Nso Isinam Ẹsio Owo Enyịn̄?

N̄wan Ethiopia kiet aman eyen erenowo. Edi idatesịt esie akabade mfụhọ ke ini enye okụtde ke eyen oro inyịghekede idem. Ke ini eka ete esie ekemende mmemmem ekpri nsekeyen emi ndiyet mmọn̄, inikiet inikiet enye ama enyịghede idem, okot ibifịk, onyụn̄ atua eyet! Enyịn̄ ete eyen emi ọwọrọ “Utịben̄kpọ,” ntre ete ye eka eyen emi ẹma ẹda enyịn̄ emi ẹdian ye ikọ en̄wen ke usem Amharic ẹsio eyen oro Ẹmenam Utịben̄kpọ.

Ke Burundi, akparawa kiet efehe ọbọhọ mbonekọn̄ oro ẹkeyomde ndiwot enye. Ke adan̄aemi enye edịbede ke ikọt, enye ọn̄wọn̄ọ ke edieke Abasi anyan̄ade imọ, ke imọ idisio akpa eyen imọ Manirakiza, emi ọwọrọde “Abasi Edi Andinyan̄a.” Ke isua ition ẹma ẹkebe, enye ama osio akpan esie enyịn̄ oro man owụt esịtekọm ke ntak emi imọ idude uwem.

NDISIO nditọ enyịn̄ oro ẹnyenede akpan n̄kpọ oro ọwọrọde ekeme ndidi esen n̄kpọ nnọ ndusụk owo, edi ntre ke ẹkesinam toto ke eset. Ke akpanikọ, ediwak orụk enyịn̄ oro ẹdu ke Bible. Edieke afo ọfiọkde se enyịn̄ ediwak owo ẹwọrọde, emi ayanam se afo okotde ke Bible ọdọdiọn̄ an̄wan̄a fi. Se ise ndusụk ke otu mmọ.

Enyịn̄ Oro Ẹnyenede Se Ẹwọrọde ke N̄wed Abasi Usem Hebrew

Kiet ke otu akpa enyịn̄ oro ẹwetde ke Bible edi enyịn̄ Seth, emi ọwọrọde “Edimek.” Eve eka Seth ama etịn̄ ntak emi enye ekemekde enyịn̄ oro ete: “Abasi ama ọnọ mi [“emek,” NW] eyen en̄wen ke ibuot Abel, koro Cain owotde enye.” (Genesis 4:25) Lamech eyeyen Seth okosio eyen esie Noah, emi ọwọrọde “Nduọkodudu” m̀mê “Ndọn̄esịt.” Lamech ọkọdọhọ ke imọ ikosio eyen imọ enyịn̄ oro koro “emi ọyọdọn̄ nnyịn esịt ke utom nnyịn ye ukụt ubọk nnyịn, ke isọn̄ emi Jehovah anamde ete ọdiọk.”—Genesis 5:29.

Abasi ke idem esiemmọ ama okpụhọ enyịn̄ ndusụk ikpọ owo man owụt se imọ ikaduakde ndinam. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama okpụhọ enyịn̄ Abram, emi ọwọrọde “Ubọn̄ Enyene Ete,” okot Abraham, emi ọwọrọde “Ete Ediwak Owo.” Kpa nte enyịn̄ Abraham edide, enye ama akabade edi ete ediwak idụt. (Genesis 17:5, 6) Kere n̄ko ban̄a n̄wan Abraham, Sarai, emi etiede nte ọwọrọ “Utọk.” Anaedi esịt ekenem enye didie ntem ke ini Abasi okokpụhọde enye enyịn̄ okot “Sarah,” emi ọwọrọde “Ọbọn̄ An̄wan,” emi owụtde ke enye ayakabade edi eka ete ye eka eka ndidem.—Genesis 17:15, 16.

Abasi ke idemesie ama osio ndusụk nditọ enyịn̄. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama ọdọhọ Abraham ye Sarah ete ẹsio eyen mmọ Isaac, emi ọwọrọde “Imam.” Enyịn̄ emi ekenyene ndika iso nti ebe ye n̄wan emi ẹkenamde akpanikọ mi imam oro mmọ ẹkesakde ke ini oro ẹkesiande mmọ ke mmọ ẹyenyene eyeneren ke eyo usọn̄. Ke ini Isaac ọkọkọride okpon onyụn̄  edi anam-akpanikọ asan̄autom Abasi, etie nte enyịn̄ esie ama esinam Abraham ye Sarah ẹtuak inua imam kpukpru ini oro mmọ ẹkedude ye edima eyen emi.—Genesis 17:17, 19; 18:12, 15; 21:6.

Ata isio isio ntak akanam Rachel n̄wan eyen Isaac osio ekperedem eyen esie enyịn̄. Ke ini Rachel akanade ke nna n̄kpa, enye okosio eyen oro Ben-oni, emi ọwọrọde “Eyen Mfụhọ Mi.” Jacob ebe esiemmọ oro enye akakpade ọkpọn̄, ama okpụhọ enyịn̄ oro esisịt okot Benjamin, emi ọwọrọde “Eyen Ima.” Enyịn̄ emi owụt owo emi ẹfọnde enye mfọn ẹnyụn̄ ẹnọde ibetedem.—Genesis 35:16-19; 44:20.

Ndusụk ini, ẹkesisio owo enyịn̄ m̀mê owo osio idemesie enyịn̄ etiene nte enye etiede. Ke uwụtn̄kpọ, Isaac ye Rebekah ẹma ẹnyene eyen emi akamanade ye ndatndat idet emi ofụhọde nte ọfọn̄ idet erọn̄, ntre mmọ ẹkesio enye Esau. Ntak-a? Koro enyịn̄ oro ọwọrọ “Idet Idet” ke usem Hebrew. (Genesis 25:25) Nte ikụtde ke n̄wed Ruth, Naomi ekenyene nditọiren iba. Kiet ekekere Mahlon, emi ọwọrọde “Owo Udọn̄ọ, Owo N̄kpọnnam,” ndien enye eken ekekere Chilion, emi ọwọrọde “N̄kehede.” Owo itịn̄ke m̀mê ẹkesio mmọ enyịn̄ emi toto ke emana m̀mê ekedi nte ini akakade, edi etie nte enyịn̄ emi ẹma ẹdot mmọ, sia mmọ ẹkekpan̄a nsek.—Ruth 1:5.

N̄kpọ en̄wen oro ẹkesinamde ekedi ndikpụhọ enyịn̄. Ke ini Naomi ọkọnyọn̄de edi Bethlehem ubọk ubọk ke ama akataba ebe ye nditọ esie, enye ikoyomke ẹkot imọ aba Naomi, emi ọwọrọde “Edinem.” Edi ama ọsọn̄ọ eyịre ete: “Mbufo ẹkûkot mi, ẹte, Naomi (Edinem), ẹkot mi, ẹte, Marah (Ndot-ndot): koro Ata Ọkpọsọn̄ ama ododoro ye ami eti-eti.”—Ruth 1:20, 21.

Ido en̄wen ekedi ndisio eyen enyịn̄ ndian akpan edinam. Ke uwụtn̄kpọ, enyịn̄ prọfet Haggai ọwọrọ “Amana ke Usọrọ.” *

Enyịn̄ Oro Ẹwọrọde N̄kpọ ke Eyo Mme Christian

Enyịn̄ Jesus enen̄ede enyene se ọwọrọde. Abasi ama eteme ete ye eka esie mbemiso enye akamanade ete: “Afo enyene ndisio enye enyịn̄ Jesus,” ndien enyịn̄ oro ọwọrọ “Jehovah Edi Edinyan̄a.” Ntak-a? Angel oro ekenyenede nneme ye Joseph ọkọdọhọ ete: “Enye [edinyan̄a] ikọt esie osio ke mme idiọkn̄kpọ mmọ.” (Matthew 1:21; Luke 1:31) Ke ẹma ẹkeyet Jesus aran ke edisana spirit ke ini  enye akanade baptism, ẹma ẹda “Messiah” emi edide udorienyịn̄ usem Hebrew ẹdian ke enyịn̄ esie. Ẹkot udorienyịn̄ emi “Christ” ke usem Greek. Ikọ mbiba oro ẹwọrọ “Enye Oro Ẹyetde Aran.”—Matthew 2:4.

Jesus ke idem esiemmọ ama ọnọ ndusụk mbet esie enyịn̄ oro okowụtde nte mmọ ẹtiede. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama osio Simon enyịn̄ usem Hebrew oro Cephas, emi ọwọrọde “Itiat.” Edi ẹkenen̄ede ẹdiọn̄ọ Cephas ke enyịn̄ usem Greek, emi edide “Peter.” (John 1:42) Jesus okokot ifịk ifịk nditọeka iba oro James ye John “Boanerges,” emi ọwọrọde “Nditọ Obuma.”—Mark 3:16, 17.

Mme mbet Jesus ẹma ẹka iso ndinọ owo udorienyịn̄. Uwụtn̄kpọ kiet edi Joseph mbet, emi mme apostle ẹkekotde Barnabas, emi ọwọrọde “Eyen Ndọn̄esịt.” Enyịn̄ oro ama odot Barnabas, sia enye ama ọdọn̄ ediwak owo esịt ke ata ata usụn̄ ye ke ndin̄wam mmọ ẹnam n̄kpọ Abasi.—Utom 4:34-37; 9:27; 15:25, 26.

Enyịn̄ Fo Edi Akpan N̄kpọ

Nnyịn ikemeke ndimek enyịn̄ oro ẹsiode nnyịn ke emana. Nte ededi, nnyịn ke idem nnyịn isimek etop oro iwọrọde. (Mme N̄ke 20:11) Ntak emi mûbụpke idemfo ute: ‘Edieke Jesus m̀mê mme apostle ẹkpenyenede ifet, nso enyịn̄ ke mmọ ẹkpesio mi? Nso ikpedi enyịn̄ oro okpodotde ẹsio mi ke nte nsinamde n̄kpọ m̀mê ke ntak etop oro n̄wọrọde?’

Oyom inen̄ede ikere iban̄a mbụme emi. Ntak-a? Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ekewet ete: “Ọfọn ndimek eti enyịn̄ n̄kan ediwak inyene.” (Mme N̄ke 22:1) Ke akpanikọ, edieke inyenede eti enyịn̄, m̀mê iwọrọde eti etop, ke obio, imenen̄ede inyene inyene. Se ikam idide akpan n̄kpọ ikan edi ke edieke inyenede eti enyịn̄ ke iso Abasi, nnyịn imenyene nsinsi inyene. Asan̄a didie edi ntre? Abasi ọmọn̄wọn̄ọ ke imọ iyewet enyịn̄ mbon oro ẹbakde imọ ke “n̄wed editi,” ndien ke imọ iyọnọ mmọ ifet ndidu uwem ke nsinsi.—Malachi 3:16; Ediyarade 3:5; 20:12-15.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 15]

Nso ikpedi enyịn̄ oro okpodotde ẹsio mi ke ntak etop oro n̄wọrọde?

[Ekebe/Ndise ke page 14]

Anie Ekedi Immanuel?

Enyịn̄ ndusụk owo ke Bible akada aban̄a orụk utom oro mmọ ẹdinamde. Ke uwụtn̄kpọ, ẹma ẹnọ prọfet Isaiah odudu spirit ẹte ewet ete: “Sese, eyenọwọn̄ an̄wan oyomo, onyụn̄ aman eyen eren, onyụn̄ osio enye enyịn̄ Immanuel.” (Isaiah 7:14) Enyịn̄ emi ọwọrọ “Abasi Odu ye Nnyịn.” Ndusụk mme ẹtịn̄ n̄kpọ mban̄a Bible ẹmedomo ndiwụt ke akpa edisu ntịn̄nnịm ikọ emi okosu kiet ke otu ndidem Israel m̀mê kiet ke otu nditọiren Isaiah ke idem. Edi Matthew emi ekewetde kiet ke otu mme Gospel ọdọhọ ke ntịn̄nnịm ikọ Isaiah emi okosu ke idem Jesus kpọt.—Matthew 1:22, 23.

Ndusụk owo ẹdọhọ ke Bible ndikot Jesus Immanuel ọwọrọ ke Bible ekpep ke Jesus edi Abasi. Edieke ikerede ntre, ọwọrọ ke Elihu, akparawa oro ọkọdọn̄de Job esịt onyụn̄ enen̄erede enye, edi Abasi nan̄a. Ntak-a? Koro enyịn̄ esie ọwọrọ “Enye Edi Abasi Mi.”

Akananam Jesus idọhọke ke imọ idi Abasi. (John 14:28; Philippi 2:5, 6) Edi enye ama ekpebe edu Ete esie ke mfọnmma usụn̄, ndien enye ama osu kpukpru un̄wọn̄ọ oro Abasi ọkọn̄wọn̄ọde aban̄a Messiah. (John 14:9; 2 Corinth 1:20) Enyịn̄ oro Immanuel owụt itie oro Jesus enyenede nte Mfri emi edide Messiah, eyeyen David, enye emi ọsọn̄ọde ke Abasi odu ye mme andituak ibuot nnọ Abasi.

[Ndise]

IMMANUEL “Abasi Odu ye Nnyịn”

[Ekebe/Ndise ke page 15]

Enyịn̄ Oro Ọwọrọde N̄kpọ Akan

Ọkpọkpọ enyịn̄ Abasi odu n̄kpọ nte utịm ike 7,000 ke ofụri Bible. Abisi Hebrew inan̄ emi יהוה ẹda ẹnọ enyịn̄ oro, ndien ẹsiwet enye “Jehovah” ke Ikọ Efịk. Nso ke enyịn̄ oro ọwọrọ? Ke ini Moses okobụpde Abasi enyịn̄ esie, Jehovah ọkọbọrọ ete: “Nyakabade ndi se ededi eke mmade.” (Exodus 3:14, The Emphasised Bible, eke J. B. Rotherham) Mmọdo, ọkpọkpọ enyịn̄ Abasi owụt ke enye ayakabade edi se ededi eke oyomde man osu mme uduak esie. (Isaiah 55:8-11) Ke ini Abasi ọn̄wọn̄ọde n̄kpọ, imekeme ndinyene mbuọtidem inyụn̄ idiomi uwem nnyịn nte ekemde ye un̄wọn̄ọ oro. Ntak-a? Ke ntak se enyịn̄ esie, Jehovah, ọwọrọde.

[Ndise ke page 13]

ABRAHAM “Ete Ediwak Owo”

[Ndise ke page 13]

SARAH “Ọbọn̄ An̄wan”