1-3. Nso utọ ikpe ke ẹkebiere ẹnọ kpukpru nnyịn, ndien nso ke Jehovah edinam man anyan̄a nnyịn?

YAK idọhọ ke ẹbiere nsinsi n̄kpọkọbi ẹnọ fi ke ini edide unyeneke se eduede. Ndien afo ekere ke eke imọ okụre sia idụhe eke ekemede ndinyan̄a fi. Edi ete iwọn̄ọde enyịn, afo okụt akwa owo kiet emi ekemede ndinyan̄a fi. Ndien enye ọdọhọ fi okûfịna ke imọn̄ isio fi ke n̄kpọkọbi oro. Ndi esịt ikpenemke fi?

² Se iwọrọde kpukpru nnyịn edi oro. Idiọkn̄kpọ ama anam ẹbiere ikpe n̄kpa ẹnọ nnyịn. Idụhe se ikpanamde man ibọhọ ubiomikpe n̄kpa emi. Edi Jehovah ekeme ndinyan̄a nnyịn. Enye onyụn̄ ọn̄wọn̄ọ ke “ẹyesobo n̄kpa ẹfep nte akpatre asua.”—1 Corinth 15:26.

³ Kere nte esịt edinemde fi ke ini owo mîdikpaha aba! Edi Jehovah iditreke ke ndisobo n̄kpa mfep, enye ayanam n̄kpọ en̄wen n̄ko. Enye ayanam mbon oro ẹma ẹkekpa ẹfiak ẹdidu uwem. Kere nte n̄kpọ editiede ye afo ini oro. Abasi ọdọhọ ke “mme akpan̄kpa” ẹyeset. (Isaiah 26:19) Se Jehovah edinamde emi ke Bible okot ediset ke n̄kpa.

4. (a) Nso ididọn̄ nnyịn esịt ke ini ufan nnyịn m̀mê owo ke ubon nnyịn akpade? (b) Siak ndusụk owo emi ẹkedide ata ufan Jesus.

⁴ Ke ini ufan nnyịn m̀mê owo ke ubon nnyịn akpade, emi esinen̄ede abiak nnyịn, idem esinyụn̄ emem nnyịn. Idụhe n̄kpọ ndomokiet emi nnyịn  isikemede ndinam man owo oro afiak odu uwem. Edi Bible enen̄ede ọdọn̄ nnyịn esịt. (Kot 2 Corinth 1:3, 4.) Yak ineme n̄kpọ kiet emi owụtde ke Jehovah ye Jesus ẹnen̄ede ẹyom ndinam mbon emi nnyịn imade ẹset. Ke ini Jesus okodude ke isọn̄, enye ama esika ekese Lazarus ye nditọeka esie, Martha ye Mary. Mmọ mbita ẹkedi ata ufan Jesus. Bible ọdọhọ ete: “Jesus ama Martha ye eyeneka esie an̄wan ye Lazarus.” Edi usen kiet Lazarus ama akpa.—John 11:3-5.

5, 6. (a) Nso ke Jesus akanam ke ini nditọeka ye mme ufan Lazarus ẹketuade? (b) Ndidiọn̄ọ ke n̄kpa owo esitiene abiak Jesus anam nso ufọn ọnọ nnyịn?

⁵ Jesus ama aka ndidọn̄ Martha ye Mary esịt. Ke ini Martha okopde ke enye ke edi, Martha ama ọwọrọ aka ndikụt enye. Esịt ama enem enye ndikụt Jesus, edi enye ama ọdọhọ Jesus ete: “Edieke afo okpokodude mi eyeneka mi ikpakakpaha.” Martha ekekere ke Jesus edi ke idiọk ini. Ekem Jesus ama okụt n̄ko nte Mary eyeneka Martha atuade eyet. Ndikụt mmọ ẹtuade ama afịna enye tutu enye etiene atua. (John 11:21, 33, 35) Ama abiak enye ukem nte esinyụn̄ abiakde nnyịn ke ini owo nnyịn akpade.

⁶ Nnyịn ndidiọn̄ọ ke n̄kpa owo esitiene abiak Jesus ọdọn̄ nnyịn esịt. Jesus onyụn̄ etie nte Ete esie. (John 14:9) Jehovah ekeme ndisobo n̄kpa mfep ke nsinsi; se enye edinyụn̄ inamde edi oro ke mîbịghike.

7, 8. Ntak emi Martha mîkoyomke ẹkpat itiat ẹsio ke udi Lazarus, edi nso ke Jesus akanam?

⁷ Ke ini Jesus ekesịmde udi Lazarus, enye ama  okụt akamba itiat ke inua udi oro. Jesus ama ọdọhọ “ẹkpat itiat ẹsio.” Edi Martha ikoyomke ẹkpat itiat oro ẹsio koro okpo Lazarus ama odu ke udi oro usen inan̄. (John 11:39) Enye ikọfiọkke se Jesus oyomde ndinam nnọ eyeneka esie.

⁸ Jesus ama ọdọhọ Lazarus ete: “Wọrọ di!” Se Martha ye Mary ẹkekụtde ama akpa mmọ idem tutu. Lazarus ama “ọwọrọ edi ye ọfọn̄ emi ẹkedade ẹbọp enye ukot ye ubọk.” (John 11:43, 44) Ẹma ẹnam Lazarus eset! Enye ama afiak edidu ye nditọeka esie ye mme ufan esie. Mmọ ẹma ẹkụt enye, ẹfat enye, ẹnyụn̄ ẹneme nneme ye enye. Jesus ama anam Lazarus eset. Utịben̄kpọ ekedi emi!

9, 10. (a) Anie ọkọnọ Jesus odudu ndinam mme owo ẹset? (b) Nso ufọn ke mbụk mbon emi ẹkenamde ẹset anam ọnọ nnyịn?

⁹ Ndi Jesus akada odudu esie anam mme owo ẹset? Ihih. Mbemiso enye anam Lazarus eset, enye ama ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah, ndien Jehovah ama ọnọ enye odudu ndinam Lazarus eset. (Kot John 11:41, 42.) Idịghe Lazarus ikpọn̄ ke Jesus akanam eset. Bible etịn̄ aban̄a ekpri eyenan̄wan isua 12 emi ọkọdọn̄ọde etieti. Ete esie ekekere Jairus; enye ama edi edikpe Jesus ubọk ete anyan̄a eyen imọ. N̄kukụre eyen esie ekedi oro. Nte enye osụk etịn̄de ikọ ye Jesus, mme owo ẹdi ẹdidọhọ enye ẹte: “Eyen fo an̄wan ama akpa! Ntak emi osụk afịnade andikpep?” Edi Jesus ama ọdọhọ Jairus ete: “Kûfehe ndịk, kam buọt idem, ndien ẹyenyan̄a enye.” Jesus ama asan̄a ye Jairus aka ufọk. Ke ini mmọ ẹkperede ufọk, Jesus ama okop onyụn̄ okụt nte mme owo ẹtuade eyet. Enye  ama ọdọhọ mmọ ete: “Ẹkûtua aba, koro enye ikpaha-kpa edi edede.” Anaedi ikọ Jesus ikan̄wan̄ake ete ye eka eyen oro. Jesus ama ọdọhọ kpukpru owo ẹwọrọ, ekem enye ada ete ye eka eyen oro odụk ubet emi ekpri eyen oro akanade. Enye ama omụm ekpri eyen oro ubọk onyụn̄ ọdọhọ ete: “N̄kaiferi, ndọhọ fi nte, Daha ke enyọn̄!” Kere nte esịt ekenemde ete ye eka eyen emi ndikụt eyen mmọ adahade ada asan̄a. Jesus ama anam enye eset. (Mark 5:22-24, 35-42; Luke 8:49-56) Tọn̄ọ ke usen oro, ini ekededi oro mmọ ẹkekụtde eyen mmọ, mmọ ẹma ẹsiti se Jehovah akadade Jesus anam ọnọ mmọ. *

¹⁰ Mbon oro Jesus akanamde ẹset ẹma ẹfiak ẹkpan̄a. Edi se ikotde iban̄a mmọ anam nnyịn inen̄ede inyene idotenyịn. Ọdọn̄ Jehovah ndinam mme owo ẹset; enye oyonyụn̄ anam ntre.

11. Nso ke Ecclesiastes 9:5 ekpep nnyịn aban̄a Lazarus?

¹¹ Bible etịn̄ ke mme akpan̄kpa “ifiọkke baba n̄kpọ kiet.” Lazarus ikọfiọkke n̄kpọ ndomokiet ke ini enye akakpade. (Ecclesiastes 9:5) Eketie nte enye edede, kpa nte Jesus eketịn̄de. (John 11:11) Ke ini Lazarus ekesịnede ke esịt udi oro, enye ‘ikọfiọkke baba n̄kpọ kiet.’

12. Nnyịn isan̄a didie idiọn̄ọ ke ẹma ẹnam Lazarus eset?

¹² Ediwak owo ẹma ẹkụt ini emi Jesus akanamde  Lazarus eset. Idem mme asua Jesus ẹma ẹdiọn̄ọ ke enye ama anam Lazarus eset. Lazarus ama odu uwem, ndien emi ama owụt ke enye ama eset ke akpanikọ. (John 11:47) Ediwak owo ẹma ẹka ẹkese Lazarus, ndien emi ama anam mmọ ẹtọn̄ọ ndinịm ke Abasi ọkọdọn̄ Jesus edi isọn̄. Mme asua Jesus ikamaha emi, ntre mmọ ẹma ẹduak ndiwot Jesus nnyụn̄ n̄wot Lazarus.—John 11:53; 12:9-11.

13. Nso inam inịm ke Jehovah ayanam mme akpan̄kpa ẹset?

¹³ Jesus ọkọdọhọ ke ẹyenam “kpukpru mme andidu ke udi editi” ẹset. (John 5:28) Emi ọwọrọ ke Jehovah ayanam kpukpru mbon emi enye mîfreke m̀mê emi enye okụtde ke ẹdot ẹset. Edi ana Jehovah eti kpukpru n̄kpọ aban̄a owo mbemiso anam enye eset. Ndi enye ekeme nditi kpukpru n̄kpọ mban̄a owo kiet kiet? Kere ban̄a emi ise: Ediwak biliọn ntantaọfiọn̄ ẹdu ke ekondo. Bible ọdọhọ ke Jehovah ọdiọn̄ọ enyịn̄ kpukpru mmọ. (Kot Isaiah 40:26.) Edieke enye ekemede nditi enyịn̄ ntantaọfiọn̄ kiet kiet, enye ekeme nditi kpukpru n̄kpọ mban̄a mbon oro enye edinamde ẹset. Akpan n̄kpọ en̄wen edi ke Jehovah okobot kpukpru n̄kpọ, ntem imọdiọn̄ọ ke enye ekeme ndinam mme owo ẹset.

14, 15. Nso ke ikọ Job ekpep nnyịn aban̄a ediset ke n̄kpa?

¹⁴ Job ama enịm ke mme akpan̄kpa ẹyeset. Enye ama obụp ete: “Edieke owo akpade nte enye ekeme ndifiak ndu uwem?” Ekem enye ama ọdọhọ Jehovah ete: “Afo oyokot, ndien ami nyeyere fi. Koro utom ubọk fo ọyọdọn̄ fi.” Job ama ọdiọn̄ọ ke Jehovah etetie ebet ini emi enye edinamde mme akpan̄kpa ẹset.—Job 14:13-15.

 ¹⁵ Etie fi didie ke idem ndifiọk ke ẹyenam mme akpan̄kpa ẹset? Anaedi afo ke ekere: ‘Nso kaban̄a mme ufan ye mme iman mi oro ẹma ẹkekpa, ndi mmọ ẹyetiene ẹset?’ Enem nnyịn ndidiọn̄ọ ke ọdọn̄ Jehovah ndinam mme akpan̄kpa ẹset. Eyak ise se Bible etịn̄de aban̄a mbon oro ẹdinamde ẹset ye ebiet emi mmọ ẹdidụn̄de.

16. Uwem editie didie ke isọn̄ ke ini ẹdinamde mme akpan̄kpa ẹset?

¹⁶ Mbon emi ẹkenamde ẹset ke ini edem ẹma ẹfiak ẹdidu ye mme ufan ye mbonubon mmọ mi ke isọn̄. Se idinyụn̄ itịbede edi oro ẹma ẹnam mme owo ẹset ke ini iso, edi ediset ke n̄kpa enye emi ọyọfọn akan eke ini edem. Nso inam idọhọ ntre? Sia mbon emi ẹdisetde ididu ke isọn̄ ẹyekeme ndidu uwem ke nsinsi. Ndien ererimbot iditiehe ntem ini oro. Ekọn̄, udọn̄ọ, ye ubiatibet ididụhe aba.

17. Mmanie ke ẹdinam ẹset?

¹⁷ Mmanie ke ẹdinam ẹset? Jesus ọkọdọhọ ke ‘kpukpru mme andidu ke udi editi ẹyekop enye uyo ẹwọn̄ọ ẹdi.’ (John 5:28, 29) Ediyarade 20:13 onyụn̄ ọdọhọ ke ‘inyan̄ ayasana mme akpan̄kpa oro ẹdude ke esịt esie ayak, n̄kpa ye Udi ẹyenyụn̄ ẹsana mme akpan̄kpa emi ẹdude mmọ ke esịt ẹyak.’ Ẹyenam ediwak biliọn owo ẹset. Apostle Paul ama ọdọhọ n̄ko ete ke “ndinen owo ye mme anam ukwan̄n̄kpọ ẹyeset ke n̄kpa.” (Kot Utom 24:15.) Nso ke ikọ esie ọwọrọ?

18. Mmanie ẹdi “ndinen owo” emi ẹdinamde ẹset?

¹⁸ “Ndinen owo” emi Paul eketịn̄de aban̄a ẹsịne mbon emi ẹkenamde n̄kpọ Jehovah idem mbemiso  Jesus ekedide isọn̄. Mme owo nte Noah, Abraham, Sarah, Moses, Ruth, ye Esther ẹyeset ẹdidụn̄ ke isọn̄ emi. Emekeme ndikot mban̄a ndusụk mmọ ke Mme Hebrew ibuot 11. Nso kaban̄a mme asan̄autom Jehovah emi ẹkpan̄ade idahaemi? Mmọ ẹsụk ẹsine ke otu “ndinen owo,” ntre ẹyenam mmọ n̄ko ẹset.

19. Mmanie ẹdi “mme anam ukwan̄n̄kpọ”? Nso ifet ke Jehovah edinọ mmọ?

 ¹⁹ “Mme anam ukwan̄n̄kpọ” ẹsịne ediwak biliọn owo emi mîkọfiọkke n̄kpọ ndomokiet iban̄a Jehovah. Kpa ye oro mmọ ẹkpade, Jehovah ifreke mmọ. Enye ayanam mmọ ẹset, ndien mmọ ẹyenyene ifet ndikpep n̄kpọ mban̄a enye nnyụn̄ nnam n̄kpọ esie.

20. Mmanie ke owo mîdinamke ẹset?

²⁰ Ndi emi ọwọrọ ke kpukpru mbon oro ẹkpan̄ade ke ẹdinam ẹset? Ihih. Jesus ama ọdọhọ ke owo idinamke ndusụk owo ẹset. (Luke 12:5) Anie edibiere mbon emi ẹdinamde ẹset ye mbon emi owo mîdinamke ẹset? Jehovah edi akwa Ebiereikpe, edi enye ọnọ Jesus odudu “ete edi ebiereikpe ọnọ mme odu-uwem ye mme akpan̄kpa.” (Utom 10:42) Jesus idinamke owo ekededi emi enye okụtde ke ọdiọk ebe nde, ke idinyụn̄ iyomke ndikabade esịt, eset.—Se Se Ẹwetde Ẹdian 19.

21, 22. (a) Mbon emi ẹdisetde ika heaven ẹdinyene nso utọ idem? (b) Anie idi akpa owo emi ẹkenamde eset aka heaven?

²¹ Bible etịn̄ n̄ko ke ndusụk owo ẹyeka ẹkedu ke heaven. Ke ini ẹnamde owo eset aka heaven, enye idinyeneke utọ idem emi nnyịn inyenede. Enye edidi spirit ukem nte mme angel.

²² Jesus edi akpa owo emi ẹkenamde eset aka heaven. (John 3:13) Jehovah ama anam enye eset ke ọyọhọ usen ita ke ẹma ẹkewot enye. (Psalm 16:10; Utom 13:34, 35) Enye ikesetke ye obụkidem. Apostle Peter ọdọhọ ke ẹma “ẹwot enye ke obụkidem edi ẹnam enye odu uwem ke spirit.” (1 Peter 3:18) Jesus  ikedịghe aba owo ke ini ẹkenamde enye eset, enye ekedi spirit. (1 Corinth 15:3-6) Edi Bible ọdọhọ ke idịghe enye ikpọn̄ ke ẹdinam eset aka heaven.

23, 24. Mmanie ẹdi “ekpri otuerọn̄” oro Jesus eketịn̄de aban̄a, ndien mmọ ẹdi owo ifan̄?

²³ Mbemiso ẹkewotde Jesus, enye ama ọdọhọ mbet esie ete: “Mmọn̄ nnyọn̄ n̄ka n̄ketịm itie nnịm nnọ mbufo.” (John 14:2) Ikọ esie ọkọwọrọ ke ndusụk mbet esie ẹditiene enye idu ke heaven. Mbet esie ifan̄ ẹdika heaven? Enye okokot mmọ “ekpri otuerọn̄,” ndien emi ọwọrọ ke mmọ idiwakke. (Luke 12:32) Apostle John ama asiak ibat mmọ. Enye ama okụt nte Jesus ‘adade ke Obot Zion [ke heaven], ndien owo tọsịn ikie ye aba ye inan̄ ẹnyụn̄ ẹda ye enye.’—Ediyarade 14:1.

²⁴ Ini ewe ke ẹdinam owo 144,000 oro ẹset? Bible ọkọdọhọ ke ẹdinam mmọ ẹset ke ini Jesus ọtọn̄ọde ndikara ke heaven. (1 Corinth 15:23) Ini oro ke idu emi, ndien ẹma ẹtọtọn̄ọ ndinam ediwak mmọ ẹset ẹka heaven. Ke ini mbon emi ẹsụhọde ke otu owo 144,000 oro ẹkpade idahaemi, mmọ ẹsiset ẹka heaven inikiet inikiet. Edi ata ediwak owo eken emi mîsịneke ke otu oro ẹdiset ididu uwem ke Paradise mi ke isọn̄.

25. Nso ke idineme ke ọyọhọ Ibuot 8?Ibuot 8?

²⁵ Ibịghike Jehovah ọmọn̄ osobo n̄kpa efep ke nsinsi; mme owo idikpaha aba. (Kot Isaiah 25:8.) Edi nso ke mbon emi ẹdikade heaven ẹdika ẹkenam do? Bible ọdọhọ ke mmọ ẹditiene Jesus ikara ke Obio Ubọn̄ heaven. Imọn̄ ineme iban̄a ukara oro ke Ibuot 8.