1, 2. (a) Ntak emi ọfọnde ‘itịn̄ enyịn ikpeme man ikeme ndibọn̄ akam’? (b) Mme mbụme ewe ke ikpobụp idem nnyịn iban̄a akam?

OWO kiet emi ekesinamde utom okoneyo ọdọhọ ete: “Ini emi ọsọn̄de akan nditaba idap edi esisịt ini mbemiso usiere.” Etie nte mbon emi n̄kpọ anamde mmọ ẹtaba idap ofụri okoneyo ẹyenyịme ye se owo emi etịn̄de. Idaha mme Christian etie ntre mfịn sia okoneyo idiọk editịm n̄kpọ Satan ekpere usiere. (Rome 13:12) Ọkpọdiọk etieti edieke nnyịn ikpedede idap ke utọ ini emi! Ntem, ọfọn ‘inyene eti ibuot’ inyụn̄ inam item N̄wed Abasi emi ọdọhọde “ẹtịn̄ enyịn ẹkpeme man ẹkeme ndibọn̄ akam.”—1 Pet. 4:7.

² Sia utịt editịm n̄kpọ emi enen̄erede ekpere, ọfọn ibụp idem nnyịn ite: ‘Ndi mmesinen̄ede ntịn̄ enyịn mbọn̄ akam? Ndi mmesibọn̄ kpukpru orụk akam, nsinyụn̄ n̄kọbọ ke akam? Ndi mmesima ndibọn̄ akam mban̄a mbon en̄wen, mîdịghe ndi nsibọn̄ mban̄a idemmi kpọt? Nso ebuana ke akam enyene ye edinyan̄a mi?’

3. Nso idi ndusụk orụk akam?

³ Apostle Paul ama etịn̄ aban̄a “kpukpru orụk akam” ke leta oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Ephesus. (Eph. 6:18) Ke ini ibọn̄de akam, ekeme ndidi isiwak ndidọhọ Jehovah ọnọ nnyịn se iyomde onyụn̄ an̄wam nnyịn ikan mfịna. Sia enye edide “Andikop akam,” enye esikpan̄ utọn̄ okop akam nnyịn. (Ps. 65:2) Edi akpana isibọn̄ mme orụk akam en̄wen. Ndusụk mmọ ẹdi akam itoro, ekọm, ye n̄kpeubọk.

4. Ntak emi nnyịn ikpesitorode Jehovah ke akam nnyịn?

⁴ Enyene ediwak ntak emi akpanade itoro Jehovah ke ini ibọn̄de akam. Ke uwụtn̄kpọ, ikpenyene  nditoro enye ke ini ikerede iban̄a “n̄kpọsọn̄ utom esie” ye “akwa ubom esie.” (Kot Psalm 150:1-6.) Kamse, ufan̄ikọ mbitiokiet ke ọyọhọ Psalm 150 ẹteme nnyịn utịm ike-13 ẹte itoro Jehovah! Andiwet psalm en̄wen ama owụt nte enye ekenen̄erede ama Abasi ke ini enye ọkọkwọde ete: “Mmotoro fi utịm ikatiaba ke usen ke ntak ndinen ubiereikpe fo.” (Ps. 119:164) Jehovah enen̄ede odot itoro. Ntem, ndi nnyịn ikpotoroke enye ke akam nnyịn “utịm ikatiaba ke usen,” oro edi, ata ediwak ini?

5. Ntak emi ọfọnde ndisikọm Abasi ke akam?

⁵ Ekọm edi orụk akam en̄wen. Paul eketeme mme Christian ke Philippi ete: “Ẹkûtịmede esịt ke baba n̄kpọ kiet, edi ke kpukpru n̄kpọ ẹda akam ye n̄kpeubọk ọkọrọ ye ekọm ẹben̄e Abasi se mbufo ẹyomde.” (Phil. 4:6) Sia mbon oro ‘ẹnanade esịtekọm’ ẹkande nnyịn ẹkụk ke mme akpatre usen ererimbot Satan emi, edieke isikọmde Jehovah ke ofụri esịt, emi idiyakke ikpebe ererimbot emi. (2 Tim. 3:1, 2) Ata ediwak owo ke ererimbot emi ẹnana esịtekọm. Edieke nnyịn mîkpemeke idem, imekeme ndikpebe edu emi. Ndikọm Abasi ke akam anam ikop inemesịt, inyụn̄ iyakke idi ‘mbon nsụkuyo ye mbon oro ẹsemede ẹban̄a itie mmọ ke uwem.’ (Jude 16) Akan oro, ke ini ibuot ubon ọkọmde Abasi ke akam oro enye ọbọn̄de ye ubon esie, emi esikpep n̄wan ye nditọ esie ndiwụt esịtekọm.

6, 7. Nso idi n̄kpeubọk, ndien nso ke ikeme ndikpe Jehovah ubọk mban̄a?

⁶ N̄kpeubọk edi akam ofụri esịt emi owo enen̄erede etịn̄ nte etiede enye ke idem. Nso ke ikeme ndikpe Jehovah ubọk mban̄a? Imekeme ndikpe Abasi ubọk ke ini ẹkọbọde nnyịn m̀mê edieke idọn̄ọde udọn̄ọ oro ekemede ndida nnyịn ibuot. Imọfiọk ke akam emi ibọn̄de inọ Abasi ke utọ ini emi edidi akam n̄kpeubọk. Edi ndi emi edi n̄kukụre ini emi ikemede ndikpe Jehovah ubọk?

⁷ Kot akam uwụtn̄kpọ Jesus nyụn̄ se se enye eketịn̄de aban̄a enyịn̄, Obio Ubọn̄, ye uduak Abasi. (Kot Matthew 6:9, 10.) Idiọkido ọyọyọhọ ererimbot emi, ndien ukara owo ikemeke ndinọ mme owo se inanade mmọ. Mmọdo, akpana isibọn̄ akam ite ẹnam enyịn̄ Ete nnyịn eke heaven asana, Obio Ubọn̄ esie onyụn̄ osio ukara Satan efep ke isọn̄. Ini edi emi n̄ko ndikpe Jehovah ubọk nte ẹnam uduak esie ke isọn̄ kpa nte ẹnamde ke heaven. Do, ẹyak ika iso idu ke ukpeme inyụn̄ ibọn̄ kpukpru orụk akam.

8, 9. Ntak emi mîkpanaha isọn̄ọ isua inọ Peter ye mme apostle eken ke ndikede idap ke In̄wan̄ Gethsemane?

⁸ Okposụkedi emi apostle Peter eketemede mme Christian ete “ẹtịn̄ enyịn ẹkpeme man ẹkeme ndibọn̄ akam,” odu ini emi enye ke idemesie mîkanamke se enye eketịn̄de emi. Enye ama esịne ke otu mbet emi ẹkedede idap ke ini Jesus ọkọbọn̄de akam ke In̄wan̄ Gethsemane. Idem ke Jesus ama ọkọdọhọ mmọ “ẹdu ke ukpeme ẹnyụn̄ ẹka iso ndibọn̄ akam,” mmọ ikanamke se enye ọkọdọhọde.—Kot Matthew 26:40-45.

⁹ Edi utu ke ndisọn̄ọ nsua nnọ Peter ye mme apostle eken ke ndikede idap, akpana iti ke idem ama emem mmọ ke ntak ofụri se mmọ ẹkenamde usen oro. Mmọ ẹma ẹketịm itie emi ẹkedade ẹnam Passover ẹnyụn̄ ẹdia enye mbubreyo oro. Ekem Jesus ama ọtọn̄ọ Udia Mbubreyo Ọbọn̄, emi okowụtde nte ẹdisinịmde Editi n̄kpa esie. (1 Cor. 11:23-25) “Ke ẹma ẹkekwọ ikwọ itoro, mmọ  [ẹma] ẹwọn̄ọ ẹka Obot Olive.” Ndito do nsan̄a ke mme efak Jerusalem n̄ka Obot Olive ama oyom usụn̄ esisịt. (Matt. 26:30, 36) Anaedi ama ebe ufọt okoneyo mmọ ẹtisịm do. Edieke nnyịn ikpokodude ke In̄wan̄ Gethsemane okoneyo oro, ekeme ndidi nnyịn n̄ko ikpeketiene ide. Jesus ikọsọn̄ọke isua inọ mme apostle emi idem ama ekemem mi. Utu ke oro, enye ama ọfiọk ke “spirit enyịme, edi obụkidem ememem.”

10, 11. (a) Nso ke Peter ekekpep oto se iketịbede ke In̄wan̄ Gethsemane? (b) Nso ke afo ekpep oto se ikọwọrọde Peter?

¹⁰ Se iketịbede ke In̄wan̄ Gethsemane ama abiak Peter etieti, edi enye ama ekpep n̄kpọ oto oro. Jesus ama ọdọhọ mmọ mbemiso ini oro ete: “Kpukpru mbufo ẹyetuak ukot ẹduọn̄ọ ke ntak mi ke okoneyo emi.” Peter ama ọbọrọ ete: “Kpukpru mmọ eken ẹkpetatuak ukot ẹduọn̄ọ ke ntak fo, ami ndituakke ukot nduọ tutu amama!” Jesus ama ọdọhọ ke Peter ayakan̄ imọ utịm ikata. Edi Peter ama osụk ọsọn̄ọ ọdọhọ ete: “Idem akpana nte n̄kpa ye afo, ndidehedei n̄kan̄ fi.” (Matt. 26:31-35) Kpa ye kpukpru emi, Peter ama atuak ukot ọduọ kpa nte Jesus eketịn̄de. Ke ini enyịn akan̄wan̄ade Peter, enye ama ‘atua etieti.’—Luke 22:60-62.

¹¹ N̄kpọ emi eketịbede ọnọ Peter mi ama anam enye ekpep nditre ndibuọt idem ke idemesie n̄kaha. Anaedi akam ama an̄wam Peter ke n̄kpọ emi. Isan̄a didie ifiọk? Sia Peter ọkọnọ item emi ete “ẹtịn̄ enyịn ẹkpeme man ẹkeme ndibọn̄ akam.” Ndi nnyịn ke inam item emi? Akan oro, ndi nnyịn ke ‘ika iso ibọn̄ akam’ inyụn̄ iwụt ke ibuọt idem ke Jehovah? (Ps. 85:8) Ẹyak iti n̄ko item apostle Paul emi: “Yak owo eke ekerede ete imọ imọsọn̄ọ ida ekpeme mbak enye ediduọ.”—1 Cor. 10:12.

12. Nso eti uwụtn̄kpọ ke Nehemiah ekenịm ọnọ nnyịn?

¹² Kere ban̄a Nehemiah, emi ekedide akama-cup Edidem Artaxerxes owo Persia ke n̄kpọ nte isua 2,500 emi ẹkebede. Nehemiah ama enịm ata eti uwụtn̄kpọ ke ndibọn̄ akam ofụri esịt. Enye ama ‘aka iso etre udia onyụn̄ ọbọn̄ akam ke iso Abasi’ ke ediwak usen aban̄a nnanenyịn mme Jew ke Jerusalem. (Neh. 1:4) Ke ini Artaxerxes okobụpde m̀mê nso inam iso etiede enye mfụhọ mfụhọ, ‘inikiet inikiet Nehemiah ama ọbọn̄ akam ọnọ Abasi enyọn̄.’ (Neh. 2:2-4) Nso iketịbe? Jehovah ama ọbọrọ akam esie ke usụn̄ emi ọkọfọnde ye ikọt Abasi.  (Neh. 2:5, 6) Anaedi emi ama enen̄ede ọsọn̄ọ mbuọtidem Nehemiah!

13, 14. Nso ke ikpanam man mbuọtidem nnyịn aka iso ọsọn̄, Satan idinyụn̄ inam idem emem nnyịn?

¹³ Ndika iso mbọn̄ akam nte Nehemiah ọkọbọn̄de ayanam mbuọtidem nnyịn aka iso ọsọn̄. Satan isituaha owo mbọm, esinyụn̄ awak ndinọmọ nnyin ke ini idem ememde nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, edieke idọn̄ọde mîdịghe edieke inen̄erede ifụhọ, imekeme nditọn̄ọ ndikere ke ọwọrọ ke Abasi idaha ofụri ini oro isidade ikwọrọ ikọ kpukpru ọfiọn̄ ke n̄kpọ ndomokiet. Ekikere ekeme nditịmede ndusụk nnyịn, eyedi ke ntak se ikọwọrọde nnyịn ke ini edem. Satan oyom nnyịn inịm ke nnyịn iwọrọke n̄kpọ. Enye oyom ndida utọ ekikere emi nnam mbuọtidem nnyịn emem. Edi edieke ‘itịn̄de enyịn ikpeme man ikeme ndibọn̄ akam,’ mbuọtidem nnyịn ekeme ndika iso nsọn̄. Ke akpanikọ, ‘mbuọtidem emi ebietde akwa otuekọn̄ ayanam nnyịn ikeme ndinịme kpukpru enyịm ikan̄ andidiọk.’—Eph. 6:16.

¹⁴ Edieke ‘itịn̄de enyịn ikpeme man ikeme ndibọn̄ akam,’ idomo idimenke nnyịn ke ndueidem inyụn̄ inam nnyịn iduọ. Ke ini idomo esịmde nnyịn, ọfọn iti uwụtn̄kpọ Nehemiah inyụn̄ isọsọp ibọn̄ akam inọ Abasi. Jehovah ikpọn̄ ekeme ndin̄wam nnyịn ikan idomo inyụn̄ iyọ se isịmde nnyịn.

15. Mme mbụme ewe ke ikpobụp idem nnyịn iban̄a ndibọn̄ akam mban̄a mbon en̄wen?

¹⁵ Jesus ama ọbọn̄ akam aban̄a Peter mbak mbuọtidem esie edimem. (Luke 22:32) Epaphras ekedi Christian ke eyo mme apostle. Enye ama ekpebe Jesus ke  afan̄ emi onyụn̄ esịn idem ọbọn̄ akam aban̄a nditọete esie ke Colossae. Paul ekewet ọnọ mmọ ete: “Enye esịn idem ọbọn̄ akam kpukpru ini aban̄a mbufo, man ke akpatre mbufo ẹkpekọri esịm ọyọhọ idaha ẹnyụn̄ ẹtịm ẹfiọk ofụri uduak Abasi.” (Col. 4:12) Ọkpọfọn ibụp idem nnyịn ite: ‘Ndi mmesisịn idem mbọn̄ akam mban̄a nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot? Ikafan̄ ke nsibọn̄ akam nsịn nditọete nnyịn emi oto-obot afanikọn̄ esịmde? Ebịghi didie n̄kasiak nditọete emi ẹkamade ifetutom ke esop Jehovah ke akam? Ndi mmeti akpatre ini emi n̄kọbọn̄de akam mban̄a mbon esop nnyịn emi n̄kpọ ọsọn̄de?’

16. Ndi ufọn odu ndibọn̄ akam mban̄a nditọete nnyịn? Nam an̄wan̄a.

¹⁶ Ndibọn̄ akam nnọ Jehovah Abasi mban̄a mbon en̄wen ekeme ndinen̄ede n̄n̄wam mmọ. (Kot 2 Corinth 1:11.) Okposụkedi emi Jehovah mînyeneke ndinam n̄kpọ ke ntak emi ata ediwak mme andituak ibuot nnọ enye ẹbọn̄de akam ndien ndien ẹban̄a n̄kpọ, esinem enye ndikụt nte mmọ ẹnen̄erede ẹkere ẹban̄a kiet eken, enye esinyụn̄ ọbọrọ akam mmọ. Ntre, akpana ida ifet edibọn̄ akam mban̄a mbon en̄wen nte ata akpan n̄kpọ. Ukem nte Epaphras, akpana iwụt ke imenen̄ede ima inyụn̄ ikere iban̄a nditọete nnyịn ke ndisịn idem mbọn̄ akam mban̄a mmọ. Ndinam emi ayanam inen̄ede ikop inemesịt, sia “inemesịt odu ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ.”—Utom 20:35.

17, 18. Nso ufọn ke idinyene edieke ‘itịn̄de enyịn ikpeme man ikeme ndibọn̄ akam’?

¹⁷ Mbemiso Paul ọkọdọhọde ke “okoneyo ọmọn̄ ebe efep; uwemeyo asan̄a ekpere,” enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo [ẹmefiọk] ini, ẹte ke ini ekekem nte mmimọ ikpedemerede ke idap, koro ke emi edinyan̄a nnyịn emekpere akan nte ekekperede ke ini emi nnyịn ikakabarede idi mme andinịm ke akpanikọ.” (Rome 13:11, 12) Obufa ererimbot oro Abasi ọkọn̄wọn̄ọde ekpere, ndien edinyan̄a nnyịn ekpere akan nte ikerede. Inaha ide ke n̄kan̄ eke spirit, ikponyụn̄ idehedei iyak mme n̄kpọ ererimbot emi ẹda ini emi ikpadade ibọn̄ akam inọ Jehovah. Utu ke oro, ẹyak ‘itịn̄ enyịn ikpeme man ikeme ndibọn̄ akam.’ Ndinam ntre ayanam nnyịn isịn idem ke “edisana ido uwem ye ke mme edinam uten̄e Abasi” nte itiede ibet usen Jehovah. (2 Pet. 3:11, 12) Nte nnyịn idude uwem oyowụt ke nnyịn idehe idap ke n̄kan̄ eke spirit ye nte ke nnyịn imenen̄ede inịm ke utịt editịm n̄kpọ emi enen̄ede ekpere. Ntem, ẹyak nnyịn ‘ikûdop ndibọn̄ akam.’ (1 Thess. 5:17) Ẹyak ikpebe Jesus ke ndiyom itie ndu ikpọn̄ mbọn̄ akam. Edieke isibọn̄de akam idem nnyịn ibịghi, iyọdọdiọn̄ isan̄a ikpere Jehovah. (Jas. 4:7, 8) Ndien nso edidiọn̄ ke emi edidi ntem!

¹⁸ N̄wed Abasi ọdọhọ ete: “Ke mme usen oro Christ okodude ke obụkidem, enye ama anam eben̄e onyụn̄ anam n̄kpeubọk n̄ko, ke ọkpọsọn̄ eseme ye mmọn̄eyet, ọnọ Enye emi ekemede ndinyan̄a enye nsio ke n̄kpa, ndien ẹma ẹyere enye ke ntak emi enye abakde Abasi.” (Heb. 5:7) Jesus ama anam n̄kpeubọk ye eben̄e onyụn̄ aka iso anam akpanikọ ọnọ Abasi tutu utịt uwem esie ke isọn̄. Ndien Jehovah ama anam edima Eyen esie eset aka heaven okodu orụk uwem emi enye mîdikemeke ndikpa aba tutu amama. Nnyịn n̄ko imekeme ndinam akpanikọ nnọ Ete nnyịn eke heaven inamke n̄kpọ m̀mê nso idomo idisịm nnyịn ke ini iso. Ke akpanikọ, imekeme ndinyene nsinsi uwem, edieke ‘itịn̄de enyịn ikpeme man ikeme ndibọn̄ akam.’