Πώς Είναι ο Θυρεοειδής Σας;

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΑΖΙΛΙΑ

Η ΣΑΡΑ ένιωσε βαθιά θλίψη όταν έχασε το μωρό της στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης της. Περίπου έναν χρόνο αργότερα, έχασε και άλλο μωρό. Οι διάφορες ιατρικές εξετάσεις που έκανε δεν αποκάλυψαν την αιτία. Καθώς περνούσαν τα χρόνια, η Σάρα άρχισε να παίρνει βάρος, παρότι πρόσεχε πόσο έτρωγε και γυμναζόταν τακτικά. Παρουσίασε επίσης κράμπες στα πόδια και αυξημένη ευαισθησία στο κρύο. Τελικά, οι εξετάσεις αίματος και ένα υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς αδένα της έδειξαν ότι η Σάρα έπασχε από θυρεοειδίτιδα του Χασιμότο, μια πάθηση που ίσως ευθυνόταν για τις αποβολές της. a

Όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, έτσι και η Σάρα δεν είχε δώσει σημασία στο θυρεοειδή της. Αλλά η επιδεινούμενη υγεία της αποκάλυψε πόσο σημαντικός είναι αυτός ο αδένας.

Ο Θυρεοειδής Αδένας

Ο θυρεοειδής είναι ένας μικρός αδένας που έχει  σχήμα πεταλούδας και βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του λαιμού, ακριβώς κάτω από το μήλο του Αδάμ. Ο θυρεοειδής έχει δύο λοβούς που τυλίγονται γύρω από την τραχεία, και όλος ο αδένας ζυγίζει κάτι λιγότερο από 30 γραμμάρια. Αποτελεί μέρος του ενδοκρινικού συστήματος του σώματος, μιας ομάδας οργάνων και ιστών που παράγουν, αποθηκεύουν και εκκρίνουν ορμόνες​—χημικούς αγγελιοφόρους—​κατευθείαν στην κυκλοφορία του αίματος.

Ο θυρεοειδής αποτελείται από πολλά μικροσκοπικά θυλάκια, ή αλλιώς κυστίδια, τα οποία είναι γεμάτα με ένα κολλώδες υγρό που εμπεριέχει τις θυρεοειδικές ορμόνες. Αυτές οι ορμόνες περιέχουν ιώδιο υψηλής συγκέντρωσης. Στην πραγματικότητα, σχεδόν το 80 τοις εκατό του ιωδίου του σώματος βρίσκεται μέσα στο θυρεοειδή. Η ανεπαρκής πρόσληψη αυτού του στοιχείου μέσω της διατροφής είναι πιθανό να προκαλέσει διόγκωση του θυρεοειδούς, τη λεγόμενη βρογχοκήλη. Στα μικρά παιδιά, η έλλειψη ιωδίου μπορεί να εμποδίσει την παραγωγή ορμονών, καθυστερώντας έτσι τη σωματική, διανοητική και σεξουαλική ανάπτυξη​—μια κατάσταση που ονομάζεται κρετινισμός.

Οι Θυρεοειδικές Ορμόνες επί το Έργον

Οι θυρεοειδικές ορμόνες ορίζονται ως T3, RT3 (Ανάστροφη T3) και T4. b Τόσο η T3 όσο και η RT3 παράγονται από την T4, η δε μετατροπή λαβαίνει χώρα ως επί το πλείστον έξω από το θυρεοειδή, στους ιστούς του σώματος. Επομένως, όταν το σώμα χρειάζεται περισσότερες θυρεοειδικές ορμόνες, ο αδένας εκκρίνει T4 στην κυκλοφορία του αίματος, και από εκεί η T4 και τα παράγωγά της μπορούν να δράσουν σε όλα τα κύτταρα του σώματος.

Όπως το γκάζι ελέγχει την ταχύτητα της μηχανής ενός αυτοκινήτου, έτσι και οι θυρεοειδικές ορμόνες καθορίζουν το ρυθμό του μεταβολισμού του σώματος​—της χημικής δραστηριότητας μέσα στα κύτταρα η οποία παράγει ενέργεια και νέο ιστό. Άρα, οι θυρεοειδικές ορμόνες προωθούν τη φυσιολογική ανάπτυξη και επιδιόρθωση των ιστών, επηρεάζουν τον καρδιακό ρυθμό και συντηρούν την παραγωγή ενέργειας για τους μυς και τη θερμότητα του σώματος.

Οι θυρεοειδικές ορμόνες εκτελούν επίσης και άλλες σημαντικές λειτουργίες. Παραδείγματος χάρη, βοηθούν το συκώτι να απομακρύνει τα επιπλέον τριγλυκερίδια και τις λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας, τη λεγόμενη κακή χοληστερόλη, από την κυκλοφορία του αίματος. Η χοληστερόλη μεταφέρεται στη χολή και από εκεί στα κόπρανα. Από την άλλη πλευρά, υπερβολικά λίγη θυρεοειδική ορμόνη μπορεί να προκαλέσει αύξηση της κακής χοληστερόλης και μείωση των λιποπρωτεϊνών υψηλής πυκνότητας, δηλαδή της καλής χοληστερόλης.

Στη γαστρεντερική οδό, οι θυρεοειδικές ορμόνες επιταχύνουν την έκκριση πεπτικών υγρών και επίσης αυξάνουν τα ρυθμικά κύματα των μυϊκών συστολών (την περίσταλση). Επομένως, πάρα πολλή θυρεοειδική ορμόνη μπορεί να προκαλέσει συχνές κενώσεις του εντέρου, ενώ πολύ λίγη, δυσκοιλιότητα.

Τι Ελέγχει το Θυρεοειδή;

Η ρύθμιση του θυρεοειδούς ξεκινάει από μια περιοχή του εγκεφάλου η οποία ονομάζεται υποθάλαμος. Όταν ο υποθάλαμος αντιληφθεί την ανάγκη για θυρεοειδικές ορμόνες, στέλνει σήμα στον κοντινό αδένα της υπόφυσης, ο οποίος βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, πάνω από τον ουρανίσκο. Με τη σειρά της, η υπόφυση εκλύει θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) στην κυκλοφορία του αίματος για να ειδοποιήσει το θυρεοειδή ότι πρέπει να αναλάβει δράση.

Μετρώντας, λοιπόν, τα επίπεδα τόσο της TSH όσο και των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα, οι γιατροί μπορούν να εξακριβώσουν αν ο θυρεοειδής λειτουργεί καλά και είναι υγιής. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί τα πράγματα μπορούν να πάρουν άσχημη τροπή.

Όταν ο Θυρεοειδής Δεν Είναι Καλά

Οι βλάβες του θυρεοειδούς μπορεί να οφείλονται σε διατροφή που είναι φτωχή σε ιώδιο, σε σωματική ή συναισθηματική καταπόνηση, σε γενετικές  ανωμαλίες, σε λοιμώξεις, σε ασθένειες (συνήθως αυτοάνοσες) ή σε παρενέργειες φαρμάκων που συνταγογραφούνται για διάφορες παθήσεις. c Η διόγκωση του θυρεοειδούς, η λεγόμενη βρογχοκήλη, ίσως αποτελεί ένδειξη ασθένειας. Η διόγκωση αυτή μπορεί να είναι διάχυτη ή οζώδης. Μολονότι οι βρογχοκήλες είναι γενικά καλοήθεις, πρέπει να τυγχάνουν πάντοτε ιατρικής φροντίδας, επειδή μπορεί να αποτελούν ένδειξη κάποιας σοβαρότερης κατάστασης, όπως ο καρκίνος. d

Συνήθως, οι παθολογικοί θυρεοειδείς παράγουν είτε πάρα πολλή ορμόνη είτε πολύ λίγη ορμόνη. Η υπερβολική παραγωγή ονομάζεται υπερθυρεοειδισμός, ενώ η ελλειπής παραγωγή, υποθυρεοειδισμός. Οι παθήσεις του θυρεοειδούς είναι δυνατόν να εξελιχθούν σταδιακά και ανεπαίσθητα, με αποτέλεσμα να πάσχει ίσως κάποιος για χρόνια και να μην το ξέρει. Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ασθένειες, έτσι και σε αυτή την περίπτωση η έκβαση της νόσου μπορεί να είναι καλύτερη αν η διάγνωση γίνει νωρίς.

Οι πιο συχνές παθήσεις του θυρεοειδούς είναι η θυρεοειδίτιδα του Χασιμότο και η νόσος του Γκρέιβς. Και οι δύο είναι αυτοάνοσες διαταραχές​—ονομάζονται έτσι επειδή το ανοσολογικό σύστημα  επιτίθεται στα φυσιολογικά κύτταρα του σώματος θεωρώντας τα ξένο ιστό. Η θυρεοειδίτιδα του Χασιμότο προσβάλλει τις γυναίκες έξι φορές συχνότερα από τους άντρες και καταλήγει συνήθως σε υποθυρεοειδισμό. Η νόσος του Γκρέιβς είναι οχτώ φορές πιο συχνή στις γυναίκες και προκαλεί γενικά υπερθυρεοειδισμό.

Οι γνώμες ποικίλλουν όσον αφορά τη συχνότητα με την οποία πρέπει να γίνονται εξετάσεις για τη διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς, αν και ο έλεγχος των νεογνών θεωρείται γενικά σημαντικός. (Βλέπε το πλαίσιο  «Μια Σημαντική Εξέταση για τα Νεογνά».) Αν μια ιατρική εξέταση δημιουργήσει υπόνοιες για υπολειτουργικό θυρεοειδή, δίνεται συνήθως η εντολή να γίνουν εξετάσεις για αντισώματα που επιτίθενται στον αδένα. Από την άλλη πλευρά, αν η εξέταση δώσει ενδείξεις για υπερλειτουργικό θυρεοειδή, γίνεται σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς, με την προϋπόθεση ότι η ασθενής δεν είναι έγκυος ή δεν θηλάζει. Η παρουσία όζων στο θυρεοειδή μπορεί να καθιστά απαραίτητη τη διενέργεια βιοψίας ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο κακοήθειας.

Όταν Είναι Απαραίτητη η Θεραπεία

Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού, όπως είναι η ταχυπαλμία, ο μυϊκός τρόμος και η ανησυχία. Μια άλλη θεραπεία συνίσταται στην καταστροφή κυττάρων του θυρεοειδούς έτσι ώστε να παράγει ο αδένας λιγότερες ορμόνες. Σε κάποιες δε περιπτώσεις, ίσως χρειαστεί να αφαιρεθεί ο θυρεοειδής χειρουργικά.

Για τους ασθενείς που πάσχουν από υποθυρεοειδισμό ή έχουν κάνει θυρεοειδεκτομή, οι γιατροί συνταγογραφούν συνήθως καθημερινές δόσεις ορμόνης T4. Για να πετύχουν τη σωστή δοσολογία, παρακολουθούν τους ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία. Ο καρκίνος του θυρεοειδούς μπορεί να θεραπευτεί με διάφορους τρόπους, μεταξύ των οποίων είναι τα φάρμακα, η εγχείρηση, η χημειοθεραπεία και το ραδιενεργό ιώδιο.

Η Σάρα υποβάλλεται με επιτυχία σε θεραπεία αποκατάστασης ορμονών με T4, και μια διατροφολόγος την έχει βοηθήσει να ακολουθεί ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής. Τα αποτελέσματα είναι μέχρι τώρα θετικά. Σύμφωνα με όσα έχουν μάθει κάποιοι άνθρωποι όπως η Σάρα, ο θυρεοειδής μπορεί να έχει μικρό μέγεθος, αλλά έχει μεγάλη σπουδαιότητα. Γι’ αυτό, φροντίστε καλά τον δικό σας​—να τρώτε υγιεινές τροφές που περιέχουν αρκετό ιώδιο, να προσπαθείτε να αποφεύγετε τη χρόνια καταπόνηση και να κάνετε ό,τι μπορείτε για να διατηρείτε συνολικά καλή υγεία.

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 27]

Όπως το γκάζι ελέγχει την ταχύτητα της μηχανής ενός αυτοκινήτου, έτσι και οι θυρεοειδικές ορμόνες καθορίζουν το ρυθμό του μεταβολισμού του σώματος

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 29]

Οι παθήσεις του θυρεοειδούς είναι δυνατόν να εξελιχθούν σταδιακά και ανεπαίσθητα, με αποτέλεσμα να πάσχει ίσως κάποιος για χρόνια και να μην το ξέρει

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 28]

ΚΟΙΝΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Υπερθυρεοειδισμός: Υπερδιέγερση, ανεξήγητη απώλεια βάρους, ταχυπαλμία, αύξηση των κενώσεων του εντέρου, ακανόνιστη έμμηνη ρύση, ευερεθιστότητα, ανησυχία, αλλαγές στη διάθεση, εξόφθαλμος, μυϊκή αδυναμία, αϋπνία, καθώς και λεπτά, εύθραυστα μαλλιά. e

Υποθυρεοειδισμός: Σωματική και διανοητική νωθρότητα, ανεξήγητη αύξηση βάρους, τριχόπτωση, δυσκοιλιότητα, υπερβολική ευαισθησία στο κρύο, ακανόνιστη έμμηνη ρύση, κατάθλιψη, αλλαγή της φωνής (βραχνάδα ή χαμηλή φωνή), απώλεια μνήμης και κόπωση.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 28]

 ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΟΓΝΑ

Λίγες σταγόνες αίμα που λαμβάνονται από ένα νεογνό μπορούν να δείξουν κατά πόσον το μωρό έχει κάποια διαταραχή του θυρεοειδούς. Αν οι εξετάσεις αίματος αποκαλύψουν ότι υπάρχει πρόβλημα, οι γιατροί μπορούν να πάρουν διορθωτικά μέτρα. Ένα παιδί με ανεπαρκείς θυρεοειδικές ορμόνες μπορεί να παρουσιάσει σωματική και νοητική υστέρηση, μια κατάσταση που ονομάζεται κρετινισμός. Γι’ αυτό, τα μωρά συνήθως υποβάλλονται σε εξέταση λίγες ημέρες μετά τη γέννησή τους.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 29]

ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΟΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΑΣ ΑΝΑΓΚΕΣ;

Η σωστή διατροφή μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη των προβλημάτων του θυρεοειδούς. Παραδείγματος χάρη, περιλαμβάνει η τροφή σας αρκετό ιώδιο, το οποίο είναι ουσιώδες για την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών; Τα ψάρια του αλμυρού νερού και άλλες θαλασσινές τροφές αποτελούν εξαιρετικές πηγές αυτού του ζωτικού στοιχείου. Η ποσότητα του ιωδίου στα λαχανικά και στα κρέατα ποικίλλει ανάλογα με τη χημική σύσταση του τοπικού εδάφους. Για να αντισταθμίζεται η έλλειψη αυτού του στοιχείου στην τροφή, μερικές κυβερνήσεις απαιτούν να προστίθεται ιώδιο στο μαγειρικό αλάτι.

Σημαντικό για το θυρεοειδή είναι και το σελήνιο. Αυτό το ιχνοστοιχείο αποτελεί μέρος του ενζύμου που μετατρέπει την ορμόνη T4 σε T3. Και πάλι, η συγκέντρωση του σεληνίου στα λαχανικά, στα κρέατα και στο γάλα εξαρτάται από το έδαφος. Τα θαλασσινά και τα φιστίκια Βραζιλίας αποτελούν πλούσιες πηγές σεληνίου. Φυσικά, αν υποψιάζεστε ότι έχετε κάποιο πρόβλημα με το θυρεοειδή, επισκεφτείτε το γιατρό σας και μην προσπαθείτε να το αντιμετωπίσετε μόνοι σας.

[Διάγραμμα στη σελίδα 28]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Τραχεία

Λάρυγγας (μήλο του Αδάμ)

Θυρεοειδής

Τραχεία