1, 2. (α) Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν πολλές οικογένειες, και ποιες ερωτήσεις προκύπτουν; (β) Πώς μπορούν οι γονείς και τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες όταν αλλάζουν οι περιστάσεις;

ΙΣΩΣ πονάει η καρδιά σας βλέποντας τους γονείς σας, που κάποτε ήταν δυνατοί και αυτόνομοι, να μην μπορούν πια να φροντίσουν τον εαυτό τους. Κάποιος από τους δύο μπορεί να έπεσε και να έσπασε το ισχίο του, να έχασε τον προσανατολισμό του και να περιπλανιόταν στους δρόμους ή να προσβλήθηκε από μια σοβαρή ασθένεια. Από την άλλη πλευρά, οι ηλικιωμένοι ίσως δυσκολεύονται να δεχτούν ότι οι σωματικές αλλαγές ή άλλες περιστάσεις περιορίζουν τώρα την ανεξαρτησία τους. (Ιώβ 14:1) Τι μπορεί να γίνει; Πώς μπορεί να τους δοθεί φροντίδα;

² Ένα σχετικό άρθρο αναφέρει: «Αν και οι συζητήσεις για τα προβλήματα των γηρατειών δεν είναι κάτι εύκολο, η οικογένεια που έχει εξετάσει τις διαθέσιμες επιλογές και έχει κάνει προγραμματισμό θα είναι σε καλύτερη θέση να χειριστεί οποιεσδήποτε εξελίξεις». Η αξία τέτοιων συζητήσεων γίνεται πιο φανερή αν αναγνωρίσουμε ότι οι δυσκολίες των γηρατειών είναι αναπόφευκτες. Ωστόσο, μπορούμε να κάνουμε προετοιμασίες και να πάρουμε εκ των προτέρων αποφάσεις. Ας δούμε πώς μπορούν οι οικογένειες να συνεργαστούν με αγάπη για να αντιμετωπίσουν μερικές από τις δυσκολίες.

3. Τι θα πρέπει να κάνουν ίσως οι οικογένειες όταν οι ηλικιωμένοι γονείς χρειάζονται όλο και περισσότερη βοήθεια; (Βλέπε εικόνα στην αρχή του άρθρου.)

³ Έρχεται καιρός που οι περισσότεροι ηλικιωμένοι δεν είναι πια  σε θέση να φροντίσουν πλήρως τον εαυτό τους. Χρειάζονται βοήθεια. (Διαβάστε Εκκλησιαστής 12:1-7) Όταν δεν μπορούν πια να τα καταφέρουν μόνοι τους, αυτοί και τα ενήλικα παιδιά τους πρέπει να προσδιορίσουν ποια είναι η καλύτερη βοήθεια και να βρουν εφικτές λύσεις. Συνήθως είναι σοφό να γίνει ένα οικογενειακό συμβούλιο όπου θα συζητηθούν θέματα όπως η συνεργασία, οι ανάγκες και ο τρόπος αντιμετώπισής τους. Όλοι, και ιδίως οι γονείς, πρέπει να εκφράσουν ελεύθερα τα αισθήματά τους και να δουν το ζήτημα ρεαλιστικά. Μπορούν να συζητήσουν αν, με επιπρόσθετη βοήθεια, θα ήταν δυνατόν να παραμείνουν οι γονείς με ασφάλεια στο σπίτι τους. * Ή ίσως εξετάσουν πώς μπορούν να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες του κάθε συγγενή ώστε να κάνει το μέρος του σε αυτή την ευθύνη. (Παρ. 24:6) Λόγου χάρη, μερικοί ίσως είναι σε θέση να παρέχουν καθημερινά φροντίδα ενώ άλλοι ίσως μπορούν να προσφέρουν περισσότερο οικονομική βοήθεια. Όλοι πρέπει να αντιληφθούν ότι ο καθένας έχει έναν ρόλο. Αυτός ο ρόλος, όμως, μπορεί με τον καιρό να αλλάζει, και κάποια καθήκοντα μάλιστα μπορούν να τα φροντίζουν εναλλάξ.

4. Πού μπορεί να στραφεί για βοήθεια η οικογένεια;

⁴ Στην αρχή, αφιερώστε χρόνο για να μάθετε όσο περισσότερα μπορείτε σχετικά με την κατάσταση του γονέα σας. Αν πάσχει από εκφυλιστική ασθένεια, μάθετε τι μπορείτε να περιμένετε στο μέλλον. (Παρ. 1:5) Επικοινωνήστε με κρατικούς φορείς που παρέχουν υπηρεσίες για ηλικιωμένους. Εξακριβώστε ποιες κοινωνικές παροχές είναι διαθέσιμες ώστε να διευκολυνθεί το έργο σας και να έχει ο γονέας σας καλύτερη φροντίδα. Η επικείμενη αλλαγή στις περιστάσεις της οικογένειας μπορεί να σας φέρει δυσάρεστα αισθήματα, όπως βαθιά λύπη, ταραχή ή σύγχυση. Πείτε τις σκέψεις σας σε κάποιον έμπιστο φίλο. Πάνω από όλα, ανοίξτε την καρδιά σας στον Ιεχωβά. Αυτός μπορεί να σας δώσει την ειρήνη διάνοιας που χρειάζεστε για να αντιμετωπίσετε οποιαδήποτε κατάσταση.—Ψαλμ. 55:22· Παρ. 24:10· Φιλιπ. 4:6, 7.

5. Γιατί είναι σοφό να συγκεντρώνετε εγκαίρως πληροφορίες για διάφορες επιλογές όσον αφορά τη φροντίδα των ηλικιωμένων;

⁵ Ενεργώντας σοφά, μερικά ηλικιωμένα άτομα και η οικογένειά τους συγκεντρώνουν εγκαίρως πληροφορίες για διάφορες επιλογές—όπως το αν είναι πρακτικό να μείνει ο γονέας σε κάποιον γιο ή κόρη, να πάει σε κάποιο κέντρο φροντίδας ηλικιωμένων ή να επωφεληθεί από άλλες δυνατότητες που είναι διαθέσιμες τοπικά. Τέτοια άτομα βλέπουν από μακριά “τα προβλήματα και τις οδύνες” και προετοιμάζονται. (Ψαλμ. 90:10) Πολλές οικογένειες δεν κάνουν προγραμματισμό, και όταν παρουσιάζεται το πρόβλημα αναγκάζονται να πάρουν βιαστικά δύσκολες αποφάσεις. Αυτή «είναι σχεδόν πάντα η χειρότερη στιγμή για τέτοιες αποφάσεις», λέει κάποιος ειδικός. Σε μια τέτοια τεταμένη ατμόσφαιρα, τα μέλη της οικογένειας ίσως είναι γεμάτα ένταση, και μπορεί να υπάρξουν συγκρούσεις. Αντιθέτως, ο μακροπρόθεσμος προγραμματισμός κάνει λιγότερο τραυματικές τις όποιες μελλοντικές αλλαγές.—Παρ. 20:18.

6. Γιατί είναι ωφέλιμες οι οικογενειακές συζητήσεις για το πού και το πώς θα ζουν τα ηλικιωμένα άτομα;

⁶ Ίσως δυσκολεύεστε να μιλήσετε στους γονείς σας για την ανάγκη αλλαγών στο σπίτι ή για το ενδεχόμενο να μετακομίσουν αλλού. Ωστόσο, πολλοί έχουν πει ότι τέτοιες συζητήσεις αποδείχτηκαν πολύ χρήσιμες αργότερα. Γιατί; Επειδή τους βοήθησαν να κάνουν πρακτικό προγραμματισμό σε ατμόσφαιρα θαλπωρής και κατανόησης. Διαπίστωσαν ότι η έγκαιρη ανταλλαγή απόψεων, σε κλίμα αγάπης και καλοσύνης, διευκόλυνε πολύ τη λήψη αποφάσεων αργότερα. Ακόμη και αν τα ηλικιωμένα άτομα θέλουν να μείνουν μόνα τους διατηρώντας τον έλεγχο της ζωής τους για όσο θα είναι αυτό δυνατόν, υπάρχουν οπωσδήποτε οφέλη όταν συζητούν με τα παιδιά τους τι είδους φροντίδα θα επιθυμούσαν σε περίπτωση ανάγκης.

7, 8. Ποια θέματα είναι καλό να συζητήσουν οι οικογένειες, και γιατί;

⁷ Γονείς, σε αυτή τη συζήτηση, μιλήστε  στην οικογένειά σας για τις επιθυμίες σας, τις οικονομικές σας δυνατότητες και τις επιλογές που προτιμάτε. Αυτό θα τους βοηθήσει να πάρουν κατάλληλες αποφάσεις αν κάποτε δεν μπορείτε να τις πάρετε εσείς. Προφανώς, θα θέλουν να σεβαστούν τις επιθυμίες σας και να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να διατηρήσετε την ανεξαρτησία σας. (Εφεσ. 6:2-4) Θέλετε, λόγου χάρη, να σας πάρει κάποιο από τα παιδιά σας στο σπίτι του μαζί με την οικογένειά του ή επιθυμείτε κάτι άλλο; Να είστε ρεαλιστές και να αναγνωρίζετε ότι ίσως δεν βλέπουν όλοι τα πράγματα όπως εσείς και ότι χρειάζεται χρόνος για να αλλάξει ο τρόπος σκέψης—είτε του γονέα είτε του παιδιού.

⁸ Όλοι πρέπει να αντιλαμβάνονται ότι ο προγραμματισμός και οι συζητήσεις μπορεί να αποτρέψουν προβλήματα. (Παρ. 15:22) Αυτό περιλαμβάνει και συζητήσεις για τις επιλογές σας όσον αφορά την ιατρική περίθαλψη. Στη διάρκειά τους, πρέπει οπωσδήποτε να εξεταστούν τα σημεία που περιέχονται στο έγγραφο των Μαρτύρων του Ιεχωβά «Δήλωση-Διορισμός Αντιπροσώπου για Ζητήματα Νοσηλείας». Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να ενημερωθεί για τις διαθέσιμες θεραπείες και να τις δεχτεί ή να τις αρνηθεί. Η δήλωση που έχει συμπληρώσει αναφορικά με ζητήματα ιατρικής περίθαλψης διατυπώνει τις επιθυμίες του σε σχέση με αυτό. Ο διορισμός αντιπροσώπου (όπου είναι νομικά εφικτό και αποδεκτό) θα διασφαλίσει ότι, σε περίπτωση ανάγκης, κάποιο αξιόπιστο άτομο θα πάρει κατάλληλες αποφάσεις. Εκείνοι που περιλαμβάνονται πρέπει να διαθέτουν αντίγραφα των σχετικών εγγράφων για κάθε ενδεχόμενο. Μερικοί τα έχουν μαζί με τη διαθήκη τους και με άλλα σημαντικά έγγραφα—ασφαλιστικά, οικονομικά, διάφορα κρατικά έγγραφα, και ούτω καθεξής.

9, 10. Ποιες αλλαγές στις ικανότητες ενός ηλικιωμένου ατόμου δείχνουν ότι ίσως χρειάζεται περισσότερη βοήθεια;

⁹ Σε πολλές περιπτώσεις, τόσο οι γονείς όσο και τα παιδιά προτιμούν να διατηρούν τα ηλικιωμένα άτομα την ανεξαρτησία τους στο βαθμό που επιτρέπουν οι δυνατότητες και οι περιορισμοί τους. Ίσως μπορούν να μαγειρεύουν, να καθαρίζουν, να παίρνουν τα φάρμακά τους και να επικοινωνούν χωρίς προβλήματα. Διαβεβαιώνουν λοιπόν τα παιδιά τους ότι δεν χρειάζεται να ασχολούνται πολύ με τα ζητήματα της καθημερινότητάς τους. Αν όμως με την πάροδο του χρόνου χάνουν την ευχέρεια κινήσεων που είχαν, λόγου χάρη δεν μπορούν να κάνουν τα ψώνια τους ή αρχίζουν να έχουν σοβαρά κενά μνήμης, τα παιδιά ίσως χρειάζεται να κάνουν κάτι για αυτές τις αλλαγές.

¹⁰ Η σύγχυση, η κατάθλιψη, η ακράτεια και η απώλεια της ακοής, της όρασης και της μνήμης είναι συχνά αποτέλεσμα των γηρατειών. Ωστόσο, αν εμφανιστούν κάποια από αυτά, ίσως μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά. Μόλις τα διακρίνετε, ζητήστε ιατρική βοήθεια. Ίσως χρειάζεται να πάρουν τα παιδιά την πρωτοβουλία σε αυτό. Από κάποιο σημείο και έπειτα, μπορεί να χρειαστεί να πάρουν επίσης την πρωτοβουλία και σε ζητήματα που μέχρι τότε έλεγχαν οι γονείς. Για να παρέχουν στους γονείς την καλύτερη δυνατή φροντίδα, ίσως  χρειαστεί να γίνουν οι δικηγόροι, οι γραμματείς, οι οδηγοί τους, και ούτω καθεξής.—Παρ. 3:27.

11. Τι μπορεί να γίνει για να ελαχιστοποιηθούν τα δυσάρεστα αισθήματα που προκαλούν οι αλλαγές;

¹¹ Αν τα προβλήματα των γονέων σας δεν μπορούν να επιλυθούν, πιθανόν να χρειάζεται να γίνουν αλλαγές στη φροντίδα τους ή στη διαρρύθμιση του σπιτιού. Όσο μικρότερες είναι αυτές, τόσο ευκολότερη θα είναι η προσαρμογή. Αν ζείτε κάπως μακριά από τους γονείς σας, μήπως θα ήταν αρκετό να περνάει τακτικά κάποιος αδελφός ή κάποιος γείτονας από το σπίτι τους και έπειτα να ενημερώνει ένα από τα παιδιά για την κατάστασή τους; Μήπως χρειάζονται βοήθεια μόνο στο μαγείρεμα και στο καθάρισμα; Μήπως κάποιες μικρές αλλαγές στο σπίτι θα τους βοηθούσαν να μετακινούνται, να κάνουν μπάνιο, και ούτω καθεξής, με μεγαλύτερη ευκολία και ασφάλεια; Ίσως το μόνο που χρειάζονται για να διατηρήσουν την ανεξαρτησία που επιθυμούν είναι οι υπηρεσίες κάποιου ατόμου που θα βοηθάει σε μερικές δουλειές του σπιτιού ή σε άλλα αναγκαία ζητήματα. Εντούτοις, αν είναι φανερό ότι δεν θα είναι ασφαλείς μόνοι τους, τότε χρειάζεται πιο μόνιμη βοήθεια. Όποια και αν είναι η κατάσταση, διερευνήστε ποιες υπηρεσίες είναι διαθέσιμες τοπικά. *—Διαβάστε Παροιμίες 21:5.

12, 13. Πώς τιμούν και φροντίζουν τους γονείς τους κάποια παιδιά που ζουν μακριά;

¹² Τα στοργικά παιδιά θέλουν να είναι οι γονείς τους ευχαριστημένοι. Όταν γνωρίζουν ότι έχουν τη φροντίδα που χρειάζονται, νιώθουν σε κάποιον βαθμό ειρήνη διάνοιας. Εξαιτίας άλλων υποχρεώσεων, όμως, πολλά παιδιά δεν ζουν κοντά στους γονείς τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μερικοί χρησιμοποιούν τις διακοπές τους για να τους επισκέπτονται και να φροντίζουν για τις ανάγκες τους, κάνοντας πράγματα που δεν μπορούν πια να κάνουν εκείνοι. Τα τακτικά τηλεφωνήματα—ακόμη και καθημερινά αν είναι δυνατόν—οι επιστολές ή τα ηλεκτρονικά μηνύματα διαβεβαιώνουν τους γονείς για την αγάπη τους.—Παρ. 23:24, 25.

¹³ Όποια και αν είναι η κατάσταση, χρειάζεται να αξιολογείτε το είδος της καθημερινής φροντίδας που παρέχεται στους γονείς σας. Αν δεν ζείτε κοντά τους και είναι Μάρτυρες, μπορείτε να μιλήσετε με τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας τους και να ακούσετε τις εισηγήσεις τους. Μην παραλείπετε δε να συμπεριλαμβάνετε το ζήτημα στις προσευχές σας. (Διαβάστε Παροιμίες 11:14) Ακόμη και αν οι γονείς σας δεν είναι Μάρτυρες, πρέπει να “τιμάτε τον πατέρα σας και τη μητέρα σας”. (Έξοδ. 20:12· Παρ. 23:22) Βέβαια, δεν θα πάρουν όλες οι οικογένειες τις ίδιες αποφάσεις. Μερικοί παίρνουν τον ηλικιωμένο γονέα στο σπίτι τους ή κάπου κοντά τους. Ωστόσο, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Κάποιοι γονείς προτιμούν να μη ζουν μαζί με τα παιδιά τους και τις οικογένειές τους. Επιθυμούν την ανεξαρτησία τους και δεν θέλουν να γίνουν βάρος. Μερικοί ίσως έχουν τη δυνατότητα—και την επιθυμία—να πληρώνουν για να λαβαίνουν τη φροντίδα που χρειάζονται στο δικό τους σπίτι.—Εκκλ. 7:12.

14. Ποια προβλήματα μπορεί να αντιμετωπίσουν εκείνοι στους οποίους πέφτει το βάρος της φροντίδας;

¹⁴ Σε πολλές οικογένειες, μεγάλο μέρος της ευθύνης για τη φροντίδα των γονέων φαίνεται πως πέφτει στο γιο ή στην κόρη που μένει πιο κοντά τους. Εντούτοις, αυτά τα άτομα πρέπει να εξισορροπούν τις ανάγκες των γονέων τους με τις ανάγκες της δικής τους οικογένειας. Υπάρχει όριο στο χρόνο και στις δυνάμεις του κάθε ανθρώπου. Επίσης, οι περιστάσεις του ατόμου που παρέχει τη φροντίδα μπορεί να αλλάξουν, και ίσως είναι ανάγκη να επανεξεταστούν οι τωρινές διευθετήσεις. Μήπως αναλαμβάνει πάρα πολλές ευθύνες ένα μόνο μέλος της οικογένειας; Μήπως θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερα τα άλλα παιδιά, λόγου χάρη να  συμμετέχουν εκ περιτροπής στην παροχή φροντίδας;

15. Τι μπορεί να γίνει για να μην εξαντληθεί το άτομο που παρέχει φροντίδα;

¹⁵ Όταν ένας ηλικιωμένος χρειάζεται συνεχώς βοήθεια, υπάρχει κίνδυνος να εξαντληθεί εκείνος που τον φροντίζει. (Εκκλ. 4:6) Τα στοργικά παιδιά θέλουν να κάνουν το καλύτερο για τους γονείς τους, αλλά οι ατέλειωτες ανάγκες μπορούν να απομυζήσουν τις δυνάμεις τους. Όσοι βρίσκονται σε αυτή τη θέση πρέπει να είναι ρεαλιστές, και ίσως χρειάζεται να ζητήσουν βοήθεια. Λίγη βοήθεια από καιρό σε καιρό ίσως είναι το μόνο που χρειάζεται για να μη βιαστούν να καταφύγουν στις υπηρεσίες κάποιου οίκου ευγηρίας.

16, 17. Ποιες δυσκολίες μπορεί να αντιμετωπίσουν τα παιδιά που φροντίζουν ηλικιωμένους γονείς, και πώς μπορούν να τα βγάλουν πέρα; (Βλέπε επίσης πλαίσιο «Φροντίδα με Εκτίμηση».)

¹⁶ Είναι θλιβερό να βλέπετε τις οδυνηρές συνέπειες των γηρατειών στους αγαπημένους σας γονείς. Πολλοί νιώθουν λύπη, ανησυχία, απογοήτευση, θυμό, ενοχή, ακόμη και πικρία. Μερικές φορές, ο ηλικιωμένος γονέας ίσως λέει άστοργα λόγια ή δείχνει αγνωμοσύνη. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, μην προσβάλλεστε αμέσως. Κάποιος ειδικός σε θέματα ψυχικής υγείας λέει: «Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσετε κάποιο συναίσθημα, ιδίως δυσάρεστο, είναι να το παραδεχτείτε. Μην το αρνείστε και μην κρίνετε αυστηρά τον εαυτό σας για αυτό που νιώθει». Μιλήστε για τα αισθήματά σας στο σύντροφό σας, σε κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας ή σε έναν έμπιστο φίλο. Τέτοιες συζητήσεις θα σας βοηθήσουν να δείτε από τη σωστή άποψη τις συναισθηματικές σας αντιδράσεις.

¹⁷ Ίσως έρθει κάποια στιγμή που τα παιδιά δεν θα έχουν ούτε τα οικονομικά μέσα ούτε και τη γνώση για να συνεχίσουν να φροντίζουν τον αγαπημένο τους γονέα στο σπίτι. Ίσως κρίνουν αναγκαίο να τον μεταφέρουν σε κάποιον οίκο ευγηρίας. Μια αδελφή επισκεπτόταν τη μητέρα της σε ένα τέτοιο ίδρυμα σχεδόν καθημερινά. Η ίδια λέει για την οικογένειά της: «Δεν ήταν δυνατόν να παρέχουμε στη μητέρα μας την 24ωρη φροντίδα που χρειαζόταν. Η απόφαση να τη μεταφέρουμε σε οίκο ευγηρίας δεν ήταν καθόλου εύκολη. Είχε μεγάλο συναισθηματικό κόστος. Εντούτοις, ήταν η καλύτερη λύση για αυτήν στους τελευταίους μήνες της ζωής της, και η ίδια το αποδέχτηκε».

18. Για ποιο πράγμα μπορούν να είναι βέβαιοι όσοι παρέχουν φροντίδα στους γονείς τους;

¹⁸ Οι ευθύνες που περιλαμβάνονται στη φροντίδα των γονέων καθώς γερνούν μπορεί να είναι περίπλοκες και συναισθηματικά επώδυνες. Δεν υπάρχει κατάλογος με σωστές λύσεις όσον αφορά τη φροντίδα των ηλικιωμένων. Ωστόσο, με σοφό προγραμματισμό, καλή συνεργασία, ανοιχτή επικοινωνία και, πάνω από όλα, με εγκάρδια προσευχή, μπορείτε να ανταποκριθείτε στην ευθύνη που έχετε να τιμάτε τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Κάνοντάς το αυτό, θα νιώθετε την ικανοποίηση ότι έχουν τη φροντίδα και την προσοχή που χρειάζονται. (Διαβάστε 1 Κορινθίους 13:4-8) Και το σπουδαιότερο, μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι θα έχετε την ειρήνη διάνοιας με την οποία ευλογεί ο Ιεχωβά εκείνους που τιμούν τους γονείς τους.—Φιλιπ. 4:7.