Kpeme Mbak Ẹdibian̄a Fi

DON QUIXOTE edi ọwọrọetop owo n̄ke emi Miguel de Cervantes, ewet n̄wed eyen Spain emi okodude uwem ke n̄kpọ nte isua 500 emi ẹkebede, ekewetde aban̄a ke ọwọrọetop n̄wed mbụk esie oro enye okokotde n̄ko Don Quixote. N̄wed mbụk oro ọdọhọ ke Don Quixote ama enen̄ede ama mbụk ye n̄ke oro ẹban̄ade n̄kpọsọn̄ mbon uko emi ẹsịnede nsemnsem n̄kpọekọn̄ ẹdi ndinyan̄a mme n̄kaiferi emi ẹdude ke nnanenyịn. Ikebịghike enye ama ọtọn̄ọ ndikere ke imọ n̄ko idi ọkpọsọn̄ owo uko. Ke ikpehe kiet ke mbụk oro, enye ama an̄wana ye ediwak uda-ofụm emi enye ekekerede ke ẹdi mme enyene-ndịk ata ikpọ owo. Sia enye ekekerede ke imọ inam n̄kpọ Abasi edieke iwotde ata ikpọ owo oro, enye ama adia akpatre esuene.

Edi akpanikọ ke Don Quixote edi owo n̄ke, edi ndibian̄a owo isiwakke ndidi n̄kpọ mbubru. Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a owo mmịn emi ekerede ke imekeme ndin̄wọn̄ mmịn nte imama, edi ke akpatre mmịn adia enye idem onyụn̄ abiat ubon esie. Mîdịghe kere ban̄a owo emi mîsidiaha udia ọfọn ke ntak emi ekerede ke imokpon ubom ikaha. Enye ekere ke imọ imesidia n̄kpọ ọfọn, ke idem onyụn̄ ọsọn̄ imọ, edi ifiọkke ke imọ ke itie biọn̄ ikpere n̄kpa.

Ndi ẹkeme ndibian̄a owo nnyịn ekededi? Ih, ẹkeme. Ke akpanikọ, ẹkeme ndibian̄a kpukpru nnyịn. Ndien emi ekeme ndisịne edida ukpepn̄kpọ ido ukpono emi imade mbian̄a nnyịn—ndien emi ekeme ndida afanikọn̄ ndi. Ntak emi edide ntre? Nso ke ikpanam mbak ẹdibian̄a nnyịn?

Mme Afanikọn̄ Oro Ẹsisịmde Owo Oro Ẹbian̄ade

N̄wed ukabade ikọ kiet ọdọhọ ke ndibian̄a owo ọwọrọ “ndinam owo enịm ke  nsu edi akpanikọ, akpanikọ onyụn̄ edi nsu.” Emi esịne n̄ko “ndinam owo enịm nsunsu ekikere m̀mê nsunsu ukpepn̄kpọ emi anamde enye odu ke ekịm, anamde ibuot oyon̄ owo, m̀mê okûfiọk se akpanamde.” Ikọ emi, ọkọrọ ye mme utọ ikọ en̄wen nte “tụn usụn̄” ye “yan̄,” enen̄ede ọwọrọ nditụn owo usụn̄ n̄kari n̄kari. Ke akpanikọ, owo emi mîfiọkke ke ẹkokoi ẹnam imọ inịm nsunsu ekikere m̀mê nsunsu ukpepn̄kpọ emi anamde enye odu ke “ekịm, anamde ibuot oyon̄ owo, m̀mê okûfiọk se akpanamde,” odu ke ata idiọk idaha.

Se inamde n̄kpọ emi enen̄ede ọdiọk edi ke ata ediwak ini owo oro ẹbian̄ade m̀mê ẹyan̄de esinen̄ede enịm abian̄a emi inamke n̄kpọ m̀mê nso ke ẹtịn̄ ndiwụt ke ẹkebabian̄a enye. Enye ekeme ndinen̄ede mma se enye enịmde ke akpanikọ tutu imaha ndinịm n̄kpọ ekededi oro owụtde ke ẹbabian̄a enye.

Ndi Ẹkeme Ndibian̄a Nnyịn?

Afo emekeme ndibụp ete, ‘Ndi idịghe ikọ n̄kponinua ndidọhọ ke ẹkeme ndida mme ukpepn̄kpọ ido ukpono oro inịmde mbian̄a kpukpru nnyịn?’ Baba, idịghe. Emi edi koro Satan kpa Devil, emi Jesus okokotde “Ete nsu,” enen̄ede oyom ndibian̄a nnyụn̄ nyan̄ kpukpru nnyịn. (John 8:44) Bible okot Satan n̄ko “abasi editịm n̄kpọ emi.” Enye ‘emesịri enyịn ikike’ ata ediwak owo ke kpukpru emana. (2 Corinth 4:4) Idem idahaemi, enye ke “[ada] ofụri isọn̄ otụn usụn̄.”—Ediyarade 12:9.

Satan ọkọtọn̄ọ ndibian̄a ubonowo toto ke ntọn̄ọ ubonowo. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama abian̄a Eve anam enịm ke ikoyomke enye enịm ibet Andibot enye ye nte ke enye ‘editie nte Abasi, ọfiọk eti ye idiọk’—oro edi, ebiere ke idemesie se idide eti ye se idide idiọk. (Genesis 3:1-5) Oro ekedi akpa akwa abian̄a, koro okposụkedi emi ẹkenọde owo ifụre ndimek se mmọ ẹyomde ndinam, owo ikobotke mmọ ye ukeme ndibiere ke idemmọ se idide eti ye se idide idiọk. Abasi ikpọn̄-ikpọn̄ ke idemesie, emi edide Andibot ye Andikara, enyene unen ye odudu ndinam oro. (Jeremiah 10:23; Ediyarade 4:11) Nso abian̄a ke ekpedi ntem ndinịm ke sia ẹnọde nnyịn unen ndimek eti ye idiọk ke ọwọrọ ke nnyịn imenyene unen ndibiere se idide eti ye se idide idiọk! Nnyịn mme anana-mfọnmma owo imesiduọ idụk afia emi.

Ndi Ẹkeme Ndibian̄a Fi?

Ekeme ndidi ẹmekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono mbufo ke ata ediwak isua, eyedi amamana edikop. Edi oro inamke mme ukpepn̄kpọ oro ẹdi akpanikọ. Ntak-a? Bible ọdọhọ ke ikebịghike ke mme apostle Christ ẹma ẹkekpan̄a, ke mbon abian̄a ẹma ẹdaha ẹda ke esịt esop Christian ẹkpep “ukwan̄ ikọ man ẹdụri mbet ẹnọ idemmọ.” (Utom 20:29, 30) Mmọ ẹma ẹda “ikọ mbukpek” ọkọrọ ye “ukpepn̄kpọ akwaifiọk owo ye ikpîkpu abian̄a . . . nte asan̄ade ekekem ye item owo” ẹtụn mme owo usụn̄ n̄kari n̄kari.—Colossae 2:4, 8.

Ndi oro itịbeke aba mfịn? Osụk etetịbe, koro apostle Paul ama odụri nnyịn utọn̄ ete ke edikam idọdiọk ikan ke “mme akpatre usen,” emi idude uwem mi. Paul ekewet ete: “Ndiọi owo ye mbon abian̄a ẹyedọdiọn̄ ẹdiọk ẹka iso, ẹbian̄a owo, ẹyenyụn̄ ẹbian̄a mmọ.”—2 Timothy 3:1, 13.

Ke ntre, owụt ifiọk ndinen̄ede nnam item emi apostle Paul ọkọnọde mi: “Mmọdo yak owo eke ekerede ete imọ imọsọn̄ọ ida ekpeme mbak enye ediduọ.” (1 Corinth 10:12) Edi akpanikọ ke Paul eketịn̄ aban̄a owo ndisọn̄ọ nda ye Abasi. Ke akpanikọ, owo ndikere ke tutu amama ke Satan ikemeke ndibian̄a imọ, akam edi akwa abian̄a ke idemesie. Idụhe owo emi “n̄kari Devil” mîkemeke ndimụm. (Ephesus 6:11) Ntak edi oro apostle Paul ekefehede ndịk aban̄a mme Christian mbak “ndusụk nte urụkikọt akabian̄ade Eve ke n̄kari esie, ẹdibiat [mmọ] ekikere ẹwọn̄ọde  ẹkpọn̄ ido akpanikọ ye edisana ido eke ekemde ye Christ.”—2 Corinth 11:3.

Nso ke Akpanam Mbak Ẹdibian̄a Fi?

Ntre, nso ke akpanam mbak Satan edibian̄a fi? Ekeme ndisan̄a didie n̄kụt ete ke afo ‘atuak ibuot ọnọ Abasi ke spirit ye ke akpanikọ’? (John 4:24) Da se Jehovah Abasi ọnọde fi. Ata akpa, enye ọnọ fi “ikike” man otodo afo ekpekeme ndifiọk se idide akpanikọ ye se idide nsu. (1 John 5:20) Enye omonyụn̄ anam fi ekeme ndifiọk mme n̄kukan Satan. (2 Corinth 2:11) Ke akpanikọ, enye ọmọnọ fi kpukpru se oyomde man akan ukeme oro Satan esịnde man abian̄a fi.—Mme N̄ke 3:1-6; Ephesus 6:10-18.

Ke akande kpukpru, Abasi ọmọnọ fi ata eti n̄kpọ ndida n̄kpeme idemfo. Nso idi oro? Kpa n̄kpọ oro apostle Paul ekesịnde udọn̄ ọnọ Timothy nsan̄autom esie ete ada se enye ekpepde oto do. Ke apostle Paul ama okodụri owo utọn̄ aban̄a “ndiọi owo ye mbon abian̄a,” enye ama asian Timothy ete ọbiọn̄ọ mmọ ke ndiyak kpukpru se enye enịmde ke akpanikọ ẹto “ndisana uwetn̄kpọ”—oro edi, Bible.—2 Timothy 3:15.

Edi akpanikọ ke ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ ke ẹbian̄a owo ekededi emi enịmde ke Abasi odu onyụn̄ enyịme ke Bible edi Ikọ Esie emi ẹkedade odudu spirit ẹwet. Edi ke nditịm ntịn̄, ẹkam ẹbian̄a mbon oro ẹtụnde itụn ẹfụmi kpukpru n̄kpọ oro ẹwụtde ke Andibot odu ye nte ke Bible edi Ikọ Abasi oro ẹkedade odudu spirit ẹwet. *—Rome 1:18-25; 2 Timothy 3:16, 17; 2 Peter 1:19-21.

Kûyak ẹda se “ẹkotde ke nsu ẹte ‘ifiọk’” ẹbian̄a fi, utu oro, da Ikọ Abasi dụn̄ọde fiọk se idide akpanikọ. (1 Timothy 6:20, 21) Tie nte mme enyene-ido mbon Beroea oro apostle Paul ọkọkwọrọde ikọ ọnọ. Mmọ “[ẹkebọ] ikọ ye ata ọkpọsọn̄ udọn̄.” Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹnịm se apostle Paul ekekpepde mmọ ẹnyụn̄ “ẹnen̄ede ẹdụn̄ọde N̄wed Abasi ke usen ke usen ẹte ise m̀mê mme n̄kpọ emi ẹdi ntre.”—Utom 17:11.

 Ufọn idụhe ndifehe ndịk ndidụn̄ọde se afo enịmde ke akpanikọ ntre. Ke nditịm ntịn̄, Bible esịn udọn̄ ọnọ fi ete ‘odụn̄ọde kpukpru n̄kpọ ọfiọk’ mbemiso enịmde ke mmọ ẹdi akpanikọ. (1 Thessalonica 5:21) Ke n̄kpọ nte isua 2,000 emi ẹkebede, apostle John ama eteme mme Christian ete: “Ndima, ẹkûnịm kpukpru ikọ odudu spirit ke akpanikọ, edi ẹdomo mme ikọ odudu spirit ẹse man ẹkụt m̀mê mmọ ẹtọn̄ọ ẹto Abasi.” (1 John 4:1) Ih, idem okposụkedi emi ukpepn̄kpọ ido ukpono ekemede nditie nte edi “ikọ odudu spirit”—m̀mê ke oto Abasi—osụk owowụt eti ibuot ndidụn̄ọde N̄wed Abasi man ifiọk mbemiso inịmde ke enye edi akpanikọ.—John 8:31, 32.

Nam Se Ekpepde

Edi oyom anam n̄kpọ en̄wen. James mbet ekewet ete: “Ẹkabade ẹdi mme anam ikọ, ẹkûdi mme andikokop kpọt, ẹbian̄a idem ke nsunsu ekikere.” (James 1:22) Ndifiọk se Bible ekpepde ikemke. Ana anam se ekpepde. Didie? Ke ndinam se Abasi owụkde fi ete anam nnyụn̄ ntre ndinam mme n̄kpọ oro enye akpande.

Ke uwụtn̄kpọ, se ndiọi ido uwem oro ẹdude ke kpukpru ebiet. Ndi emi iwụtke adan̄a nte Satan abian̄ade mme owo anam mmọ ẹkere ke imekeme ndibiat ibet Abasi edi n̄kpọ inamke mmimọ? Emi akanam apostle Paul ọnọ mme Christian in̄wan̄-in̄wan̄ item emi: “Ẹkûyak ẹtụn mbufo usụn̄: Owo ikemeke ndibian̄a Abasi. Koro se ededi eke owo ọtọde, oro ke enye edinyụn̄ ọdọk.”—Galatia 6:7.

Kûbiet “ndisịme owo” emi Jesus ọkọdọhọde ke ‘okop’ ikọ imọ edi ‘inamke mmọ.’ Ẹkebian̄a owo emi ke ntak emi enye ekekerede ke imọ imekeme ndibọp eti ufọk emi okopde idem ndori ke enyọn̄ utan, ukem nte mfụmmfụm ekikere akabian̄ade Don Quixote, emi Cervantes eketịn̄de aban̄a. Utu ke oro, tie nte owo oro “ọkọbọpde ufọk esie odori ke enyọn̄ akamba itiat.” Jesus okokot owo emi “owo ọniọn̄” sia enye ama okop ikọ Jesus ‘onyụn̄ anam mmọ.’—Matthew 7:24-27.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe/Ndise ke page 12, 13]

Nte Omokụt N̄kpọ nte Mmọ Ẹtiede?

Ke iduọk isua 1930, Oscar Reutersvärd, eyen Sweden emi edide ewet ndise, ama ewet ediwak ndise emi ẹkedide ẹdikot ndise n̄kpọ emi mîdụhe. Uwụtn̄kpọ ndise oro eke eyomfịn odu emi ke ubọk ufien. Ẹma ẹtotop enyịn ese, mme ndise emi ẹkeme ndibiet se mmọ mîdịghe. Edi ẹma ẹnen̄ede ẹse, ẹkeme ndikụt ke andiwet ndise emi anam n̄kari man etịmede m̀mê abian̄a mme andise.

Mme ndise n̄kpọ emi mîdụhe mi idịghe n̄kukụre n̄kpọ emi ẹtiede ntre. N̄kpọ nte isua tọsịn iba emi ẹkebede, Bible ama odụri owo utọn̄ ete: “Ẹkpeme idem: mbak edidi odu owo eke edidade ukpepn̄kpọ akwaifiọk owo ye ikpîkpu abian̄a obụme mbufo nte asan̄ade ekekem ye item owo, nte asan̄ade ekekem ye mme akpa n̄kpọ eke ererimbot inyụn̄ isan̄ake ikekem ye Christ.”—Colossae 2:8.

Se inamde ikọ oro etetịm okop odudu edi ke ini kiet ko ẹma ẹbian̄a andiwet ikọ oro ke idemesie. Idịghe owo nte enye ke ẹkpekebian̄a sia kiet ke otu mme ọwọrọetop andikpep ido ukpono eyo esie ekekpep enye n̄kpọ, enye ama onyụn̄ ọfiọk ikpọ owo.—Utom 22:3.

Ẹma ẹbian̄a owo emi—Saul a-Tarsus—ke owo ekededi emi mîkedịghe owo ido ukpono mmọ ama odot n̄kpa. Sia ikpọ owo ido ukpono Mme Jew ẹkenọde enye odudu, enye ama enịm ke imọ inam n̄kpọ Abasi ke ndikọbọ owo ekededi oro mîkakan̄ke mbuọtidem Christian. Enye ama akam enyịme ẹwot eyen edem mmọ kiet emi ẹkedoride ikọ ẹte ke osụn̄i Abasi.—Utom 22:4, 5, 20.

Nte ini akakade, ẹma ẹn̄wam enye okụt ukpụhọde ke ufọt se inende ye se mînenke, se Abasi amade ye se mîmaha. Ke ndondo oro Saul ọkọfiọkde ke se imọ ikanamde ikenenke, owo emi ekenyenede ifịk mi ama okpụhọde usụn̄ uwem esie ẹnyụn̄ ẹdifiọk enye nte Paul, kpa apostle Jesus Christ. Sia owo mîkabian̄ake aba Paul, enye ama okụt utuakibuot akpanikọ.—Utom 22:6-16; Rome 1:1.

Ukem nte Paul, ini kiet ko ẹma ẹda mme ukpepn̄kpọ emi ẹtiede nte ndise n̄kpọ oro mîdụhe—kpa mme ukpepn̄kpọ emi ẹnen̄erede ẹma edi emi mîdụhe ke Ikọ Abasi—ẹbian̄a ediwak owo oro ẹnyenede esịt akpanikọ. (Mme N̄ke 14:12; Rome 10:2, 3) Ekem, ẹma ẹn̄wam mmọ ẹkụt se mme ukpepn̄kpọ ye mfri ido ukpono mmọ ẹnen̄erede ẹdi. (Matthew 7:15-20) Nte mmọ ẹkenyenede nnennen ifiọk Bible, mmọ ẹma ẹkpụhọde se mmọ ẹkenịmde ye usụn̄ uwem mmọ man Abasi ama mmọ.

Ndi afo ayama ndikpebe uwụtn̄kpọ apostle Paul nnyụn̄ nda Ikọ Abasi, kpa Bible, ndụn̄ọde se afo enịmde ke akpanikọ? Mme Ntiense Jehovah ẹyedat esịt ndin̄wam fi.

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 10]

Engravings by Doré