Ndi Emenịm ke Ama Ododu ke Emana Oko?

“Mme owo ẹsifiak ẹmana. Mbon oro ẹdude mfịn ẹma ẹdodu, ekem ẹkpa ẹnyụn̄ ẹfiak emana. Ukpọn̄ isikpaha.”​—PLATO, OWO AKWAIFIỌK GREECE EMI OKODUDE UWEM N̄KPỌ NTE ISUA 1,600 EMI ẸKEBEDE, AFIAK ETỊN̄ SE “SOCRATES” EKETỊN̄DE.

“Sia ukpọn̄ mîsidụhe isio ikpọn̄ ikpọkidem, enye mînyụn̄ idịghe ikpọkidem, ọwọrọ enye ekeme ndidu ke idem nsio nsio owo, onyụn̄ ekeme ndiwọrọ ke idem owo kiet n̄kodụk en̄wen.”​—GIORDANO BRUNO, OWO AKWAIFIỌK ITALY EMI OKODUDE UWEM KE N̄KPỌ NTE ISUA 500 EMI ẸKEBEDE.

“Mme owo isikpaha: ẹsinam nte imakpa; ukpọn̄ mmọ esiwọrọ okodụk idem en̄wen, onyụn̄ ọtọn̄ọ uwem obufa nte n̄kpọ eke edide owo en̄wen.”​—RALPH WALDO EMERSON, OWO AMERICA EMI EKESIWETDE UTO YE MME N̄WED EKEN, EMI OKODUDE UWEM KE N̄KPỌ NTE ISUA 200 EMI ẸKEBEDE.

NDI akanam emekere m̀mê imọ idi anie? Ndi akanam emekere m̀mê ima idodu ke emana oko? Edieke edide emesikere, fiọk ete ke idịghe afo ikpọn̄ esikere. Toto ke ata eset, mme owo ke nsio nsio ebiet ẹma ẹsikere utọ n̄kpọ emi. Sia mmọ mîkọfiọkke ibọrọ mbụme oro, ndusụk mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndinịm ke mme owo ẹsifiak ẹmana. Mmọ ẹdọhọ ke enyene n̄kpọ emi ẹkotde “ukpọn̄,” emi mîsikpaha, emi esiwọrọde owo ke idem ke ini owo akpade man afiak akamana. Mmọ ẹdọhọ ke ukpọn̄ ekeme ndifiak mmana nte owo, unam,  m̀mê eto, n̄ko ke enye ekeme ndifiak mmana ediwak ini.

Okposụkedi emi ndusụk owo ẹnịmde emi ke akpanikọ, nnyịn idisan̄a didie ifiọk m̀mê emi edi akpanikọ? Nso ke Ikọ Abasi, kpa Bible, etịn̄ aban̄a ukpepn̄kpọ emi? Akpa kan̄a, yak ibem iso ifiọk nte ukpepn̄kpọ emi ọkọtọn̄ọde.

Ndinịm ke Owo Esifiak Amana Ọkọtọn̄ọ ke M̀mọ̀n̄?

Mme ewetmbụk ye nditọ ukpepn̄kpọ ẹdọhọ ke mbon Babylon—obio emi ẹkebọpde ke se ikande isua 4,000 emi ẹkebede—ẹketọn̄ọ ndinịm ke ukpọn̄ isikpaha. Morris Jastrow, Jr., etịn̄ ke n̄wed esie oro The Religion of Babylonia and Assyria ete: “Mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ke Babylon ẹma ẹsikpep nsio nsio n̄kpọ” ndiwụt ke ukpọn̄ isikpaha. Morris ọdọhọ ke mbon Babylon ẹkenịm ke “owo oro akpade esifiak okodu uwem ke usụn̄ en̄wen,” onyụn̄ ọdọhọ ke “mmọ ẹketịbi ukpepn̄kpọ emi ke ntak oro mmọ mîkekemeke ndinịm ke owo ama akpa ke enye ikemeke ndidu uwem m̀mê ndifiọk n̄kpọ aba.”

Ukpepn̄kpọ emi mbon Babylon ẹketịbide ẹdi mi, ke ukpọn̄ esikpọn̄ idem owo emi akpade akamana nte owo en̄wen, ama asuana, ndien mme owo ke mme ikpehe eken ke ererimbot eset ẹma ẹtiene ẹkpep. Mbon akwaifiọk India ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep ke orụk uwem oro owo odude idahaemi ebiere utọ idem oro ukpọn̄ esie edidụkde ifiak imana ke uwem en̄wen. Mme ọwọrọiso owo ke otu mbon akwaifiọk Greece ẹma ẹnyịme ukpepn̄kpọ edifiak mmana, ẹnyụn̄ ẹnam ediwak owo ẹtọn̄ọ ndikpep.

Ke eyo nnyịn, ata ediwak owo ke mme idụt Europe ẹtọn̄ọ ndinen̄ede nnyene udọn̄ ke ukpepn̄kpọ edifiak mmana. Mme ọwọrọetop owo ye mme uyen eyomfịn ẹtọn̄ọ ndima mme ukpepn̄kpọ ye edinam ido ukpono mbon Asia. Idahaemi, ata ediwak n̄wed ye mme ikpehe Intanet ẹdu emi ẹbụkde se mme owo ẹkerede nte ẹketịbede ọnọ mmimọ ke emana oko. Ẹtọn̄ọ ndisịn udọn̄ nnọ ediwak owo idahaemi ke ediwak idụt ndidụn̄ọde nte mmọ ẹkedude uwem ke emana oko man ẹda ẹfiọk nte uwem mmọ editiede ke emana emi.

Ndi Mbon Oro Ẹkpade Ẹsifiak Ẹmana?

Okposụkedi emi ukpepn̄kpọ edifiak mmana ọkọtọn̄ọde ke ata eset, oyom ẹfiọk m̀mê ukpepn̄kpọ emi edi akpanikọ. Oyom mme Christian ẹfiọk m̀mê Bible enyịme ke ukpepn̄kpọ edifiak mmana edi akpanikọ. (John 17:17) Sia Andibot nnyịn, Jehovah Abasi, edide Ntọn̄ọ uwem ye “Andiyarade mme ndịben̄kpọ,” enye ayarade mme n̄kpọ emi ẹban̄ade uwem ye n̄kpa emi nnyịn mme owo mîkpọfiọkke. Ntre imekeme ndinen̄ede nnịm ke Ikọ esie, kpa Bible, ayanam ifiọk n̄kpọ emi.—Daniel 2:28; Utom 17:28.

Edieke itịn̄de enyịn ikot Bible, idisọn̄ke nnyịn ndifiọk se Abasi etịn̄de aban̄a se isitịbede inọ mbon oro ẹkpan̄ade. Ke uwụtn̄kpọ, Genesis 3:19 owụt se Abasi eketịn̄de ye Adam ke ini Adam ye Eve ẹkesọn̄de ibuot ye enye. Abasi ọkọdọhọ ete: “Ke ibibiak iso fo ke afo edidia udia tutu afo afiak ke ntan, sia ẹkesiode fi do. Koro afo edide ntan, oyonyụn̄ afiak ke ntan.” Ẹkeda ntan ẹbot Adam. Ke ini enye akakpade, enye akafiak ke ntan. Se Abasi ọkọdọhọde nte editịbede edi oro. Mmọdo, owo oro akpade isifiakke imana nte owo en̄wen; enye idụhe uwem aba. * Ukem nte ufiop okpụhọrede ye mbịtmbịt, un̄wana onyụn̄ okpụhọde ye ekịm; n̄kpa edi ata isio isio n̄kpọ ye uwem. Owo ama akpa, akpa! Ndi se Bible etịn̄de isịneke ifiọk?

Anaedi enyene n̄kpọ oro esinamde ndusụk owo ẹkere ke imeti nte mmimọ ikodude uwem ke emana oko. Mme owo isụk ifiọkke kpukpru n̄kpọ iban̄a owo, utọ nte se isinamde owo etịn̄ nsio nsio n̄kpọ ke ini ibuot ebede owo, ke ini ibọk anamde owo, m̀mê ke ini owo etide n̄kpọndịk oro eketịbede ọnọ enye. Ndap ye akpakịp n̄kpọ oro owo ekerede ẹkeme  ndinen̄ede ntie owo nte mme n̄kpọ emi ẹtịbede. Ndusụk idaha, ndiọi spirit ẹkeme ndinam mme owo ẹkụt n̄kpọ emi etiede nte ke edi ata idem n̄kpọ.—1 Samuel 28:7-19.

Esidọn̄ mme owo ndika iso ndu uwem nnyụn̄ nyom ndifiọk se iditịbede ke ini iso. Anie ekesịn owo utọ udọn̄ oro ke esịt? Bible ọdọhọ ke Andibot ekesịn. Kop se Bible etịn̄de mi: “Enye . . . esịn mmọ nsinsi ini ke esịt.” (Ecclesiastes 3:11) Ntre, edi ndammana n̄kpọ mme owo ndiyom ndidu uwem ke nsinsi.

Edieke Andibot nnyịn, Jehovah Abasi, esịnde owo udọn̄ edidu uwem ke nsinsi ke esịt, ọwọrọ enye ekeme ndinam owo ọfiọk nte ẹkemede ndidu uwem ke nsinsi. Bible ọdọhọ ke Abasi aduak ndinam mbon oro ẹkopde item esie ẹdu uwem ke nsinsi ke paradise ke isọn̄. Edidem David emi ẹkenọde odudu spirit Abasi etiene ewet Psalm ọkọdọhọ ete: “Ndinen owo ẹyeda isọn̄ ẹnyene, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke esịt ke nsinsi.” (Psalm 37:29) Ediset ke n̄kpa oro Bible etịn̄de aban̄a owụt nte akwa uduak Abasi emi edisude.—Utom 24:15; 1 Corinth 15:16-19.

Mme Akpan̄kpa Ẹyeset

Bible etịn̄ ke mme owo ẹma ẹda enyịn mmọ ẹkụt nte ẹnamde nsio nsio owo itiaita ẹset ẹfiak ẹdidu uwem mi ke isọn̄. * Mme owo emi ikafiakke-fiak imana, edi ẹkeseset ke n̄kpa. Ikọsọn̄ke mbonubon mmọ ndifiọk mmọ ke ini mmọ ẹkesetde. Mbonubon mmọ ikonyụn̄ ikaha ikese nsek nditọ oro ẹkemanade ke mbọhọ oro m̀mê ke ebiet en̄wen man ẹfiọk m̀mê owo mmọ oro akakpade afiak edimana oro.—John 11:43-45.

Enem ndifiọk ke Ikọ Abasi owụt ke ẹyenam ata ediwak owo oro ẹkpan̄ade ẹset ẹfiak ẹdidu uwem ke obufa ererimbot Abasi emi edidade itie akani idiọk ererimbot emi ke mîbịghike. (2 Peter 3:13, 14) Edi kan̄a ke emi, Jehovah Abasi emi ekemede nditi kpukpru n̄kpọ mfọn mfọn onyụn̄ ọfiọkde enyịn̄ kpukpru ntantaọfiọn̄ ifreke ata ediwak biliọn mbon oro ẹma ẹkekpan̄a. (Psalm 147:4; Ediyarade 20:13) Ke ini enye edinamde mme owo emi ẹkemanade ke nsio nsio ini ẹset, mmọ ẹyekeme ndifiọk ubon mmọ ye mme ete ete mmọ. Nso utịben̄kpọ ke emi edidi ntem!

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe ke page 20]

Akakan Idotenyịn

Da ini dụn̄ọde se Bible etịn̄de aban̄a ediset ke n̄kpa utu ke nditie n̄kere m̀mê ama ododu uwem. Bible ọyọnọ fi ibọrọ emi ediyụhọde fi oyonyụn̄ enen̄ede ọdọn̄ fi esịt ke ini mfụhọ.

Ke uwụtn̄kpọ, Theodore ama enen̄ede ofụhọ ke ini Rosemarie edima an̄wan esie akakpade ke mmọ ẹma ẹkedọ ndọ isua 44. Enye ọkọdọhọ ete: “Mmọfiọk ke Rosemarie odu ke ebiet emi n̄kpọ mînamke enye, oro edi, ke Jehovah eyeti enye. Mbụk Bible emi etịn̄de aban̄a ediset ke n̄kpa edi ata akpanikọ, ekese mbụk ẹnyụn̄ ẹdu ndisọn̄ọ nte ke mmọ ẹma ẹtịbe, ami mbet usen emi Jesus edikotde ete, ‘Rosemarie, wọrọ di!,’ kpa nte enye okokotde Lazarus.”

Costas ye Maria ẹma ẹfụhọ etieti ke ini eyenan̄wan mmọ emi ekedide isua kiet ye ọfiọn̄ itiaita akakpade ke ntak udọn̄ọ oro enye akadade-da amana. Maria ọdọhọ ete: “N̄kpa Evi eyen nnyịn an̄wan ama enen̄ede abiak mi. Ọtọn̄ọde ke ini oro, mfụhọ, n̄kpa, ye ediset ke n̄kpa ẹnen̄ede ẹn̄wan̄a nnyịn. Mme itie Bible nte Isaiah 33:24; 35:5, 6, ye Ediyarade 21:4, 5 ẹnen̄ede ẹdọn̄ nnyịn esịt. Ih, Jehovah owụt ke imọ idi edima Ete ke ndinam nnyịn inyene idotenyịn ediset ke n̄kpa.”

Se Bible etịn̄de aban̄a uwem ye n̄kpa eto Andibot. Ukem nte Theodore, Costas, ye Maria, afo eyenyene idotenyịn emi mîdikpaha mfụhọ edieke idotenyịn fo enen̄erede enyene nsọn̄ọ ke Ikọ Abasi. Idotenyịn emi idikpụhu!—Titus 1:2.