Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi Ama Ọfiọk?

Mmanie ẹkedi inua-okot Mme Ọfiọk-N̄kpọ Owo oro ẹkedide ẹdise Jesus ke ini enye ekedide eyenọwọn̄?

Nte Gospel Matthew obụkde aban̄a emana Jesus, isenowo oro ẹtode “edem usiahautịn,” emi ẹkekụtde ntantaọfiọn̄ obufa edidem emi amanade, ẹma ẹdi ẹdise Jesus ke ini enye ekedide eyenọwọn̄, ẹnyụn̄ ẹnọ enye enọ. Mbụk Gospel emi ke usem Greek okot isenowo oro maʹgoi, m̀mê magi, emi ndusụk edikabade Bible ẹkabarede nte “mme ọfiọk-n̄kpọ owo.” (Matthew 2:1, Edisana Ŋwed Abasi Ibom) Nso ke idiọn̄ọ iban̄a mmọ?

Uwetn̄kpọ Herodotus, ewetmbụk eyen Greece, edi mbịghi-n̄kan nnennen uwetn̄kpọ oro aban̄ade inua-okot Mme Ọfiọk-N̄kpọ Owo oro. Enye Herodotus okodu uwem ke isua 2,500 emi ẹkebede, ndien ama ewet nte ke inua-okot Mme Ọfiọk-N̄kpọ Owo oro ẹkedu ke otu mme oku mbon Persia emi ẹkesisiakde ntantaọfiọn̄, ẹsiakde ndap, ẹnyụn̄ ẹkọkde nduọhọ. Ke eyo Herodotus, mbon Persia ẹkedi mbon Ido Ukpono Zoroaster. Ntem, etie nte inua-okot Mme Ọfiọk-N̄kpọ Owo oro enye eketịn̄de aban̄a ẹkedi mme oku Ido Ukpono Zoroaster. The International Standard Bible Encyclopedia ọdọhọ ete: “Ediwak owo ke ini ukara Greece ẹkenịm ke mágos [asiak ntantaọfiọn̄] ama enyene ifiọk ye odudu eke akande ukeme owo onyụn̄ ebre mfọni ndusụk ini.”

Ediwak inua-okot akpa mme Christian oro ẹkesitịn̄de n̄kpọ ẹban̄a Bible, utọ nte Justin Martyr, Origen, ye Tertullian, ẹdọhọ ke mme inua-okot Ọfiọk-N̄kpọ Owo oro ẹkekade ẹkese Jesus ẹkedi mme asiak ntantaọfiọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, Tertullian ekewet ke n̄wed esie oro On Idolatry ete: “Nnyịn imọfiọk nte ke mfọni ye edisiak ntantaọfiọn̄ ẹsan̄a kiet. Ntem, mme asiak ntantaọfiọn̄ oro ẹkebem iso . . . ẹnọ Enye [Jesus] ‘enọ.’” Ke ntak emi, ediwak edikabade Bible ẹkabade maʹgoi nte “mme asiak ntantaọfiọn̄.”

Ntak emi Matthew ọkọdọhọde ke prọfet Jeremiah eketịn̄ se ẹwetde ke n̄wed Zechariah?

Matthew 27:9, 10, ke ẹtịn̄ ẹban̄a emi, do andiwet Gospel oro eketịn̄ n̄kpọ aban̄a okụk emi ẹkenọde Judas Iscariot ke ndikatap Jesus nnọ. Mme ufan̄ikọ oro ẹdọhọ ẹte: “Ndien se ẹkedade prọfet Jeremiah ẹtịn̄ osu, emi ọdọhọde ete: ‘Mmọ ẹnyụn̄ ẹda mbak silver edịp ye duop, ekọmurua emi ẹkebierede ke ibuot owo oro, . . . ndien mmọ ẹda enye ẹnọ ke in̄wan̄ oboteso.’” Zechariah eketịn̄ ntịn̄nnịm ikọ emi aban̄ade mbak silver 30 oro, idịghe Jeremiah.—Zechariah 11:12, 13.

Etie nte n̄wed Jeremiah ekesibem n̄wed Isaiah iso ke otu n̄wed oro ẹkotde “ikọ mme Prọfet.” (Matthew 22:40) Ntem, ke ini Matthew akasiakde “Jeremiah,” enye eketịn̄ aban̄a otu N̄wed Abasi oro ẹdade enyịn̄ akpa n̄wed ke otu oro ẹkot. N̄wed Zechariah ekesịne ke otu emi.

Ke ukem usụn̄ emi ke Jesus ekemen ediwak n̄wed Bible oro ẹdiọn̄ọde nte mme Uwetn̄kpọ okot “mme Psalm.” Ntem, ke ini enye ọkọdọhọde ke kpukpru se ẹkewetde ẹban̄a imọ ke “ibet Moses ye ke uwetn̄kpọ mme Prọfet ye mme Psalm” ẹnyene ndisu, enye eketịn̄ aban̄a mme ntịn̄nnịm ikọ emi ẹdude ke N̄wed Abasi Usem Hebrew.—Luke 24:44.