Ntak Emi Abasi Akan̄wanade ye Mbon Canaan?

“Sosobo mmọ taktak; mme Hittite, ye mme Amorite, ye mme Canaanite, ye mme Perizzite, ye mme Hivite, ye mme Jebusite; kpa nte Jehovah Abasi fo okowụkde fi.”—DEUTERONOMY 20:17.

“Ẹtie ke emem ye kpukpru owo.”—ROME 12:18.

NDI etie fi nte ke mme itie N̄wed Abasi oro idụhe ke n̄kemuyo? In̄wan̄ake ediwak owo ntak emi Abasi okpowụkde ete ẹsobo mbon Canaan edi Bible eteme ete ẹtie ke emem. * (Isaiah 2:4; 2 Corinth 13:11) Etie mmọ nte ke item mbiba emi iyakke owo ọfiọk se akpanamde.

Nso ke okpobụp Abasi edieke ekpekemede ndineme n̄kpọ emi ye enye? Kere ban̄a mbụme ition oro ẹsiwakde ndibụp ye ibọrọ oro Bible ọnọde.

1. Ntak emi ẹkesobode mbon Canaan? Ke nditịm ntịn̄, idịghe mbon Canaan ẹkenyene isọn̄ oro mmọ ẹkedụn̄de. Ntak emi idọhọde ntre? Abasi ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ Abraham, eren emi ọkọsọn̄ọde ada ye enye, ke n̄kpọ nte isua 400 ko ke edem ke ubon esie ẹdidụn̄ ke isọn̄ Canaan. (Genesis 15:18) Abasi ama osu un̄wọn̄ọ oro ke ini enye akanamde idụt Israel, emi ẹketode ubon Abraham, ẹda isọn̄ oro ẹnyene. Edi ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ ke mbon Canaan ẹkebem iso ẹdụn̄ do, ndien ke ntre, ke mmọ ẹkenyene unen ndidụn̄ ke isọn̄ oro. Edi sia Abasi edide Andikara ofụri ekondo, enye enyene unen ndibiere ebiet emi owo okpodụn̄de.—Utom 17:26; 1 Corinth 10:26.

2. Ntak emi Abasi mîkayakke mbon Canaan ẹtiene nditọ Israel ẹdụn̄ ke isọn̄ oro? Abasi okodụri nditọ Israel utọn̄ aban̄a mbon Canaan ete: “Kûyak mmọ ẹdụn̄ ke isọn̄ fo, mbak mmọ ẹdisịn fi edue mi: afo ama anam n̄kpọ mme abasi mmọ, iditreke ndidi afia eke omụmde fi.” (Exodus 23:32b, 33) Prọfet Moses ama asian nditọ Israel nte ini akakade ete: “Edi idiọk ido mme idụt emi esịn Jehovah Abasi fo osio mmọ . . . efep.” (Deuteronomy 9:5) Mme idụt oro ẹkediọk adan̄a didie?

Oburobụt ido, ukpono ndem, ye ediwa nditọwọn̄ ẹkedi ọsọ n̄kpọ ke Canaan. Henry H. Halley, emi esikpepde n̄kpọ aban̄a mme n̄kpọntịbe Bible, ọdọhọ ke mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset oro ẹkedọkde ikpehe oro “ẹma ẹfiọhọ ata ediwak aban̄ oro utak-usụhọ idem nditọwọn̄ oro ẹkewade ẹnọ Baal [n̄wọrọnda abasi mbon Canaan] ẹkedọn̄ọde.” Enye ọdọhọ n̄ko ete: “Ofụri n̄kann̄kụk oro ekedi itie ubụk nseknditọ. . . . Mbon Canaan ẹkesituak ibuot, ebe ke ndisịn idem ke oburobụt ido, nte mme usọrọ ido ukpono, ke iso mme abasi mmọ; ndien ekem, ẹwa akpan mmọ ẹnọ kpasụk mme abasi oro. Ke akamba udomo,  etie nte ofụri isọn̄ Canaan ama akabade etie nte Sodom ye Gomorrah. . . . Mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset emi ẹkedọkde n̄wụre ke mme obio Canaan ẹkam ẹyeyịk ntak emi Abasi mîkọsọpke isobo mmọ nte enye okosobode.”

3. Ndi mbon en̄wen iketieneke idiọk ke isọn̄ ini oro? Ntak emi Abasi okosobode mbon Canaan kpọt? Abasi ama osobo ndiọi owo kpọt ediwak ini. Ke ini ‘afai ọkọyọhọde ererimbot’ ke eyo Noah, Abasi ama ada Ukwọ osobo kpukpru owo, ke ẹsiode ubon kiet kpọt ẹfep—oro edi, ubon Noah. (Genesis 6:11; 2 Peter 2:5) Abasi ama osobo Sodom ye Gomorrah ke ini idiọkn̄kpọ mme andidụn̄ obio oro ‘okodobide eti-eti.’ (Genesis 18:20; 2 Peter 2:6) Enye ama onyụn̄ obiom Nineveh ikpe, kpa ibuot obio Assyria emi ekedide “obio afai,” okposụkedi emi enye mîkosoboke obio oro ke ntak emi mme andidụn̄ ẹkekabarede esịt. (Nahum 3:1; Jonah 1:1, 2; 3:2, 5-10) Edi Abasi okosobo mbon Canaan man ekpeme Israel, kpa idụt emi Messiah ekenyenede ndimana.—Psalm 132:11, 12.

4. Ndi Abasi ndidọhọ ẹsobo mbon Canaan iwụtke ke enye inyeneke ima? Edieke owo mîtịmke idụn̄ọde, ekeme nditie nte Abasi ndikosobo mbon Canaan owụt ke enye inyeneke ima. (1 John 4:8) Edi ima inen̄ede idụn̄ọde, iyenen̄ede ikụt ke Abasi edi ima.

Abasi ama ọfiọk anyan ini ko ke mme andidụn̄ Canaan ẹkedụk idiọk afan̄. Kpa ye oro, enye ikọsọpke isobo mmọ, edi ama enyene ime ayak isua 400 ẹbe tutu idiọkn̄kpọ mmọ ‘ọyọhọ.’—Genesis 15:16.

Jehovah okosobo mbon Canaan ke ini idiọkn̄kpọ mmọ ekesịmde udomo oro idotenyịn mîkodụhe ke mmọ ẹkeme ndikpụhọde. Kpa ye oro, enye ikosoboke kpukpru mbon Canaan. Ntak-a? Koro ndusụk mmọ ẹma ẹnyịme ndikpụhọde. Ẹma ẹtua mbon oro ẹkekabarede esịt mbọm, utọ nte Rahab ye nditọ Gibeon.—Joshua 9:3-11, 16-27; Mme Hebrew 11:31.

5. Abasi ima akpasasan̄a didie osobo owo ekededi? An̄wan̄a ntak emi ẹbụpde mbụme emi koro uwotowo idịghe eti n̄kpọ. Edi ima akakam anam Abasi osobo ndiọi owo. Ke uwụtn̄kpọ: Edieke owo enyenede ndọk oro mîmaha ndikpa ke ukot, n̄kukụre se mbiausọbọ ẹnyenede ndinam edi ndisịbe ukot oro. Mbiausọbọ isimaha-ma ndinam oro, edi eti  abiausọbọ ọfiọk ke ndisịbe ukot oro ọfọn akan ndiyak ndọk oro atara. Ima anam enye anam n̄kpọ emi enye mîmaha mi ke ufọn owo oro.

Kpasụk ntre, ikenemke-nem Jehovah ndisobo mbon Canaan. Enye ke idem esiemmọ ọdọhọ ete: “N̄kpa idiọk owo inemke mi esịt.” (Ezekiel 33:11) Enye ama onyụn̄ aduak ndinam Messiah, emi edinyan̄ade kpukpru mbon oro ẹnyenede mbuọtidem, amana ke idụt Israel. (John 3:16) Ntem, Abasi ikpekekemeke ndiyak nditọ Israel ẹkpebe oburobụt ido mbon Canaan. Ke ntre, enye ama owụk mmọ ete ẹsobo mbon Canaan, m̀mê ẹbịn mmọ ẹsion̄o, ke isọn̄ oro. Ke ndinam ntre, Abasi ama ama nnyịn n̄wọrọnda ima—ima emi akanamde enye anam se enye mîmaha man mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹtuak ibuot ẹnọ enye ẹkpebọ ufọn.

Ufọn Oro Ibọde

Ndi mbụk oro aban̄ade nte ẹkesobode mbon Canaan enyene ufọn ọnọ nnyịn? Ih, koro Rome 15:4 ọdọhọ ete: “Ẹkewet kpukpru n̄kpọ oro ẹkewetde ke ini edem ndida nnọ nnyịn item, man otode ke ime oro nnyịn inyenede ye ndọn̄esịt eke otode N̄wed Abasi nnyịn ikpenyene idotenyịn.” Didie ke se iketịbede ke Canaan ekpep nnyịn n̄kpọ onyụn̄ ọnọ nnyịn idotenyịn?

Mbụk emi ekpep nnyịn ekese n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, mbọm ama anam Abasi anyan̄a Rahab ye nditọ Gibeon ke ini mmọ ẹkebuọtde idem ye enye. Emi anam ifiọk ke owo ekededi oro enen̄erede oyom ndinem Abasi esịt ekeme ndinam ntre, inamke n̄kpọ m̀mê enye oto m̀mọ̀n̄, m̀mê nso idiọkn̄kpọ ke enye akanam.—Utom 17:30.

Mbụk oro aban̄ade nte ẹkesobode mbon Canaan ọnọ nnyịn idotenyịn n̄ko sia enye anam nnyịn ifiọk se Abasi edinamde ke mîbịghike. Enye anam ifiọk ke Abasi idiyakke idiọk akan eti. Utu ke oro, Bible ọdọhọ ke ibịghike enye oyosobo ndiọi owo onyụn̄ anam mbon oro ẹmade enye ẹbe ẹdụk edinen obufa ererimbot. (2 Peter 2:9; Ediyarade 21:3, 4) Ini oro ke ikọ ndọn̄esịt emi edisu: “Bet Jehovah, nyụn̄ nịm ido esie, ndien enye eyemenede fi enịm ke enyọn̄, man ada isọn̄ enyene. [“Ke ini ẹdikpokde mme idiọkowo ẹfep, afo oyokụt,” NW].”—Psalm 37:34.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe ke page 14]

Ndi Bible Enyịme Ẹn̄wana Ekọn̄?

Ndi Abasi ndikowụk Israel ete ẹsobo mbon Canaan owụt ke enen ẹn̄wana ekọn̄ mfịn? Baba! Ntak ita ke nsụhọde n̄kaha ẹdu oro ẹnamde idọhọ ntre:

▪ Idụhe idụt ke isọn̄ mfịn emi Abasi amade akan. Ke ini nditọ Israel mîkenyịmeke ke Jesus edi Messiah, mmọ ikadaha aba ke ibuot Abasi—esịnede ndisobo mme owo ke ibuot Abasi. (Matthew 21:42, 43) Ọwọrọ ke Jehovah ekedida nditọ Israel nte adade mme idụt eken. (Leviticus 18:24-28) Toto ke ini oro, idụhe idụt ndomokiet ke isọn̄ emi Abasi adade ye mmọ ke ekọn̄, ọkpọkọm mmọ ẹkere ntre.

▪ Jehovah inọhọ aba mme andituak ibuot nnọ enye akpan idụt m̀mê ebiet ete ẹdụn̄. Utu ke oro, mme asan̄autom esie ẹdu ke “kpukpru idụt ye esien” ke isọn̄.—Ediyarade 7:9; Utom 10:34, 35.

▪ Jesus ama enen̄ede owụt ke mme anditiene imọ idin̄wanake ekọn̄. Ke ini enye ọkọdọhọde mme mbet esie ke ẹmọn̄ ẹsobo Jerusalem, enye ama ọdọhọ mmọ ete ẹkûsụhọ ke obio oro ẹn̄wana ekọn̄, utu ke oro, yak ẹfehe; mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹnam se enye eketemede. (Matthew 24:15, 16) Ata mme Christian ẹbuọt idem ofụri ofụri ke Obio Ubọn̄ Abasi, emi editrede kpukpru idiọkido ke isọn̄, utu ke ndin̄wana ekọn̄.—Daniel 2:44; John 18:36.

[Ndise ke page 15]

Mbụk Rahab owụt ke owo ekededi oro enen̄erede oyom ndinem Abasi esịt ekeme ndinam ntre