1. Edinịm mfọni, ubre-idiọn̄, ye ifọt ke akpanikọ atara adan̄a didie?

“KE Africa, ufọn idụhe ndibụp m̀mê ifọt odu m̀mê idụhe,” ntem ke n̄wed oro African Traditional Religion ọdọhọ, adiande do ete ke “ifọt edi ata idem n̄kpọ ọnọ kpukpru orụk mbon Africa.” Mbon oro ẹnịmde mfọni, ubre-idiọn̄, ye ifọt ke akpanikọ ẹsịne mbon oro mîfiọkke n̄wed ye mme ata ọfiọkn̄wed. Mme adaiso ido ukpono Islam ye Christendom ẹnịm emi n̄ko ke akpanikọ.

2. Nte ekemde ye se ediwak owo ẹnịmde ke akpanikọ, odudu mfọni esito m̀mọ̀n̄?

² Nte ekemde ye se ediwak owo ẹnịmde ke akpanikọ ke Africa, odudu eke edịbede, emi enyịn mîkwe odu. Abasi akara enye. Mme spirit ye mme ete ete ẹkeme ndida enye nnam n̄kpọ. Ndien ndusụk owo n̄ko ẹfiọk nte ẹbọde odudu emi ẹnyụn̄ ẹdade enye ẹnam n̄kpọ, edide ndida enye nnam ufọn (afia mfọni) m̀mê ndida enye nnam ibak (obubịt mfọni).

3. Nso idi obubịt mfọni, ndien mme owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte enye ekeme ndinam nso?

³ Ẹsida obubịt mfọni, m̀mê idiọn̄, ẹfịna mme asua. Ẹnịm ke akpanikọ nte ke mbon oro ẹdade enye ẹnam n̄kpọ ẹnyene odudu ndision̄o mme n̄kpekpem, mme inuen, mme nsụn̄, ye mme unam eken ndọn̄ ẹkefịna mme owo. Ẹnen̄ede ẹnịm nte ke obubịt mfọni esidi ntak en̄wan, ada, udọn̄ọ, ye idem n̄kpa.

4. Nso ke ediwak owo ẹnịm ke akpanikọ ẹban̄a ifọt, ndien mbụk ewe ke ndusụk mbon oro ẹkedide ifọt ẹsitịn̄?

⁴ Ifọt enyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye obubịt mfọni. Ẹdọhọ ke mme ifọt ẹsiwọrọ ẹkpọn̄ idem mmọ ke okoneyo ẹnyụn̄ ẹfe, edide man ẹkesobo ye mme ifọt eken m̀mê man ẹkewot mbon oro mmọ ẹnọmọde. Sia ikpọkidem mme ifọt ẹsikade iso ẹde idap ke bed mmọ, ẹsiwak ndida ubụkidem mbon oro ẹkpọn̄de ifọt ndisọn̄ọ mbụk emi. Ke uwụtn̄kpọ, magazine Africa kiet okot oto mbon oro ẹma ẹkekpọn̄ ifọt (ata ediwak ẹdide n̄kaiferi) nte ẹdọhọde ẹte: “Mma n̄wot owo 150 ebe ke ndinam mbabuat n̄kpọntịbe ubomisọn̄ etịbe.” “Mma n̄wot nditọwọn̄ ition ke ndifịp iyịp mmọ.” “Mma n̄wot mme ufan iren mi ita ke ntak oro mmọ ẹkekpọn̄de mi.”

5. Nso idi afia mfọni, ndien didie ke ẹsibre enye?

⁵ Ẹdọhọ ke afia mfọni esikpeme owo ọbiọn̄ọ idiọkn̄kpọ. Mbon oro ẹbrede afia mfọni ẹsisịne n̄kpanuen m̀mê okpoho ubọk mfọni. Mmọ ẹsin̄wọn̄ m̀mê ẹsifiọn̄ọ ibọk  n̄kpemeidem. Mmọ ẹsidịp mme n̄kpọ oro mmọ ẹnịmde ke akpanikọ ẹte ke ẹkeme ndinọ ukpeme ke ufọk mmọ m̀mê ke esịt isọn̄. Mmọ ẹbuọt idem ke mme n̄kpọ n̄kpemeidem oro ẹsịnede mme uwetn̄kpọ ẹdade ẹto Koran m̀mê Bible.

6. Nso ke Satan ye mme demon esie ẹkenam ke eset, ndien didie ke nnyịn ikpese odudu mmọ?

⁶ Edi akpanikọ nte ke Satan ye mme demon esie ẹdi mme idiọk asua owo. Mmọ ẹnyene odudu ndikara ekikere ye edu uwem mme owo, ndien ke eset mmọ ẹma ẹsikam ẹdụk mme owo ye mme unam ke idem ẹnyụn̄ ẹda mmọ ẹnyene. (Matthew 12:43-45) Ke adan̄aemi nnyịn mîkpesehe odudu mmọ ke usụhọde, nnyịn n̄ko ikpekereke ke mmọ ẹkop odudu ẹkaha.

7. Nso ke Satan oyom nnyịn inịm ke akpanikọ, ndien didie ke ẹnam emi an̄wan̄a?

⁷ Satan edi etubom abian̄a. Enye abian̄a mme owo ndikere nte ke enye enyene odudu akan nte enye enen̄erede enyene. Ke ndinam an̄wan̄a: Ke en̄wan ndondo emi oro ẹken̄wanade ke idụt Africa kiet, mbonekọn̄ ẹma ẹda ukwak ikwọ ndisịn mme asua mmọ ndịk ke idem. Mbemiso ẹtọn̄ọde en̄wan, mbonekọn̄ ẹyebre n̄kpọsọn̄ uyom ikpọ ọtọmbe ye nte ẹtopde ikan̄ oro ẹkemụmde ẹdọn̄ ke n̄kpọ umụmikọ. Mmọ ẹkeyom mme asua emi ẹkere ke mbonekọn̄ oro ẹnyenede ediwak ikpọ n̄kpọekọn̄ ẹda ẹkọn̄ ẹtiene mmimọ. Ke ukem usụn̄ oro, Satan oyom mme owo ẹnịm ke akpanikọ nte ke odudu imọ inyeneke adan̄a. Uduak esie edi ndisịn mme owo ndịk ke idem man mmọ ẹnam uduak esie, ẹkûnam uduak Jehovah. Ẹyak nnyịn idahaemi idụn̄ọde nsu ita oro Satan oyomde mme owo ẹnịm ke akpanikọ.

8. Nso idi nsu kiet oro Satan esịnde udọn̄ ọnọ?

⁸ Nsu kiet oro Satan esịnde udọn̄ ọnọ edi emi: Idụhe idiọkn̄kpọ oro etịbede ke mbuari; kpukpru se inọde owo unan oro mîdịghe owo edi ntak nnennen nnennen ẹto ndedịbe odudu. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke utoenyịn owot eyenọwọn̄. Ekeme ndidi eka esie ọfiọk ete ke utoenyịn edi udọn̄ọ oro ọbọn̄ asuande. Edi enye ekeme ndinịm ke akpanikọ n̄ko nte ke owo ada ifọt ọdọn̄ ọbọn̄ edita eyen imọ.

9. Didie ke Bible owụt ke idịghe Satan edi ntak kpukpru mfịna?

⁹ Ke adan̄aemi Satan enyenede odudu ndidi ntak ndusụk mfịna, inenke ndinịm ke akpanikọ nte ke enye enyene odudu ndidi ntak kpukpru mfịna. Bible ọdọhọ ete: “Idịghe mbon nsọp-itọk ẹkan ke mbuba, inyụn̄ idịghe mbon-uko ẹkan ke ekọn̄, nte ke idịghe mbon eti ibuot ẹnyene udia, inyụn̄ idịghe mbon ikike ẹkụt inyene, inyụn̄ idịghe mme ọfiọkn̄kpọ owo ẹnyene itoro: koro ini ye unọmọ ẹtịbede ẹnọ mmọ kpukpru.” (Ecclesiastes 9:11) Efehe-mbuba kiet ekeme ndisọp itọk n̄kan mbon eken, edi ekeme ndidi enye idikanke. Ndusụk “unọmọ” ẹkeme ndinam enye okûkan. Eyedi enye atuak ukot ọduọ mîdịghe ọduọ udọn̄ọ m̀mê okop ubiak ke esịp. Mme n̄kpọ emi ẹkeme nditịbe nnọ owo ekededi. Inen̄ekede idi Satan m̀mê ifọt edi ntak mmọ; mmọ ẹtịbe ke mbuari.

10. Nso ke ẹtịn̄ ẹban̄a mme ifọt, ndien nnyịn isan̄a didie ifiọk ite emi edi nsu?

¹⁰ Ọyọhọ nsu iba oro Satan esịnde udọn̄ ọnọ edi emi: Mme ifọt ẹsiwọrọ ẹkpọn̄ ikpọkidem mmọ ẹnyụn̄ ẹnam isan̄ ke okoneyo ẹka ẹkesobo ye mme ifọt en̄wen m̀mê ẹkefịp iyịp m̀mê ẹwot mme owo. Idahaemi bụp idemfo: ‘Edieke mme ifọt ẹkemede ndinam oro, nso  idi n̄kpọ oro esinen̄erede ọwọrọ ọkpọn̄ ikpọkidem do?’ Nte nnyịn ima ikokụt, ukpọn̄ edi owo, idịghe n̄kpọ oro ekemede ndiwọrọ owo ke idem. Akan oro, spirit edi odudu uwem oro ọnọde ikpọkidem odudu, edi oro mîkemeke ndinam n̄kpọ ekededi ke ẹsiode ikpọkidem ẹfep.

11. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ite ke mme ifọt ikemeke ndiwọrọ n̄kpọn̄ ikpọkidem mmọ, ndien nte afo emenịm emi ke akpanikọ?

¹¹ Ukpọn̄ m̀mê spirit ikemeke ndiwọrọ n̄kpọn̄ ikpọkidem n̄kanam n̄kpọ ekededi, edide eti m̀mê idiọk. Ntem, mme ifọt ikemeke ndiwọrọ n̄kpọn̄ idem mmọ. Mmọ inen̄ekede inam mme n̄kpọ oro mmọ ẹdọhọde ke imanam m̀mê oro mmọ ẹkerede ke imanam.

12. Didie ke Satan anam mme owo ẹnịm ke akpanikọ nte ke mmimọ imanam mme n̄kpọ oro mmọ mînamke?

¹² Didie ke nnyịn ikeme ndinam utịn̄-idem oro mme ifọt ẹsitịn̄de an̄wan̄a? Satan ekeme ndinam mme owo ẹnịm ke akpanikọ nte ke mmimọ imọfiọk mme n̄kpọ oro mmọ mîfiọkke. Ebede ke n̄kukụt, Satan ekeme ndinam mme owo ẹkere ke mmimọ imokụt, imokop, imonyụn̄ inam n̄kpọ oro mmọ mînamke. Ke usụn̄ emi, Satan odori enyịn ndiwọn̄ọde mme owo n̄kpọn̄ Jehovah nnyụn̄ nnam mmọ ẹkere ke Bible inenke.

13. (a) Ndi afia mfọni ọfọn? (b) Nso ke N̄wed Abasi etịn̄ aban̄a mfọni?

¹³ Ọyọhọ nsu ita edi emi: Afia mfọni—mfọni oro ẹdọhọde nte ekemede ndibiat obubịt mfọni—ọfọn. Bible iwụtke ukpụhọde ke ufọt obubịt mfọni ye afia mfọni. Enye obiom kpukpru mfọni ikpe. Kere ban̄a mme ibet oro Jehovah ọkọnọde idụt Israel kaban̄a mfọni ye mbon oro ẹbrede enye:

• “Mbufo ẹkûnyụn̄ ẹnam ibọk [“mfọni,” NW].”—Leviticus 19:26.

• “Ndien n̄ko eren m̀mê n̄wan, eke ekpo odude mmọ ke idem, m̀mê eke ẹdide abia-idiọn̄, ẹnyene ndikpa n̄kpa.”—Leviticus 20:27.

• “Kûyak ẹkụt owo ke otu fo eke [edide] . . . abia-idiọn̄ [“mfọni,” NW], ye abia-inuen, ye abiamfa, ye abia-ibọk, ye abia-ibọk edịm, ye  obụp idem, ye owo n̄kukụt, ye obụp ekpo.”—Deuteronomy 18:10-14.

14. Ntak emi Jehovah ọkọnọde mme ibet ndibiọn̄ọ mfọni?

¹⁴ Mme ibet emi ẹma ẹnam an̄wan̄a nte ke Abasi ikoyomke ikọt esie ẹbre mfọni. Jehovah ọkọnọ ikọt esie mme ibet emi koro enye akamade mmọ ikonyụn̄ iyomke mmọ ẹdụk ufụn ẹnọ ndịk ye nsunsu ekikere. Enye ikoyomke mme demon ẹfịk mmọ.

15. Didie ke Bible owụt nte ke Jehovah okop odudu akan Satan?

¹⁵ Okposụkedi Bible mînọhọ ọyọhọ ntọt iban̄a se mme demon ẹkemede ndinam ye se mmọ mîkemeke ndinam, enye owụt nte ke Jehovah Abasi enen̄ede okop odudu akan Satan ye mme demon esie. Jehovah ama anam ẹsio Satan ẹfep ke heaven. (Ediyarade 12:9) Tịm fiọk, n̄ko, ete ke Satan ọkọbọbọ unyịme ndidomo Job onyụn̄ anam ntọt oro Abasi ọkọnọde enye ete enye okûwot Job.—Job 2:4-6.

16. Anie ke nnyịn ikpodori enyịn kaban̄a ukpeme?

¹⁶ Mme N̄ke 18:10 ọdọhọ ete: “Enyịn̄ Jehovah edi ọkpọsọn̄ tower: eti owo efehe odụk ke esịt, ndien odu ke ifụre [“enyene ukpeme,” NW].” Ntre nnyịn ikpenyene ndiberi edem ke Jehovah kaban̄a ukpeme. Mme asan̄autom Abasi isiberike edem ke n̄kpọ n̄kpemeidem m̀mê ibọk man ekpeme mmọ ọbiọn̄ọ idiọk edinam Satan ye mme demon, m̀mê mmọ ndikop ndịk ndụri mbiaidiọn̄. Mme asan̄autom Abasi ẹnịm se Bible etịn̄de ke akpanikọ: “Koro enyịn Jehovah ẹsan̄ade ke ofụri ererimbot, ẹte isọn̄ọ imụm mmọ eke ofụri esịt mmọ ẹdude ye enye ikama.”—2 Chronicles 16:9.

17. Nso ke James 4:7 ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn, edi nso ke ana nnyịn inam?

¹⁷ Afo n̄ko emekeme ndinyene utọ mbuọtidem emi edieke afo anamde n̄kpọ Jehovah. James 4:7 ọdọhọ ete: “Ẹsụk idem ndien ẹnọ Abasi; ẹn̄wana ye Satan, ndien enye eyefehe ọkpọn̄ mbufo.” Edieke afo anamde n̄kpọ Ata Abasi, osụkde idem fo ọnọ enye, afo emekeme nditịm nnịm nte ke Jehovah eyekpeme fi.