MME owo ke Edem Usiahautịn Africa ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ n̄ke emi, ediwak owo ke ofụri ererimbot ẹnyụn̄ ẹnyịme ke isọn ifọnke. Nso kaban̄a fi? Afo ese didie ndika mbịne ufan fo m̀mê owo en̄wen n̄kọbuọt okụk? Ekeme nditie nte idiọkke ndikoyom owo mbuọt okụk ndusụk ini, edi ndi emi enen̄ede ọfọn? Nso mfịna ke ebuọt esida edi?

N̄ke Swahili en̄wen etịn̄ mfịna emi ebuọt esidade edi. Enye ọdọhọ ete: “Ebuọt esidian̄ade ufan.” Ata akpanikọ edi oro. Isọn ekeme ndinam ufan ikpereke aba ufan onyụn̄ anam mbon emi ẹkesidude ke emem idụhe aba. Idem ọkpọkọm owo anam ata eti ndutịm onyụn̄ enen̄ede ebiere ke iyekpe isọn oro ikamade, mfịna osụk ekeme ndidu sia idịghe kpukpru ini ke n̄kpọ esisan̄a nte ikekerede. Ke uwụtn̄kpọ, owo emi ẹkebọde ebuọt ekeme ndiyat esịt edieke owo mîkpehe enye isọn esie ke ini. Idiọkesịt ekeme nditọn̄ọ, ndien emi ekeme ndinam owo emi ọkọbọde ebuọt ikpereke aba owo emi ọkọnọde enye ebuọt. Mfịna emi akam ekeme ndibe nsịm mbonubon mmọ. Sia ebuọt ekemede ndida mfịna ndi, ikpanaha isisọsọp ikoyom owo ibuọt okụk ke ini inyenede mfịna.

Ndibuọt owo okụk ekeme n̄ko ndinam owo edue Abasi. Ntak idọhọde ntre? Akpa kan̄a, Bible ọdọhọ ke owo emi okoide-koi esin ndikpe isọn edi idiọkowo. (Psalm 37:21) Bible ọdọhọ n̄ko ke “andibọ ebuọt onyụn̄ edi ofụn andinọ ebuọt.” (Mme N̄ke 22:7) Ana owo emi akade ọkọbuọt owo okụk ọdiọn̄ọ ke imọ idi ofụn owo emi imọ ibọde okụk do tutu ekem usen emi imọ isiode isọn oro. Onyụn̄ edi nte n̄ke en̄wen ke Africa ọdọhọde: “Edieke ọbuọtde owo ukot esie, ọwọrọ edika ebiet ekededi emi enye ọdọhọde fi aka.” N̄ke emi ọwọrọ ke owo emi akamade owo isọn ikemeke ndinam se enye oyoyom.

Ntem, edieke owo akade ọkọbuọt owo okụk, akpana enye anam ofụri se enye ekekeme man ọsọsọp osio isọn oro. Mîdịghe ntre, isọn oro ekeme ndida mfịna ndi. Ọkpọsọn̄ isọn ekeme ndinam owo akpa ekikere, ataba idap, onyụn̄ akpa utom. Isọn esinam ebe ye n̄wan ẹtọhọ, asuan ubon, ada owo aka esop, mîdịghe esịn owo ke ufọk-n̄kpọkọbi. Se Rome 13:8 etịn̄de enen̄ede esịne ifiọk. Itie  oro ọdọhọ ete: “Ẹkûkama owo ekededi isọn ndomokiet, ke mîbọhọke ndima kiet eken.”

Se inemede emi owụt ke ọfọn esitịm ekere mbemiso akade ọkọbuọt owo okụk. Bụp idemfo mme mbụme emi: Nso inam nyom ndika ebuọt? Ndi n̄kukụre se n̄kemede ndinam edi oro man n̄ka iso nnyene se ndade mbọk ubon mi? Mîdịghe ndi idiọkitọn̄ anam? Okûdi nyom ndinam se ubọk mi mîsịmeke? Ke ata ediwak idaha, se isifọnde ikan edi owo ndiyụhọ ye ekpri se enye enyenede utu ke ndika ebuọt.

Edi emi iwọrọke ke idụhe se ikpanamde owo aka ebuọt. Ke uwụtn̄kpọ, n̄kpọ ekeme nditịbe ndien inyeneke se owo ekemede ndinam n̄kan ndiyom owo mbuọt okụk. Kpa ye oro, edieke owo oyomde ndika n̄kọbuọt okụk, ana enye owụt ke idi eti owo. Didie ke enye ekeme ndinam emi?

Kûyom ndidia owo sia edide etie fi nte enye enyene n̄kpọ akan mbon en̄wen. Ikpanaha ekere ke owo ama enyenyene n̄kpọ ke akpana enye ọnọ fi okụk. Inyụn̄ inaha ekere ke edieke ọbọde utọ owo emi ebuọt ke emekeme ndisịn ndikpe okụk oro ọkọbuọtde enye sia edide enye enyene n̄kpọ. Kûfịbe mbon oro ẹtiede nte ẹnyene okụk.—Mme N̄ke 28:22.

Ke ama ọkọbuọt owo okụk, kụt ete ke emekpe isọn oro ke ini. Edieke owo emi ọnọde fi ebuọt mînịmke ini emi anade ekpe isọn̄ oro, nịm ini nọ enye, nyụn̄ kụt ete ke omosio isọn emi ke ini oro ekenịmde. Ọkpọfọn mbufo ẹwet ibatokụk oro ọbuọtde ye mme n̄kpọ eken ke n̄wed mbak mfịna. (Jeremiah 32:9, 10) Edieke ekemede, men okụk oro ọkọbuọtde kọnọ enye ke idemfo man ọkpọkọm enye. Ndikpe isọn emi afo akamade owo ayanam mbufo ẹka iso ẹdu ke emem. Jesus ọkọdọhọ ete: “Yak ikọ mbufo Ih edi Ih, Ihih mbufo edi Ihih.” (Matthew 5:37) Ti ke Jesus ọkọdọhọ n̄ko ete: “Kpukpru n̄kpọ eke mbufo ẹyomde mme owo ẹnam ye mbufo, ana mbufo n̄ko ẹnam kpasụk ntre ye mmọ.”—Matthew 7:12.

Bible etịn̄ se owo akpanamde edieke enye ekerede ke akpana ikoyom owo ibuọt okụk. Enye ọdọhọ ete: “Uten̄e Abasi emi edi usụn̄ akwa udori ke ini asan̄ade ye ediyụhọ ye se owo enyenede.” (1 Timothy 6:6) Ke nditịn̄ ke usụn̄ en̄wen, ndiyụhọ ye se owo enyenede edi mfọnn̄kan usụn̄ ndibọhọ mme mfịna oro ẹsisan̄ade ye ebuọt. Imọfiọk ke imemke ndiyụhọ ye se owo enyenede ke ererimbot emi mme owo ẹyomde ndisọsọp nnyene kpukpru n̄kpọ. Do ke “uten̄e Abasi” edin̄wam owo. Didie?

Da ebe ye n̄wan emi ke uwụtn̄kpọ. Mmọ ẹdi mme Christian ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke Asia. Ke ini mmọ ẹkedọde ndọ obufa, mmọ ẹma ẹsima mbon emi ẹnyenede ufọk idemmọ. Ntre, mmọ ẹma ẹbiere ndida okụk oro mmọ ẹkefamde ẹnịm ndep ufọk. Sia okụk emi mîkekemke, mmọ ẹma ẹbuọt ban̄k ye iman mmọ ẹdian. Edi ikebịghike, mmọ ẹma ẹdikụt nte ọsọn̄de ndisikpe ediwak isọn oro mmọ ẹkamade kpukpru ọfiọn̄. Mmọ ẹma ẹsịn idem ẹnam utom, ẹbọ utom en̄wen ẹdian ẹnam, inyụn̄ inyeneke aba ini inọ nditọ mmọ. Ebe oro ọdọhọ ete: “Isọn oro ama afịna mi tutu n̄kemeke ndide idap okoneyo. Eketie nte ẹdori mi akamba itiat ke ibuot. Ama ababa mi ibifịk.”

Nte ini akakade, mmọ ẹma ẹti se 1 Timothy 6:6 ọdọhọde ẹnyụn̄ ẹbiere ndinyam ufọk oro. Ama ada isua iba mbemiso mmọ ẹkpe isọn mmọ ofụri ofụri. Nso ke ebe ye n̄wan emi ẹkekpep ẹto se ikọwọrọde mmọ? Mmọ ẹdọhọ ẹte: “Ndise inyene ererimbot emi nte Abasi esede esikpeme owo.”

Ediwak owo ẹdiọn̄ọ n̄ke Swahili oro ikadade itọn̄ọ ibuotikọ emi. Edi emi inamke mmọ ẹtre ndibuọt owo okụk. Ke ama ekekere aban̄a mme item Bible oro inemede mi, ndi ukereke ke ọfọn etịm ekere aban̄a mbụme emi, Ndi akpana n̄koyom owo mbuọt okụk?