mme uyarade ẹban̄ade emi ke ukara ye ke mme ikpehe uwem eken. N̄kpọ ama ọfọn ke ediwak ikpehe ererimbot. N̄kọri oro ẹkenamde ke ifiọk ibọkusọbọ ama anam mbiausọbọ ẹnam mme n̄kpọ oro mmọ mîkpekekemeke ndinam. Ke ediwak idụt, n̄kọri ama odu ke idaha ndutịm uforo tutu eketie nte uforo ayatara esịm ofụri itie ke ererimbot. Eketie nte n̄kpọ ẹfọfọn ẹma.

Mfịn emi-e, ke n̄kpasịp isua ifan̄ ẹma ẹkebe, Nso itịbe? Enye edidianakiet ererimbot oro ẹken̄wọn̄ọde? Ke edide ata isio, etie nte ererimbot odụk afan̄ efen. Ẹsiwak nditọt ke mbụk n̄kpọntịbe mban̄a edida bọmb n̄wot idem, mme edinam oyomonsia, nsio nsio n̄kpọekọn̄ oro ẹnamde ndida nsobo ediwak owo, ye ndiọi edinam eken. Etie nte  mme utọ n̄kpọntịbe emi iyakke ererimbot adiana kiet ke usụn̄ ekededi. Akwa anam mbubehe kiet ọkọdọhọ ke ndondo emi ete: “Nnyịn inen̄ede idu uwem ke ini oro afai etịmde-tịm ọsọn̄ ubọk.”

Edidianakiet Ererimbot m̀mê Ubahade Ofụri Ekondo?

Ke ini ẹketọn̄ọde Esop Edidiana Mme Idụt, kiet ke otu uduak esie ekedi “ndinam mme idụt ẹtie ufan ufan ke ntak oro ẹkponode edumbet aban̄ade mme owo ndinyene ukem unen nnyụn̄ nnam ubiere idemmọ.” Ke n̄kpọ nte isua 60 ẹma ẹkebe, ndi esop emi amanam emi? Baba-o! Utu ke ‘nditie ufan ufan,’ ediwak mme idụt ẹnen̄ede ẹnam “ubiere idemmọ.” Mme owo ye mme ekpụk ndin̄wana nyom ẹdiọn̄ọ mmimọ ye ukara mmimọ anam ubahade enen̄ede odu ke ererimbot. Ke ini ẹketọn̄ọde Esop Edidiana Mme Idụt, idụt 51 ẹkebuana. Mfịn, mmọ ẹdi 191.

Nte nnyịn ikụtde, ke utịt utịt ọyọhọ isua ikie 20, ediwak owo ẹma ẹdọri enyịn ke ererimbot ayadiana kiet. Ọtọn̄ọde ke ini oro, idotenyịn oro akpa mfụhọ koro ubahade osụk akaka iso odu ke ererimbot. Yugoslavia ndibaharede, en̄wan ke ufọt Chechnya ye Russia, ekọn̄ ke Iraq, ye akpakịp uwotowo ke Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn—kpukpru ẹwụt ke nnyịn idehede idiana kiet.

Eyịghe idụhe nte ke ediwak owo ẹnen̄ede ẹsịn ukeme ndiyom emem. Kpa ye oro, etie nte ererimbot ikemeke ndidiana kiet. Ediwak owo ẹbụp ẹte: ‘Ntak emi ọsọn̄de ererimbot ndidiana kiet? Nso iditịbe inọ ererimbot emi?’

[Mme ebiet ẹdade ndise ẹto ke page 3]

Foto AP/Lionel Cironneau

Arlo K. Abrahamson/AFP/ Getty Images